Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1824

Reizen in Egypte en Nubië, door G. Belzoni. Uit het Fransch vertaald. IIIde Deel. Met eene Kaart van den loop des Nijls. Te Groningen, bij W. Wouters. 1823. In gr. 8vo. VIII en 316 Bl. f 3-50.

Zoo is dan het uitmuntend werk van den beroemden reiziger belzoni volledig in onze taal! Wij hebben nu iedere der drie reizen in zoo vele deelen afzonderlijk. Deze inrigting is beter in de vertaling, dan in het oorspronkelijke, waarin het geheele werk in twee deelen vervat is. Ook heeft de vertaler zeer wèl gedaan, met de aanteekeningen niet achteraan, zoo als in de Fransche uitgaaf, maar overal onder aan de bladzijden te plaatsen, alwaar zij behoorden.

Wij hebben dit deel met uitstekend genoegen gelezen, en de vlijt, de opmerkzaamheid, de naauwkeurigheid, de voorzigtigheid, en vooral den moed tevens en de onverschrokkenheid des reizigers gedurig bewonderd. Zijn geheel en nu volledig werk, en bijzonder dit derde deel, bevat een aantal zaken van het grootste belang voor de aardrijkskunde, de oudheidkunde, en, onder anderen ook, voor de menschkunde. Wij mogen niet twijfelen, of hetzelve zal door velen met graagte en nut gelezen worden. De stijl is, met eene behagelijke en ongekunstelde eenvoudigheid, die overal de grootste waarheidsliefde ademt, somtijds schilderachtig, zoo als bij de beschrijving van een' buitengewonen en in meer dan één opzigt rampvollen aanwas des Nijls, welke, zoo als de Schrijver bl. 29 zeer eigenaardig zegt, zoodanig was, dat niets ter wereld ons misschien een zoo goed denkbeeld

[p. 111]

van den Zondvloed geven kan, als de vallei des Nijls, zoo als hij en zijne reisgenooten dezelve thans voor oogen hadden. Ook heeft ons bijzonder getroffen zijne beschrijving van de dorheid der woestijnen en van de groote waarde des waters voor den reiziger in dezelve, bl. 92 en volgg. Van deszelfs onpartijdige waarheidsliefde getuigt, onder anderen, des bekenden reizigers bruce's verdediging, bl. 71 en 72: In het algemeen mag men rekenen, dat alles, wat men gezegd heeft, om dezen reiziger het vertrouwen te doen verliezen, alleen voortkomt uit de afgunst van andere reizigers, welke niet zoo veel, als hij, gezien hebben, of uit de vooringenomenheid van lieden, die genegen zijn, de waarheid te ontkennen van alle verhalen, welke niet overeenkomen met hunne gebrekkige kundigheden.

Hetgeen dit deel een bijzonder belang bijzet, is het bijvoegsel, of aanmerkingen en waarnemingen, getrokken uit het dagverhaal van Mevrouw belzoni, bl. 235 tot aan het einde. Zij had, namelijk, zoo veel hooren spreken van de Turken en Arabieren, dat zij begeerig was, de zeden der vrouwen van deze volken te leeren kennen. Deze zucht nu, die haar, als reisgenoote haars mans, bezielde, kenmerkt al aanstonds eene vrouw van geen' alledaagschen stempel, en van eenen, voor hare sekse, buitengewonen moed. Als zoodanige komt zij ook voor in hetgeen van hare aanteekeningen is uitgegeven; en men kan, naar alle waarheid, zeggen, dat hare inborst zeer veel overeenkomst had met die van haren echtgenoot. Dit gedeelte bevelen wij vooral der schoone sekse ter lezing aan. Onze vrouwen zullen er uit zien, hoe gelukkig zij zijn, in vergelijking der Oostersche en bijzonder Turksche vrouwen, die, in hare afzondering, veelal met minachting behandeld worden, en die, zoo als de Schrijfster het ondervond, zulk een gedrag van den kant der mannen verdienen. Zou dit echter niet voornamelijk het gevolg zijn van de onwaardige bejegening, welke haar de mannen van kindsbeen as doen ondergaan? - Dan, het is niet alleen met opzigt tot den toestand der Oostersche vrouwen,

[p. 112]

dat deze vrouwelijke aanmerkingen belangrijk zijn. Zij zijn het ook in andere opzigten. Zoo lezen wij b.v. over de Bijbelverspreiding in Egypte: Wil men het lezen van de overzetting des Bijbels inderdaad nuttig doen worden, zoo behoorde men eerst scholen op te rigten, gelijk in Indië, ten einde eene geheele hervorming in zeden en begrippen te bewerken. Van het moeijelijke der Bijbelverspreiding in Egypte spreekt ook belzoni, bl. 154.