Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 3

[Willem van der Codde]

CODDE (Willem van der), meer bekend onder den naam van Guilielmus Coddaeus, was geboren in 1575 te Leiden ruim drie maanden, nadat het rampspoedig beleg van die vesting door de Spanjaarden was opgebroken. Zijne ouders woonden eigenlijk te Rijnsburg, maar, om de strooperijen van het krijgsvolk ten platten lande te ontwijken, hadden zij zich naar Leiden begeven; doch de oude Jacob van der Codde, tot verrigting van eenige zaken een reisje naar Delft doende, werd door het schielijk opwerpen der schansen door de Spanjaarden genoodzaakt, aldaar al den tijd, dat het beleg van Leiden duurde, te verblijven, en zijne zwangere vrouw alleen te laten, aan den uitersten nood en benaauwdheid blootgesteld. Door deze omstandigheden zag Willem van der Codde het eerste levenslicht te Leiden, waar hij zijne eerste letteroefeningen onder opzigt van den beroemden Nicolaas Stochius ten einde bragt, burger van de nieuw opgerigte hoogeschool werd en zich met grooten ijver op de oude talen, vooral op het Grieksch en Hebreeuwsch toelegde. Zijne leermeesters waren Franciscus Raphelingius en Franciscus Junius, benevens eenige geleerde Joden, die hem nog bijzonder onderwijs gaven in het Hebreeuwsch en Syrisch. Zijne hoofdstudie was echter de Godgeleerdheid, over welke wetenschap hij gedurende negen jaren de lessen bijwoonde van Lucas Trelcatius, Franciscus Gomarus en inzonderheid van den beroemden Junius.

Na deze geleerde mannen gedurende tien jaren met vrucht gehoord te hebben, werd van der Codde in 1601 tot buitengewoon Hoogleeraar in de Hebreeuwsche taal, en een jaar later tot gewoon Hoogleeraar in dat vak benoemd. Vervolgens leefde hij in gemeenzamen omgang met Thomas Erpenius, die hem in het Arabisch onderwees, waarvan hij reeds de grondbeginselen geleerd had bij Filipo Ferdinandi. Hij behoorde tot de door bezorgeren der hoogeschool benoemde commissie, om den in 1610 beroepen Hoogleeraar en van Sociniaansche gevoelens beschuldigden Conradus Vorstius te onderzoeken, en dus tot hen, die verklaarden, dat deze hen omtrent de beschuldigde punten volkomen voldaan had. Zelf was van der Codde de Remonstrantsche rigting toegedaan en werd deswegens in 1619 in de waarneming van zijn ambt geschorst en daarna afgezet, omdat hij niet was over te halen, de besluiten der Dortsche Synode goed te keuren en te onderteekenen. Hij zou bij deze gelegenheid gezegd hebben: ‘ik zou mij ook wel naar den tijd kunnen schikken en den vleijaart spelen, om de Overheid en den Prins te behagen, in hunne gunst en mijnen dienst te blijven; maar ik denk, als ik dan morgen dood ware, wat rekenschap zoude ik geven?’ In 1623, toen de zamenzwering tegen het leven van Prins

[p. 555]

Maurits ontdekt was, werd van der Codde benevens Paulus Stochius, voorheen Vroedschap der stad en Secretaris der Weeskamer, door den vervolgzieken Schout Willem Bont in den boekwinkel van Govert Basson gegrepen en in hechtenis gebragt, dan daar zijne onschuld duidelijk bleek, werd hij kort daarop ontslagen. De juiste tijd van zijn verscheiden is niet bekend, maar wel dat hij in 1625 nog leefde.

Zijn af beeldsel vindt men in het werk van Freherus, in de Alma Acad. Leid. en in de Effigies bij van der Aa. Zijne zinspreuk was Perfer et obdura of Hoort, swygt en lydt; alle dinck heeft syn tydt.

Men heeft van hem in druk: Declaratio D. Jacobi Arminii, quâ coram potentissimis Hollandiae et Westfrisiae Ordinibus sententiam suam explicuil de Praedestinatione, Providentia Dei, et id genus spectantibus aliis doctrinae capitibus, in linguam Latinam conversa. Lugd. Bat. 1608. 8vo.

Notae ad Grammaticam Hebraeam Martini Navarri Morentini. Lugd. Bat. 1612. 12mo.

Oratio funebris in laudem celeberrimi Mathematici D. Rudolphi Snellii. Lugd. Bat. 1613.

Hoseas Propheta Hebraicé et Chaldaicé cum duplici versione Latina et Commentariis Hebraicis trium doctissimorum Judaeorum, Salomonis Jarchi, Aben Ezrae et Davidis Kimchi, Masora item parva, ejusque et Commentariorum Latina quoque interpretatione; accedunt in fine succinctae annotariones Guil. Coddaei. Lugd. Bat. 1621. 4to.

Sylloge vocum versuumque proverbialium. Lugd. Bat. 1623.

Fragmenta Comoediarum Aristophanis. Lugd. Bat. 1623.

Ook gaf hij nog eenige andere kleinere geschriften van minder belang in het licht.

Zie Brandt, Hist. der Reform., D. III. bl. 919, D. IV. bl. 953; Orlers, Beschr. der Stad Leiden, bl. 367 en 368; Meursius, Athenae Bat.; Valerius Andreas, Bibl. Belg.; Sweertius, Athenae Belg.; Paquot, Mémm. Litt., T. I. p. 414; Foppens, Bibl. Belg., T. I. P. 396; Tegenw. Staat der Vereen. Nederll., D. VI. bl. 458; Wagenaar, Vaderl. Hist., D. X. bl. 464; Saxe, Onomast. Liter. Pars IV. pag. 83, 574; Kabinet van Nederl. en Kleefsche Oudhh., D. II. bl. 246; de Chalmot, Biogr. Woordenb.; van Kampen, Geschied. der Nederl. Lett. en Wetensch., D. I. bl. 234; Siegenbeek, Geschied. der Leidsche Hoogesch., D. I. bl. 68, 90, 117, 128, D. II. T. en B. bl. 274; A.J. van der Aa, Herinn. uit het gebied der Geschied., bl. 33 en 34; Algem. Konsten Letterbode, 1847, D. I. bl. 347; Biogr. Univers.; Glasius, Godgel. Nederland, D. II. bl. 283-285.