Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 4

[Jan van den Dam]

DAM (Jan van den), was een handwerksman van geringe afkomst, wiens geboorte en sterfjaar onbekend zijn, en die het door nadenken en vlijtige zelfoefening, zonder eenig onderwijs, zoo ver bragt, dat hij te Amsterdam openbare lessen in de wis- en natuurkunde kon geven. In 1738 had hij een werktuig uitgedacht, dat hij later aanmerkelijk verbeterde, door hem Sphaera perfecta genaamd, hetwelk de beweging der hemelsche ligchamen en van onze aarde, zeer naauwkeurig, door middel van een raderwerk in het voetstuk, voorstelt. Er bestaat van dat werktuig meer dan een exemplaar; onder anderen een bij den Heer J. van Wessem te Amsterdam, en een op de instrumentenkamer van Felix Meritis aldaar; ook nog an-

[p. 38]

dere werktuigen van vernuftige uitvinding zijn door hem vervaardigd. Hij gaf in druk uit:

Korte verklaaring van een nieuw geinventeerd en gemaakt Planetarium, genaamd Sphaera Perfecta, vertoond in een kunstplaat, Amst. 8^o.

Redevoering over eenige voorwerpen, nuttigheden en middelen der Natuurkunde, uitgesproken den 11 van Herfstmaand 1743. Amst. 1743, 4^o.

Redenvoering over de volmaaktheid en derzelver beginselen, uitgesproken den 15^den van Herfstmaand 1745, bij den aanvang zijner verhandelingen over eenige grondtwetenschappen, Amst. 1754, 4^o.

De eerste beginselen der Sterre- en Aardrijkskunde, op een duidelijke wijze voorgestelt, door het gebruik van Globen en Caarten, als ook door het oplossen van eenige aangenaame werkstukken, tot gebruik der leerlingen, beschreven door Isaac Watts, uit het Engelsch vertaald en met eenige bijvoegselen en veranderingen ten nutte der Nederlanderen, Amst. 1749, 8^o.

Zie Boekz. der gel. Wereld, 1744 b. bl. 430-440; Vaderl. Hist. ten onmidd. verv. op Wagenaar, D. XXII. bl. 173, 174; van Abkoude, Naamreg. van Ned. Boek., D. I. St. IV; Arrenberg, Naamreg. van Ned. Boek.; de Navorscher, D. II. bl. 76, 77.