Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1832

Dagboek voor mijne Vrouwelijke Landgenooten. Door Petronella Moens.II Deelen. Te Amsterdam, bij ten Brink en de Vries. In gr. 8vo. 496 Bl. ƒ 7-50.

De reden, waarom de verdienstelijke Schrijfster met dezen titel haar boek heeft bestempeld, geeft zij zelve op, Voorberigt, IIde D. bl. III: ‘Het is niet, omdat ik het als een geschrift beschouwde, dat wij doorgaans onder den naam van Dagboek kennen, en dat de geheime getuige is of zijn moet van onze meestal voor het oog der wereld verborgene gevoelens en neigingen, van onze struikelingen en vorderingen op den weg der zelfvolmaking, van onzen strijd tegen zinnelijkheid en gebreken, zoo wel als van onze kleine of groote zegepraal op dezelve. Neen, het Dagboek, dat ik mijne Vrouwelijke Landgenooten aanbood, was slechts eene verzameling van overdenkingen, van brieven en verhalen, waartoe eenige afzonderlijke dagen mij aanleiding gaven, en door welker mededeeling ik eenig nut hoopte te stichten, of eenig zedelijk genoegen in het hart mijner zusterlijke Landgenooten te verspreiden.’

De stukken, in de beide Deelen voorkomende, worden dus betiteld: Deel I. De eerste Januarij. Brief aan mijne jonge Vriendin, kort na Nieuwjaar. Mevrouw G. en Mevrouw R., of het Vriendinnenbezoek. De arme Hutbewoners in den winter. Brief van Sophia aan hare Vriendin Louize. De zesde Januarij. (Driekoningen-dag). De Zondag. De tweede Februarij. (Maria Lichtmis.) Louize aan Sophta. De eerste April. (Gedenkdag voor den Nederlander, die met bespotting strafte hem, die dezen dag kon vergeten. De Inneming van den Briel, 1 April 1572.) De eerste Paaschdag. Brieven

[p. 693]

van eenen Grijsaard aan zijne Dochter, den 7, 8 en 10den Mei. Briefwisseling tusschen Alina en Eelhart, den 11, 12, 13 en 20sten Mei. De 18de Junij. (Waterloo.) De 10de Julij. (Deze dag, in 1823 bestemd tot feestdag van koster's heerlijke uitvinding in 1423 of daaromtrent, is, naar het doel der Schrijfster, een zeer belangrijke gedenkdag.) De 20ste Augustus; een gesprek tusschen Hermina, Rosalia en Maria. (Een treurige gedenkdag van den moord, in 1672 aan de Gebroeders de witt in 's Gravenhage gepleegd.) De eerste November. (Allerheiligen-dag.) Nog een dag in November. De 25ste December. De 31ste December. - In het IIde Deel vindt men: Een Winterdag; de Schipbreukelingen. De 26ste Januarij; de verjarende sterfdag. De 6de Februarij; een gesprek met mijnen eerwaardigen Vriend W. en mijne geliefde Vriendin Ernestine, over de gewijde Schrift. De 17de Februarij; de Voorzienigheid. (Brief, en antwoord op denzelven.) De 1ste Maart; het reizen. (Eigenlijk de voordeelen van het reizen, ook te genieten door de huiselijke vrouw, die zulks doen kan met het boek in de hand. ‘Nooit wekte mijne verbeelding heiliger, levendiger aandoeningen in mijne ziel, dan wanneer ik met reizigers in Palestina, in het vaderland der oude Joden, wat zeg ik? in het vaderland van Hem, die het menschdom op deze aarde zaligen zielevrede doet genieten en in den hemel eeuwige heerlijkheid belooft, die streken bezocht, waar zulke gewigtige, waar zulke eerbiedwaardige voorvallen plaats hadden.’) De 4de Maart; een bezoek bij Mevrouw L. De 21ste Maart; de Lente. De 22ste Maart; hugo de groot. (Ontkoming uit zijne gevangenschap op Loevestein in 1621.) Goede Vrijdag. De 4de Mei; de Bruiloft. De 8ste Mei; een Brief (van eene moeder aan hare pas gehuwde dochter.) De 30ste Mei; de dood van jonge Kinderen. De 1ste Junij; Leonard en Sophia. De 10de Junij; de invloed van de ware Christelijke Godsdienst, vooral op het vrouwelijk hart. De avond van den 21sten Junij. (De langste dag van het jaar.) De 12de Julij; het verband tusschen Gods bestuur en de woelingen der menschen. ‘Eene mijner vriendinnen (bl. 351) schreef mij onlangs, uit de volheid van haar hart, het een en ander over de plaatshebbende volksbewegingen, die heden in verschillende deelen van Europa de rust verstoren, en die ook het Koningrijk der Nederlanden eene gewigtige verandering hebben doen ondergaan.’

[p. 694]

Deze aanleiding maakt niet enkel nu, maar meermalen, het opgegeven onderwerp in den brief wel niet zeer aangenaam, maar toch hoogstnuttig. De 23ste Julij; de Bouwval, of de Ruïne van Brederode. Hier wordt tevens eenigzins veranderd medegedeeld een Dichtstukje, dat eens diende in den Belgischen Muzen-Almanak, maar dat zekerlijk niet, zoo als bl. 381 gemeld wordt, tot eene jaarlijksche (?) bijdrage diende. Het is de plaatsing ook in dit Dagboek wel waardig. De 25ste Augustus, het oproer in Brussel, in 1830, geeft aan de Schrijfster aanleiding tot een kort, maar hartig woord. ‘Deze dag, waarop het verachtelijkst oproer in het ondankbaar, in het door voorspoed verdarteld Brussel losbarstte, zal in de jaarboeken van ons vaderland vereeuwigd blijven, tot schande van een volk, dat, door het vereenigen van de domheid der middeleeuwen met eene door valsche wijsbegeerte benevelde verlichting, woeste losbandigheid, spotternij met eeden en godsdienstig gevoel, ja eene afschuwelijke, welvaart vermoordende wanorde deed geboren worden. Deze dag, zeg ik, blijft in de jaarboeken van ons vaderland tot schande van zulk een volk vereeuwigd, en geeft mij overvloedig stof, om mijne Vrouwelijke Landgenooten, waar dit noodig mogt zijn, te doen opmerken, hoe de Goddelijke Voorzienigheid, onder al de schijnbaar willekeurige woelingen der volken, haren heilbedoelenden invloed doet gevoelen.’

Moeijelijk, onmogelijk is het, van dit Dagboek een meer bepaald verslag te geven. De aard van het werk zelve staat ons even zeer hiertoe in den weg, als de schrijfwijze, welke moens gewoon is te volgen, en over welke zij zich (Iste D. Voorr. bl. V) dus uitlaat: ‘Ik ken maar al te wel mijne geneigdheid, om, bij het behandelen van een onderwerp, door de geringste aanleiding van hetzelve af te dwalen, en aan mijne gedachten den vrijen teugel te vieren.’ Rec. geeft dit niet op als gebrek. In een werk als het onderhavige, in hetwelk de Schrijfster (bl. VI) zegt, ‘dat zij vooral tot het vrouwelijk hart of gevoel verlangde te spreken, en, kon het zijn, in meer dan één opzigt aan hetzelve nuttig te wezen,’ is misschien deze schrijfwijze nuttiger, dan welke voor mannen geschikt is. Dit diene alleen te onzer regtvaardiging, dat wij ons van een gebijzonderd verslag onthouden, en in het algemeen over dit Dagboek ons gevoelen mededeelen.

[p. 695]

Het Dagboek, dat moens hier op hare wijze levert, heeft deze eigenaardige voortreffelijkheid, dat al de stukken, ja wel altijd met vrucht en genoegen zullen gelezen worden, maar dat de dagteekeningen van ieder afzonderlijk gedeelte geen nutteloos toevoegsel opleveren. Wordt dit geschrift, gelijk het verdient, een handboek voor hare vrouwelijke Landgenooten, dan zal ieder stuk, zoo veel mogelijk op de aangewezene dagen gelezen, tot die gezindheden en handelingen stemmen, die telkens het natuurlijkste en meest gepaste zijn. Strenge beoordeelaars willen wij niet zijn, en toch heeft moens van zulken weinig te vreezen. Wie met onpartijdigheid streng zou willen oordeelen. die zou, op eenige kleinigheden na, niets kunnen aanvoeren, dat niet strekt tot aanprijzing van dit Dagboek aan vrouwelijke Landgenooten. Wij houden dit geschrift voor eene uitmuntende bijdrage tot de echte en hechte nationaliteit van Nederlands Jufferschap, die iets dieper ligt, dan de kleederen. Waar men, naar den raad eens Apostels, (1 petr. III: 3, 4) den inwendigen mensch meer versiert, dan den uitwendigen, daar zal dit geschrift welkom zijn, en meer nut stichten, dan eene nationale kleederdragt, zoo lang namelijk het kleed alleen de nationaliteit bleef uitmaken.