Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 44

[p. 295]

Zes jaar Kalligrafia vzw
Vlaamse vereniging ter bevordering van de kalligrafie
Herman Wauters

De kunst van het schrift

Kalligrafie is de kunst van het mooie, sierlijke schrift. Een letter en nog een letter: een woord. Een woord en nog een woord: een zin. Letter, woord en zin gevormd door de vloeiende en natuurlijke beweging van de hand. De kunst van het schoonschrijven is waarschijnlijk zo oud als het schrift zelf. De Westerse kunst van de kalligrafie is niet nieuw. Onze cultuur heeft van oudsher een ruime plaats ingeruimd voor het schrift. Getuigen daarvan zijn talrijk, rijk geïllustreerde manuscripten uit de middeleeuwen die onze archieven en abdij-bibliotheken sieren. Kunstwerken als blijvende getuigen van een rijk geestelijk erfgoed. De kalligrafie kan bogen op een brede historische achtergrond.

Groeiende belangstelling

Het is dan ook niet verwonderlijk dat de belangstelling voor die kunstvorm groeit van jaar tot jaar. Niet alleen in Europa, maar ook én vooral in Vlaanderen. Het hoge aantal leden van Kalligrafia v.z.w., de Vlaamse vereniging ter bevordering van de kalligrafie, is daar een sprekend bewijs van. Welke kunstvereniging hier ten lande kan bogen op ruim twaalfhonderd leden?

Kalligrafia werd op 1 oktober 1988 opgericht ten huize van Joke van den Brandt, die sinds de stichting voorzitter van de vereniging is. In het dagelijks bestuur wordt ze bijgestaan door Michiel Raeymaekers, bedrijfsjurist en kunstfilosoof; Antoon Vermeylen, graficus en glazenier; Bart Van Damme, secretaris van de vereniging, en de redactieleden in binnen- en buitenland: A. Van Damme, Els Schneiders, M. Van Damme, H. Wauters (B), Franz Theunis (It.), Chr. Klinger (D), E. Pos (Nl.).

Het doel van Kalligrafia is het samenbrengen van mensen die op gelijk welk niveau gegrepen zijn door de talloze uitingsvormen van letters en schrift. De vereniging richt zich dus zowel tot degenen die houden van letters in hun eindeloze variëteit, als tot beoefenaars van de kalligrafie van beginneling tot professioneel.

Kalligrafie: een creatieve en stimulerende weg

In vergelijking met vele andere kunstvormen heeft kalligrafie een groot voordeel. Het basismateriaal is zeer summier en bestaat slechts uit papier en schrijfgerei in zijn diverse vormen. Daartoe hoort de ware toewijding in harmonie met het eigen ritme, de passie voor, en het voortdurend oefenen en bestuderen van de historische lettertypes. Stilaan zal dan de eigen gevoeligheid en de eigen stijl vorm krijgen in het geschreven woord. Elke kalligraaf neemt de volledige verantwoordelijkheid op zich voor hetgeen hij met zijn handen creërt; na jaren resulteert deze lange en soms moeilijke weg in een persoonlijke stijl.

Joke van den Brandt formuleert het graag als volgt: ‘Kalligrafie is eerst en vooral een houding, een levende stimulerende ervaring in volle evolutie voor wie ze beoefent. Bovendien is kalligrafie de samensmelting van verschillende factoren die op mekaar afgestemd zijn: het schrijfgerei (metalen pennen, veren, rietpennen, vulpennen, viltstiften) en het medium (inkt, plakkaatverf, kleurstof) tegenover het verstand (nadenken, zich herinneren, scheppen), de ogen (vakmanschap voor het herkennen van harmonie, gevoeligheid voor optische wetten) en handen (oefening, evenwicht, ritme en spontaneïteit).’

Het vraagt jaren om al deze elementen vlot te laten samengaan en het ritme, evenwicht en de aanwezigheid van contrasten die het succes van een kalligrafische compositie bepalen, te verwerven. Kalligrafie is niet zozeer het herontdekken van een weliswaar mooi verleden, maar eerder het beheersen van het ritme of het voorbeeld om uiteindelijk de hoge graad van gevoeligheid en beweeglijkheid in het eindprodukt te verkrijgen.

Vorming

Een belangrijke opdracht van Kalligrafia is het organiseren van cursussen. Die lessenreeksen, zowel voor beginners als voor gevorderden, worden door vakbekwame kalligrafen meestal gevormd door gerenommeerde docenten, over het hele Vlaamse land gegeven. Elk jaar worden tientallen cursussen gegeven in culturele centra, in academies en bij culturele verenigingen. Naast basiscursussen waarin de historische lettertypes aan bod komen worden werkdagen ingericht waarin materialen, technieken en nieuwe toepassingen worden aangeleerd.

Kalligrafie Joke van den Brandt.

[p. 296]

Contactblad

Al deze activiteiten worden uitgebreid besproken en toegelicht in een driemaandelijkse Nieuwsbrief van Kalligrafia. Deze nieuwsbrief geeft over acht geïllustreerde bladzijden in tweekleurendruk informatie over materialen, technieken, recente boeken, cursussen en tentoonstellingen in verband met kalligrafie. Naast deze acht gedrukte bladzijden wordt op nog bijna evenveel bladzijden ‘heet-van-de-naald’ - nieuws bijgevoegd en... een mooi gedrukt kalligrafisch gedicht of spreuk. Wie op de hoogte wil blijven van de kalligrafische actualiteit in Vlaanderen én in Europa kan niet zonder dit tijdschrift.

Werkstages

Kalligrafia organiseert geregeld stages in de prachtige landcommanderij Alden Biesen, Cultureel Centrum van de Vlaamse Gemeenschap. Die werkstages worden, in nauwe samenwerking met Joke van den Brandt, meestal geleid door buitenlandse docenten. Enkele namen: Jean Larcher (Frankrijk), Hannu Paalasma (Finland), Werner Eikel en Gottfried Pott (Duitsland), Jovica Veljovic (Joegoslavië), Sarah Zoutewelle-Morris en Mark van Stone (USA), Ella Pos (Nederland). Onnodig te zeggen dat dergelijke docenten garant staan voor een hoge kwaliteit van de werkstages.

Deze cursussen worden georganiseerd in co-produktie met de landcommanderij Alden-Biesen en zijn befaamd tot ver over de landsgrenzen.

Internationale prijs

Uniek in Europa en tevens een hoogtepunt in Kalligrafia's uitstaling is de organisatie van een internationale prijs voor kalligrafie in nauwe samenwerking met de VVV en de Dienst voor Cultuur van de gemeente Westerlo.

In 1994 werd de prijs voor de derde maal uitgereikt. Telkens mocht Kalligrafia zich verheugen in een ruime deelneming van binnen- en buitenlandse kalligrafen zodat steeds een hoog artistiek niveau werd bereikt. In 1992 werd Gottfried Pott, wereldbefaamde Duitse kalligraaf en begeleider van talrijke werkstages, tot laureaat uitgeroepen en in 1994 werd de prijs toegekend aan Tortsen Kolle, een jonge beloftevolle kalligraaf uit Braunschweig (D.). Paul Bortier en Els Schneiders, beiden enthousiaste leden van Kalligrafia en lesgevers, kregen een eervolle vermelding.

Buitenlandse uitstraling

Mede dank zij deze internationale prijs voor kalligrafie, dwingt de vereniging Kalligrafia een grote waardering af in het buitenland. Internationale kalligrafen zijn graag te gast in Vlaanderen zowel als stageleider, maar ook om er hun werken ten toon te stellen. In de Ufsia-bibliotheek in Antwerpen organiseerde Kalligrafia reeds 2 maal een tentoonstelling met werk van Werner Eikel (Aken) in 1991 en met werk van Hermann Kilian in 1993. Verder organiseerde Kalligrafia internationale tentoonstellingen in Deinze, Oostkamp (Brugge), Westerlo, Zonhoven, Berchem en, in het teken van het Mercatorjaar, een tentoonstelling met kalligrafie uit 7 Europese landen in het kasteel Wissekerke in Bazel (Rupelmonde). Eigen kalligrafen zijn steeds welgekome gasten in het buitenland. In 1993 exposeerde Kalligrafia met werk uit eigen collectie in Pettenbach (Oostenrijk) onder de titel ‘Kalligraphie aus Flandern’, en in hetzelfde jaar werden kalligrafische werken van ondermeer Joke van den Brandt in Konstanz (Duitsland) getoond. Dank zij deze uitstraling is het niet verwonderlijk dat Joke van den Brandt, voorzitter van Kalligrafia, sinds 1989 tevens ondervoorzitter is van Ars Scribendi, de Duitse vereniging voor literatuur en kalligrafie. Ook zijn er nauwe contacten met Italiaanse en Nederlandse zusterverenigingen.

De kalligrafie mag zich verheugen in een hernieuwing en groeiende belangstelling. De intense activiteiten van Kalligrafia v.z.w. in Vlaanderen liggen mede aan de basis van dit succes. Wie graag kennismaakt met of meer wil vernemen over deze Vlaamse vereniging ter bevordering van de kalligrafie kan terecht op het contactadres:

Rerum Novarumlaan 160 - B-2170 Merksem.

Pagina uit de nieuwsbrief Kalligrafie.