Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1864

Louise Mühlbach. Hofgeheimen. Geschiedkundige roman. Naar den tweeden druk, uit het Hoogduitsch. Met eene gelithografeerde plaat. Gorinchem, bij A. van der Mast, 1864. In gr. 8vo. Prijs ƒ 3.25.

Is dit werk waarlijk van Louise Mühlbach, of eigenlijk van Clara Muller, weduwe van den Berlijnschen hoogleeraar Theodorus Mundt? Die vraag mogen wij wel doen bij elk werk, dat het pseudoniem van de gevierde schrijfster op omslag of titel draagt. Het is toch bekend, dat sedert eenigen tijd, een werkelijke L. (Louis) Mühlbach de schrijfstift voert, even als de verdichte L. (Louise) Mühlbach, en de eerste van den roem der laatste meesterlijk partij weet te trekken voor het debiet zijner pennevruchten. Intusschen kunnen wij onzen lezers de verzekering geven, dat stijl en inhoud, inkleeding en uitvoering, naar ons oordeel den stempel dragen, dat dit werk door Louise Mühlbach is geschreven. Zelfs gaat aan het verhaal eene inleiding vooraf, die door eene vrouw geschreven en als van Louise afkomstig geteekend is.

Het verhaal verplaatst ons aan het hof van Lodewijk XIV en geeft onderscheidene belangrijke bijzonderheden uit den tijd van dien weekelijken en verwijfden koning van Frankrijk Aan de hand of onder het geleide van den beruchten jezuit Père la Chaise, wiens leven hier geschetst wordt, leidt de schrijfster haren lezers binnen in het seminarie te Lyon, waar la Chaise het eerste onderrigt ontving, doet hem bij zijn vertrek door den rector in de orde der Jezuiten opnemen, en maakt ons bekend met onderscheidene regelen der volgelingen van Lyola. Zij voert

[p. 330]

den jeugdigen kweekeling naar Dyon, om onder den beroemden pater Aubrai in de theologie te studeren. Tot priester gewijd, brengt zij hem in de geleerde kringen van Parijs, en voert hem, ten gevolge van een misstap, naar Rome, waar zij hem toegang verleent aan het hof van paus Alexander VI. In Frankrijks hoofdstad teruggekeerd, brengt zij hem in aanraking met kardinaal Mazarin, en maakt hem, door diens invloed, biechtvader des konings. Nu heeft la Chaise het toppunt zijner wenschen bereikt,......neen, hij wil ook regent zijn, en werkelijk regeert hij in de daad Frankrijk terwijl Lodewijk den naam van koning draagt.

Dat zijn de voornaamste plaatsen werwaarts de schrijfster hare lezers voert, maar in de opgave dier plaatsen is nog niets te vinden van hetgeen de schrijfster geschetst heeft. Zij hangt een treurig tafereel op van de zedeloosheid der priesters, zelfs van hen, die als leermeesters geroepen zijn den kweekelingen te leeren wat goed en billijk is, - wij wijzen alleen op hetgeen la Chaise met de Vaux wedervaart, zoowel ten opzigte van Laura en later van Laura en Marcella. Zij doet de afschuwelijke bedoelingen der jezuiten kennen, - wij roepen alleen den eed in herinnering, die a Chaise en later Madame de Maintenon moet zweren, - of de handelingen van beiden om het ‘ad majorem Dei gloriam!’ te handhaven. Zij schetst de intrigues die gesponnen werden om de orde der jezuiten in glorie te doen rijzen, of toen het bedrog ontdekt en het vonnis over haar uitgesproken was, om haar de verloren gunst des pausen te hergeven. Zij schildert de zedeloosheid en later bigottische vroomheid van Lodewijk XIV en eenige zijner maitressen, alsof men getuige van beiden was. In het kort, wat de schrijfster mededeelt, wordt aanschouwelijk voorgesteld.

Maar wat vermelden wij, alsof de schrijfster hier handelend optreedt! Gelijk in al hare romans, zoo heeft Louise Mühlbach ook hier gedaan. Zij heeft de geschiedenis slechts in een romantisch kleed gestoken en voor elke daadzaak, die zij aanwijst, noemt zij tevens de bron, waaruit zij geput heeft.

Père la Chaise is een persoon, die te gelijk bewondering en afschuw opwekt, - Alexander VI vervult u met mededoogen en toch hebt ge een afkeer van hem, het eerste door dat hij de speelbal van zijne omgeving en hartstogt is, het laatste door de wijze waarop hij met de gewigtigste belangen der kerk om-

[p. 331]

springt. Lodewijk XIV is een acteur, voor wien men niet weet, of men medelijden of verachting moet koesteren; medelijden, omdat hem telkens strikken gespannen worden, waarin hij zich verwardt, verachting omdat hij alle karakter mist en toegevende aan zijne dierlijke lusten, de eene zonde op de andere stapelt, zijne onderdanen uitzuigt en later door geheel verkeerde middelen het vroeger gepleegde kwaad wil herstellen. Louise la Vallière, schenkt u, ondanks haar zondig leven, toch eene verademing, na het staren op zoovele volleerde booswichten, omdat zij viel als het offer eener opregte liefde, die zij voor den mensch, niet voor den koning koesterde. In Athenais de Montespan ziet men het beeld der trotschheid en van den hoogmoed, die later zooveel te dieper viel. En in Madame de Maintenon ontdekt gij, waartoe de eerzucht leiden kon.

Doch waar zouden wij eindigen als wij eene karakterschets wilden geven van alle acteurs en actrices, die hier ten tooneele verschijnen. Zij spelen alle hunne rollen, en het geheel vormt een drama, dat ons afgrijzen opwekt en naar welks einde wij met verlangen uitzien, terwijl wij door het boeijende van de wijze, waarop het geschreven is, bevreesd zijn dat dat einde te spoedig zal komen. Louise Mühlbach heeft door deze pennevrucht het lezend publiek op nieuw aan zich verpligt en de uitgever heeft een goed werk verrigt, door daarvan eene hollandsche vertaling te geven. Die vertaling is over het algemeen vloeijend, ofschoon wij nog wel op eenige vlekjes zouden kunnen wijzen. Wij zouden het werk echter dan op nieuw moeten doorlezen, want door het boeijende van het verhaal hebben wij verzuimd bij de eerste lezing daarvan aanteekening te houden. Trouwens zij zijn dan ook slechts gering.

Wij bevelen dan het werk ten zeerste aan, en hopen dat een ruim debiet den uitgever zal aansporen, om ons op meerdere dergelijke boeken te onthalen.