Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1809

Brief van mejuffrouw Petronella Moens, voor de eer harer sekse, beleedigd in eene recensie in het tijdschrift: de schouwburg.

Aan de Uitgevers der Vaderlandsche Letteroefeningen.

Mijne Heeren!

Het zij mij vergund, door uw geacht en alom gelezen wordend Maandwerk, openlijk aan alle beminnaars van oude en nieuwe Vaderlandsche Letterkunde te verklaren, dat ik mij, en voorzeker ook alle letterminnende Vrouwen met mij, van harte beklaag over eene Recensie, betreffende de Redevoering over Anna en Maria Tesselschade, Dochters van Roemer Visscher, door den Heer j. scheltema, Lid en Secretaris van het Koninklijk Instituut te Amsterdam.

Deze voor mij zoo ergerlijke Recensie is geplaatst in No. 8. van den Schouwburg van in- en uitlandsche Letteren Huishoudkunde. Ik laat aan den Recensent ook der Recensenten over, om de waarde of onwaarde der aanmerkingen op de bovengemelde Redevoering, hier gemaakt, over het geheel te bepalen. Het is alleen de zaak der Vrouwen, die ik mij voor het tegenwoordige aantrek; schoon ik toch den Heer Scheltema moet en wil regtvaardigen, daar hij niet de gunst der Vrouwen inroept bij het beoordeelen der hersenvruchten van de Dames Vis-

[p. 517]

scher, gelijk de Recensent schijnt te begrijpen, - neen; de Heer Scheltema is meer dan duizend anderen overtuigd, dat, bij het beoordeelen der kunst, vooral geene gunst, maar alleen gezond verstand en onvervalscht gevoel vereischt worden. De maar al te veel vergetene, schoon onsterfelijke namen dier twee verdienstelijke Vaderlandsche Vrouwen herbloeijen onder ons door de zorg en kunstliefde van den achtenswaardigen Scheltema; en het zijn deze, door hem als bezielde namen, die aan de koesterende zonnestralen der vrouwelijke gunst worden aanbevolen.

Doch het is in de eerste plaats de waarlijk ons vernederende veronderstelling, dat de uitgebreide Aanteekeningen, die bij de Redevoering gevoegd zijn, door geene Vrouwen zullen gelezen worden, waarover ik mij te beklagen heb. Het is waar, de algemeene regelen van vrouwelijke opvoeding, en de enge kring, waar binnen de Vrouwen zich meestal bepaald zien, zijn weinig geschikt om de zucht voor algemeene kundigheden onder dezelve op te wekken. Doch de Heer Recensent doet de Vrouwen onregt, door haar als zoo beuzelachtig te beschouwen, dat de verdiensten van twee sieraden harer sekse haar volkomen onverschillig zouden zijn. Vele, dit weet ik bij ondervinding, hebben de Redevoering van den Heer Scheltema, benevens de Aanteekeningen, met graagte gelezen, en zijn trotsch op de waardige Dochters van Roemer Visscher, die toen reeds, toen de vrouwelijke opvoeding nog genoegzaam alleen tot de keuken en de linnenkamer bepaald was, toonden, tot welk eenen trap van beschaving en ontwikkeling de geestvermogens der Vrouwen zich, bij de geringste aanleiding, kunnen verheffen. De Heer Recensent schijnt tot die stroeve, eigenbatige Geleerden te behooren, die zich angstvallig maken, dat, wanneer Vrouwen zich op het beoefenen van oude Letterkunde beginnen toe te leggen, de huishouding over het algemeen, en de spijsbereiding in het bijzonder, daar veel bij lijden zouden. Soortgelijke Geleerden zagen voorzeker liever een boek over de Kookkunst aan de Vrouwen opgedragen, dan een boek met aanteekeningen over oude Dichtkunde; zonder te bedenken, dat de waarlijk verstandige en geoefende Vrouw hare schoone pligten als huishoudster en moeder even weinig kan vergeten, als de brave mannelijke lettervriend zijne dierbare huisselijke belangen.

[p. 518]

In de tweede plaats ergerde mij de volgende uitdrukking des Recensents: De Verhandeling over Anna en Maria Tesselschade zal voor onze Vaderlandsche Letterkunde niet nuttig zijn, of den Heere Scheltema geen roem aanbrengen; het onderwerp is te nietig. - Het onderwerp is te nietig! Trekt zich niet een Vriend der Vrouwen, of der vrouwelijke letterkunde, deze beleedigende uitdrukkingen aan? Twee beroemde Dichteressen uit de Zeventiende Eeuw, twee Kunstvriendinnen van Hooft, van Vondel, van Cats, van Huygens en van andere onsterfelijke mannen, zijn dan een te nietig onderwerp voor den hedendaagschen Redenaar? Is alles, wat Hooft en andere sieraden des Vaderlands tot lof van Roemer's Dochters hebben gezegd, niets dan de laffe vleijerij of vooringenomenheid van Dichters en Minnaars? Hoe nietig zouden, indien dat waar was, dan deze altijd groote mannen in mijn oog worden! Maar nooit zal men mij, bij voorbeeld, doen gelooven, dat Hooft, wiens onverbasterd gevoel, wiens fijn gescherpt oordeel hem toch niet zal betwist worden, - dat Hooft, zeg ik, bij het beoordeelen der vertaling van Tasso door Maria Tesselschade, zich altijd door hare bevallige gestalte en luchtig morgenkleed zoude hebben laten verbijsteren. Waarlijk, indien dit onderwerp der Verhandeling van Scheltema te nietig is, wat zoude men alsdan van een aantal kunstwerken der Oudheid, die volstrekt zonder bedoeling om hart en zeden te verbeteren vervaardigd zijn, wel niet moeten zeggen, en die evenwel met zoo veel moeite, ten koste van zoo veel tijd en hoofdbrekens, uit het stof der vergetelheid opgedolven worden? De ware Kunstvriend eerbiedigt elke onwelkbare bloem, die op het graf der Eeuwen ontspruit. De overgeblevene lettervruchten der beide Dichteressen prikkelen den naijver van hare jongere Zusters, die den kunstminnenden Scheltema, voor het aanwijzen en doen herleven van dezelve, den dankbaarsten lof toezwaaijen. De zwakheden in de verzen van Anna en Maria Tesselschade zullen door elk, die het ware kunstschoon kan gevoelen, even weinig nagevolgd worden, als de zwakheden van Grieksche, Romeinsche of andere Dichters; en hij, die geen gevoel voor dat schoon heeft, zal ook voorzeker door de gebreken dezer Dichteressen niet bedorven worden. Ik hoop en vertrouw, dat een van onze Vaderlandsche Lettervrienden zich het onregt, door den meergemelden

[p. 519]

Recensent het vrouwelijk geslacht aangedaan, zal aantrekken. Het ontbreekt ons toch nog niet aan zulke edelmoedige Mannen, die zich met genoegen door Vrouwen in het oefenperk der Letterkunde zien op zijde streven; aan Mannen, die de Vrouwen niet slechts in staar rekenen tot het lezen van beuzelachtige romans en vertellingen, maar ook tot het onderscheiden van zedenbedervende en hart-verbeterende geschriften, zoo wel als tot het opzamelen van nuttige kundigheden. Neen, het ontbreekt ons nog niet aan zulke edelmoedige en waarlijk wijze Mannen, die zich verblijden over de toenemende hervorming der vrouwelijke opvoeding. En aan eenen uit die edelmoedige, die weldenkende Geleerden, hij zij dan wie hij zij, beveel ik onze verdediging ten ernstigste aan.

petronella moens.