Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1862

[p. 38]

Silas Marner, de wever van Raveloe, (;) door George Eliot, schrijver van Adam Bede. Uit het Engelsch (;) door Mevrouw van Westhreene. Met een vignet. (Te) Amsterdam, (bij) P.N. van Kampen, 1861. In gr. 8vo. 305 blz. Prijs ƒ 2,90.

Dit werk van Miss Evans, die, onder den pseudoniem van George Eliot, onderscheidene verdichte verhalen heeft geschreven, onder welke Adam Bede voor het best geslaagde wordt gehouden, heeft de Engelsche literatuur met een nieuw voortbrengsel van hare welversnedene pen verrijkt. Silas Marner, de wever van Raveloe, heeft in Engeland en in de Vereenigde Staten van Noord-Amerika veel opgang gemaakt, en Referent, die het boek met groot genoegen in het oorspronkelijke heeft gelezen, was het aangenaam te vernemen, dat de bekwame Mev. van Westhreene op zich had genomen, de gedachten van Miss Evans, voor hare landgenooten, die geen Engelsch geleerd of onthouden hebben, in een Nederlandsch kleed over te brengen.

‘Silas Marner’ is opgeweld uit een vroom, rein en warm gevoel voor het schoone en goede. Wegslepend weet de schrijfster te schilderen wat het hoogste geluk van 's menschen leven uitmaakt; zuivere liefde tot het kind, dat men opgevoed en gekoesterd heeft, in tegenstelling van de vuige liefde tot het goud, die zooveel ellendelingen schept. - Wel is waar, zijn het beelden, die alleen uit het brein der schrijfster zijn ontsproten, maar die beelden zijn naar de natuur geteekend, en de merkwaardige gave van fijne opmerking, die in Adam Bede schittert, vindt men ook in dit werk terug.

De held van het verhaal is, in den aanvang, een onbemiddelde wever. Hij leeft armoedig in de onaanzienlijkste buurt van eene dier fabrieksteden, waarop het trotsche Albion roem draagt. Hij is lid van eene kleine maatschappij van dissenters, welke in Engeland nog talrijker zijn dan in ons vaderland, en gaat voor vroom door, hetgeen hij ook wezentlijk is. Een valsche vriend van Silas weet zijne beminde van hem te vervreemden, en haar tot zijne vrouw te maken. Deze Judas begaat een' diefstal aan het collectengeld van het dissentersgenootschap, en legt het zoo behendigen listig aan, dat de arme Silas voor den dief wordt ge-

[p. 39]

houden. Men is dan ook op het punt Silas uit de broederschap te verstooten, toen een der leden voorstelt, om vooraf God te raadplegen!? Het lot wordt geworpen; het beslist tegen Silas, en alle broeders houden hem voor schuldig. Dit is voor den armen Silas te veel om te verdragen. Hij verandert van woonplaats, en vestigt zich in het afgelegene dorpje Raveloe.

Nog niet lang heeft Silas in Raveloe gewoond, of hij ondervindt het onaangename van zijnen toestand. Hij is een wever onder boeren, een dissenter onder anglikanen. En zoo als het, helaas! ook in Nederland gaat, men schuift hem, zachtjes aan, op zij, die niet met den grooten hoop wil meêdoen, en het beneden zich acht, om te veinzen en te kruipen. Door zijn kennis der geneeskracht van zekere in het veld groeijende kruiden, is Silas in de gelegenheid geweest, om hier en daar goed te doen; men houdt hem, doordien hij weinig spreekt, en stil voor zich heên leeft, spoedig voor een duivelskunstenaar, dien men ontwijken moet.

Door zijne noeste vlijt en zijnen onafgebrokenen arbeid, zelfs op zon- en feestdagen, gevoegd bij zijne stille levenswijze. die weinige behoeften vordert, weet Silas langzamerhand een klein vermogen te verwerven. Hij werkt voort, zondert zich hoe langer hoe meer van het gezellige verkeer met zijne dorpsgenooten af, verheugt zich in het aanschouwen en het betasten van zijn zuur verdiend goud, en gelijk het in soortgelijke omstandigheden rationeel is, wordt....een vrek! - Hij wordt dof van geest, en de inwoners van Raveloe zien hem voor een' gek aan. De schrijfster zegt: ‘Marner's gelaat en gestalte hadden zich vertrokken en gebogen, in gestadige werktuigelijke verhouding tot de doeleinden van zijn leven, zoodat hij een soortgelijken indruk gaf als een handvatsel of eene gebogen pijp of buis, die op zich zelven genomen nutteloos schijnen. De uitpuilende oogen, vroeger zoo trouwhartig en droomerig, zagen er nu uit alsof zij slechts bestemd waren om één klein voorwerp te bekijken, alsof zij bij voorbeeld overal naar een graankorreltje zochten; hij zag zoo perkamentachtig, dat de kinderen hem altijd den “ouden baas Marner” noemden, ofschoon hij nog geen veertig jaren oud was.’

Wij zijn gekomen tot het belangrijkste keerpunt in het

[p. 40]

leven van Silas Marner. Zijn God, neen! zijn afgod was het goud!! - Welnu, deze ontvalt hem. Een liederlijk mensch, Dunstan Cass, besteelt hem, en de arme man moet alles ontberen. Dunstan, die vroeger gewoon was zijn' ouderen broeder om geld te plagen, komt ellendig om; doch zijn rampzalig einde blijft nog vele jaren bij iedereen onbekend. De dief van Marner's goud is nergens te vinden, en het goud zelf is verdwenen.

De broeder van Dunstan, Godfrey genaamd en, even als eerstgenoemde, zoon van den landheer of Squire van de buurt, had zich in het geheim gemesalliëerd, en hield desniettemin (of welligt daarom?) veel van vrouwen en drank. Algemeen houdt men het er voor, dat hij op Nancy, een schoon en aanzienlijk meisje uit den omtrek, verliefd is. Deze heeft evenwel vast besloten nooit iemand te huwen, die zich niet honorabel gedraagt, en Godfrey's reputatie is niet van de beste. Inmiddels komen zijne zaken aan het licht. Zijne vrouw Molly, die hij moede is, en niet zeer liefderijk behandelt, begeeft zich naar den Squire, om zich als wettige echtgenoot van den oudsten zoon des huizes te doen erkennen. Doch ziet de peripetie; zij sterft onderweg, en Marner, in wiens huis haar kindje bij den dood der moeder, als door instinkt gedreven, een toevlugtsoord had gezocht, neemt het jonge meisje tot zich, en noemt het Eppie, naar zijne diep betreurde overledene zuster Ebziba.

Met dit kind van Godfrey en Molly begint voor Silas een nieuw leven. Het motto, dat het oorspronkelijke Engelsche werk van Miss Evans opsiert en karakteriseert, is aan Wordworth ontleend, en geeft dezen plotselingen ommekeer in het zieleleven van onzen held genoegzaam te kennen. De Nederlandsche vertaalster had, naar ons bescheiden gevoelen, deze woorden ook wel voor haren arbeid mogen plaatsen. Zij luiden aldus:

‘A child, more than all other gifts
That earth can offer to declining man,
Brings hope with it, and forward-looking thoughts.’

Godfrey komt tot inkeer, verandert van levenswijze en krijgt Nancy tot vrouw. Zij zijn echter niet gelukkig; want het eenige kind, dat hun geboren werd, is jong gestorven.

[p. 41]

Godfrey had daarna Nancy voorgesteld, een ander kind te adopteren, hierbij het oog hebbende op Eppie, maar zijne vrouw sloeg zulks af, bewerende, dat men door een vreemd kind aan te nemen, omdat men zelf geene kinderen bezat, de wijze Voorzienigheid tartte en zijn eigen lot koos, tegen Hare beschikkingen in.

Eppie is middelerwijl bij den ouden baas Silas tot een deugdzaam, schoon meisje opgegroeid. Onverwachts ontdekt men een geraamte in eene naburige, verlatene steengroeve. Het waren de overblijfselen van Dunstan, die in den nacht, waarin hij Silas bestolen had, door de duisterternis misleid, in die groeve was gevallen en omgekomen.

Voilà le doigt de Dieu! Alles wordt duidelijk, en Silas weet eindelijk, wie de dief van zijn' schat is geweest, daar men bij het geraamte al de hem toebehoord hebbende goudstukken met de rijzweep van den misdadiger heeft gevonden. Nu bekent Godfrey aan Nancy, dat Eppie zijne dochter is, en vraagt haar, om het bloeijende meisje te adopteren. Nancy stemt er in toe, en Silas laat Eppie vrij te handelen, zoo als zij goedvindt. Eppie weigert, blijft bij haren pleegvader en trouwt naderhand met Aäron, den zoon eener godvruchtige vrouw, Dolly geheeten. Zij gaan bij Silas inwonen. Eppie, Silas en Aäron zijn gelukkig in hunnen stand. De rijke Godfrey en Nancy blijven kinderloos.

Over de vertaling is met grond veel aan te merken. Het geheel heeft wat stijfs en nu en dan onduidelijks. Taalfouten zijn er niet zeldzaam. Zulks in bijzonderheden aan te wijzen, zou ons te ver leiden; doch het zal iederen beschaafden lezer spoedig bij de lectuur in het oog vallen. - Het vignet, dat Silas vorstelt, op het oogenblik toen hij ontdekt, dat men hem zijn goud heeft ontstolen, is vrij aardig; de trekken eens wanhopigen gierigaards zijn, naar wij meenen, zeer juist afgebeeld.

Z.

L.A.H.