Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1813

[p. 329]

De beroemde Dieren. Historische Anecdoten. Bevattende onderscheidene trekken van verstand, list, moed, goedheid, liefde, dankbaarheid, enz. onder allerhande Diersoorten, van den Leeuw tot het Gekorvene. Door A. Antoine. Uit het Fransch, door R. van der Pijl. Te Dordrecht, bij A. Blussé en Zoon. 1812. In kl. 8vo. 386 Bl. f 2-4-:

Inderdaad, bij het nagaan van alle die trekken van onderscheidene bekwaamheden en deugden, waardoor het stomme vee uitmunten kan, komt men in verzoeking om hetzelve onder de redelijke en zedelijke wezens te rangschikken; en, als het mensch-dier slechts de moeite nam om zijne beesten-broeders een weinig meer te schoolmeesteren, wie weet in hoe weinig tijds men het vee den onteerenden naam van stom niet meer zou mogen geven, maar hetzelve veeleer kunnen stellen in alle de regten der menschheid! Immers zeggen porphyrius en jamblichus, (gelijk ons hier bl. 38 berigt wordt) dat pythagoras bij Tarente eenen os gezien heeft, die boonen at, en die zeer verstaanbaar zeide, ‘dat hij geen gras kon eten;’ en wij zien geene reden, waarom dit geval éénig of voor het minst zoo geheel zeldzaam bleef, dan hierin, dat de talenten der ossen niet genoegzaam door ons menschen worden uitgelokt en aangekweekt. Dit is inderdaad ten hoogste nadeelig. Indien men, b.v., al overlang den ooijevaar te dezen aanzien niet al te zeer had veronachtzaamd, zoo had men de geheele telegraaf welligt buiten werking kunnen houden, en echter van alom even spoedig en zeker berigt kunnen erlangen. Immers, na den veldslag van Denain, - maar laat ons het belangrijk verhaal letterlijk afschrijven:

‘De ooijevaars zijn zeer gemeen in Vlaanderen, waar zij op de hoogste torens nesten maken. Na den veldslag van Denain, voor dat de tijding hiervan in Parijs kon gekomen zijn, verschenen er vier ooijevaars, op de hoofden der vier beelden, die op de hoeken van de lantaarn des koepels van het hotel der invaliden staan. De oude militairen zeiden, dat er gewis een veldslag was voorgevallen in Vlaanderen, waarvan het geraas de ooijevaars verjaagd had; en zij voorspelden uit de plaatsen waar zij zich stil hielden, dat de Franschen den veldslag

[p. 330]

gewonnen hadden. Vele geloofwaardige personen, die in 1756 nog in het invaliden-huis woonden, hadden deze soort van voorteeken gezien.’

De honden, en met regt, spelen voorts eene belangrijke rol. Zóó verre zelss drijft deze Schrijver zijn geloof aan honden-redelijkheid, ja honden-zedelijkheid, dat hij met vertrouwen voorbeelden aanhaalt van sprekende en lagchende honden; het eerstgemelde, onder andere, stavende door de getuigenis van leibnitz, die, in Meissen, eenen hond gekend had, die van zelf sprak, en het door oefening weldra zoo ver bragt, dat hij een dertigtal Hoogduitsche woorden konde uitspreken; en er is geen twijfel aan, met eene zuivere prononciatie, want het was een Duitsche hond. Voorts wordt de Dichter van den Rhadamistus aangehaald, die alle honden, mooije en leelijke, zindelijke en morsige, onder zijnen mantel naar huis droeg, en, op de vraag naar de reden van zulk eene ongemeene liefde voor deze dieren, ten antwoord gaf: Omdat ik de menschen ken! - ‘Wat zou,’ voegt er onze Schrijver zeer naïf nevens, ‘wat zou crebillon gezegd hebben, indien hij in onzen tijd geleefd had?’

Zoo geeft dit werkje dan overvloedige stof tot nadenken om meer partij van de dieren te trekken; en, schoon men deze groote verzameling van soortgelijke anecdoten niet zonder vermoeijenis zoo achtereenvolgende lezen kan, en men zeker van tijd tot tijd wel bewijzen van echtheid en gezonde zielkundige redenering tot rustpunten verlangen zou, zoo wordt deze vermoeijenis echter ruim vergoed door het zeldzame, dat men, onder het van elders bekende, hier gedurig op nieuw dan aantreft. Tot eene kleine proeve: ‘Zekere dame woonde op een klein landgoed nabij Nantes; zij had eene menigte bijen, waarvan zij veel werks maakte; eene ongesteldheid dwong haar, naar de stad te gaan, waar zij stierf. Maar, wat gebeurt er! ‘Al de bijen, door een onbegrijpelijk instinct, vergaderden zich op hare doodkist, welke zij niet verlieten, voor dat men haar begroef. Een buurman dezer dame, de aankomst van dezen zwerm vernomen hebbende, begaf zich dadelijk naar de buitenplaats, waar hij werkelijk de korven geheel ledig vond.’

Het zijn evenwel niet alleen zoodanige zeldzaamheden, die een of ander dier eene plaats in deze verzameling van beroemde dieren verzorgen; maar zelfs het vermogen om te springen,

[p. 331]

zoo als iedere vloo heeft, bezorgt deze beestjes alhier eene vereerende melding: ‘De mensch springt zes of acht voeten hoog, eene vloo wel zes honderd en meer, vlooijen-voeten wel te verstaan.’ Hoe men dat berekene? Neem gesmolten was, druk daar den poot der vloo in, dan hebt gij de juiste maat; plaats dan de vloo op uw voorhoofd, en merk hoe ver zij springt. Zoo deed de wijsgeer socrates! - Hoe beschamend voor eenen forioso en zijne consorten, zich door ellendig ongedierte in de edele vlooijen-kunst zoo wijd en verre de loef te zien afgestoken! En dit zijn nu nog slechts ongedresseerde vlooijen!

Maar, wat zal de Lezer zeggen, wanneer hij onder de beroemde Dieren, onder andere, ook den beroemden voltaire ontmoet!

Ten bewijze nemen wij nog deze anecdote over. ‘Voltaire hield zeer veel van eenen jongen arend, dien hij in een hok, op de plaats van zijn kasteel te Ferney, hield. Eens vocht dit dier tegen twee hanen, en werd zwaar gekwetst. Voltaire, troosteloos hierover, zond dadelijk iemand naar Geneve, met bevel om eenen zekeren persoon aldaar, die voor eenen kundigen dieren-dokter gehouden werd, mede te brengen. In zijn ongeduld, deed hij niets dan heen en weder loopen, van het nest van zijn arendje naar het venster van zijne kamer, van waar hij op den grooten weg kon zien. - Eindelijk ziet hij van verre de expresse komen, hebbende achter op zijn paard den met ongeduld verwachten Esculapius; hij springt op van vreugde, vliegt hem te gemoet, ontvangt hem op de allervriendelijkste wijs, doet hem allerhande verzoeken en beloften om hem ten voordeele van zijnen zieken in te nemen. De dokter beschouwt de wonden van het arendje. Voltaire, ongerust, tracht in zijne oogen de vrees of hoop te lezen. De dokter verklaart, dat hij er niets van kan zeggen voor het ligten van het eerste verband; hij belooft den volgenden dag weder te komen, en gaat heen, nadat hij wel betaald was. Tot den volgenden dag was voltaire in de grootste ongerustheid; eindelijk de beslissing was, dat men voor het leven van den arend vreesde. Nieuwe bron van ongerustheid! De eerste vraag, welke voltaire iederen morgen aan eene van zijne dienstboden, magdalena genaamd, en die gelast was hem te wekken, deed, was: ‘Hoe vaart mijn arendje?’ - ‘Zoo zachtjes aan, Mijnheer, zoo zachtjes aan,’ was het

[p. 332]

gewone antwoord. Evenwel, eens op eenen morgen zeide zij, op eenen lagchenden toon: ‘ô Mijnheer! uw arendje is niet ziek meer.’ - ‘Hij is dus genezen! welk een geluk!’ - ‘Hij is dood.’ - ‘Dood! mijn arendje dood!’ - ‘Waarachtig, Mijnheer, het dier was zoo mager! het is goed dat het maar gestorven is.’ - ‘Wat mager!’ schreeuwde voltaire woedend; ‘eene mooije reden waarachtig! Gij moest mij dan ook maar van kant maken omdat ik mager ben. Zie die heks! zij lacht om den dood van mijn arm arendje, omdat het dier mager was.... Weg, weg van hier!’ - Mevrouw denis kwam toeloopen op het geschreeuw van haren oom, en vroeg hem naar de reden van zijne kwaadheid. Voltaire verhaalt het haar, al mompelende: ‘Mager! mager! dan moesten zij mij ook maar dooden!’... Eindelijk wil hij, dat magdalena zal weggejaagd worden. De gedienstige nicht veinsde te gehoorzamen, en beval het arme meisje, zich in het kasteel te verbergen. Eerst twee maanden daarna vroeg voltaire, hoe magdalena het maakte. ‘Zij is zeer ongelukkig,’ antwoordde hem Mevrouw denis; ‘zij heeft in Geneve geenen dienst kunnen krijgen, zoodra men vernam dat zij van het kasteel van Ferney weggejaagd was.’ - ‘Dat is hare eigen schuld. Waarom lachte zij om den dood van mijnen arend, dewijl hij mager was? - Evenwel, zij moet van honger niet sterven: laat haar wederkomen; maar dat zij nooit verschijne voor mijne oogen!’ ‘ô Mijn waarde oom, daar zal zij wel op passen.’ - ‘Welaan dan!’ - Nu kwam magdalena eindelijk uit hare gevangenis; maar steeds haren meester ontwijkende. Het gebeurde evenwel eens, dat voltaire van tafel kwam, en haar juist ontmoette. Magdalena, bedremmeld, kreeg eene kleur, sloeg de oogen neder, en wilde eenige verschooningen uitstamelen. ‘Laat ons daarvan niet meer spreken,’ zeide voltaire; ‘maar bedenk steeds, dat men niet alles, wat mager is, moet dooden.’

Onder alle deze anecdoten vindt men er ook eenige, die inderdaad opmerkelijk en tevens geloofwaardig zijn: bij de meesten, echter, viel ons dit problema in, voor ndersteld dat deze verhalen vrij algemeen geloof vinden: Zijn dan de beesten, of zijn de menschen, ten aanzien hunner verstandelijke vermogens, in ettelijke jaren verachterd?

Het plaatje, tegen over den titel, verdient loffelijke melding.

No. VI. bl. 262. reg. 6. moet staan: Admiraalschip.