Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1794

[p. 496]

Eene verbetering van de blixem-aeleiders.
Door Mr. Robert Patterson, van Philadelphia; aan wien de Magellanische Gouden Eerprys daar voor is toegeweezen.

(Uit the Transactions of the American Philosophical Society.)

Uit de voorbeelden, welke nu en dan voorkomen, van Gebouwen, door den Blixem getroffen, schoon met Afleiders voorzien, en de veelvuldige gevallen, dat deeze Afleiders aan den Top gesmolten waren door een Blixemstraal, blykt, dat deeze bewonderenswaardige Toestel tegen de gevaarlyke uitwerkzelen van het Blixemvuur, in zeker voege, nog onvolkomen is.

Eenige verbetering schynt 'er nog noodig aan beide de Einden der Afleideren. Aan het boven Einde, om dezelve te beveiligen tegen het toeval van te smelten: waar door de Afleider onbekwaam wordt om aan het oorspronglyk oogmerk te voldoen: te weeten, de Electrieke Vloeistoffe, of den Blixem, uit de voorbygaande wolk, op eene stille en ongevoelige wyze, te trekken: want het zyn gepunte Afleiders alleen, die deeze eigenschap bezitten - en aan het beneden Einde, om een meer gereeden doortocht te bezorgen aan die Vloeistoffe, in de omringende aarde.

Het eerste deezer oogmerken, hou ik my volkomen verzekerd, zou bereikt worden, door, in den top des Afleiders, een stuk Potlood in te laaten van omtrent twee duimen lang, genomen van het beste Potlood, en uitloopende in een scherpe punt, een weinig slegts buiten de Metaalen kooker uitsteekende: zo dat, indien de Potloodpunt 'er door eenig toeval af mogt breeken, (waar voor ik denk, dat dezelve weinig gevaar loopt,) de Metaalen punt des Afleiders nog scherp genoeg bleeve, om te beantwoorden aan het oogmerk van een Metaalen Conductor.

Men weet, hoe deeze Zelfstandigheid de grootste hette, zonder te smelten, kan doorstaan; waarom men 'er zich van bedient tot het maaken van Stookkroezen; ook vervliegt dezelve niet, gelyk cronstedt opmerkt in zyne Mineralogy, (Sect. 231.) dan wanneer zy blootgesteld worde aan langzaam verkalkende Hette; waaraan ze zich

[p. 497]

nimmer aan den top eens Blixem-Afleiders kan blootgesteld vinden.

Teffens is het vermogen des Potloods, als een Afleider der Electrieke Stoffe, misschien gelyk, of slegts een weinig minder, dan dat van eenige andere der Metaalen. Eene lyn, op een stuk papiers met een Potlood getrokken, zal, gelyk ik te meermaalen beproefd heb, een Electrische Ontlaading oogschynlyk zo wel geleiden, als een gelyke streep Verguldzel zou doen; en zulks zonder immer het geleidend vermogen te verliezen, 't welk het geval van Verguldzel niet is.

Het tweede oogmerk is, om de Ontlasting der Electrieke Vloeistoffe te bevorderen aan het beneden Einde des Afleiders in den omliggenden grond. - Het is, in veele gevallen, door de tusschenkomst van rotzen of andere hinderpaalen, niet doenlyk, het onder Einde des Afleiders zo diep te plaatzen, dat hetzelve den vogtigen grond bereike, of by eenig ander voorwerp kome, 't welk een tamelyk goede Asleider is van Electrieke Stoffe. Ja zelfs, waar dit doenlyk is, zou zulks, zo ik my verbeelde, alleen niet genoegzaam weezen, om aan het verlangde oogmerk te beantwoorden. - Yzer in den grond, en bovenal in een vogtigen grond, begraaven, zal terstond met roest omkorst worden, 't geen steeds voortgaat, tot dat het Yzer geheel in roest verandert: doch Yzer-roest, en in de daad de Kalk van alle Metaalen, is geen Geleider, of althans eene zeer gebrekkige Geleider, der Electrieke Stoffe. Hier uit valt gereedlyk op te maaken, dat, binnen weinige jaaren naa het stellen eens Blixem-afleiders, het gedeelte, 't geen onder den grond is, weinig of niets zal toebrengen tot de beveiliging des Gebouws. Daarenboven is de oppervlakte van dit gedeelte des Afleiders te smal, om eene gemaklyke en overvloedige ontlasting der Electrieke Stoffe in den grond te bezorgen, welke als dan een zeer onvolkomene Conductor is.

Als een hulpmiddel tegen deeze gebreken, zou ik voorstellen om het gedeelte des Afleiders, onder den grond, van Tin of Koper te maaken, welke Metaalen min vatbaar zyn voor roest en wegvreeting, als zy onder den grond leggen, dan Yzer. - Of misschien zou dit oogmerk nog beter bereikt worden, als men dit gedeelte van den staaf des Afleiders, van welk een Metaal dezelve ook moge vervaardigd weezen, bekleedde met dik

[p. 498]

omkleedzel van Potlood, vooraf tot eene soort van deeg gevormd, door hetzelve fyn te maaken, en met gesmolten zwavel te vermengen, (gelyk men te werk gaat in het vervaardigen der gemeene Potlooden,) en dan, nog heet zynde, om den staaf te voegen. Door dit middel zou het beneden Einde, myns oordeels, het geleidend vermogen, zonder eenige vermindering, eeuwen lang kunnen behouden.

Ten einde de oppervlakte van het beneden Einde des Afleiders te vermeerderen, graave men een gat of put van behoorlyke diepte, en doe in deeze put eene zekere hoeveelheld Houtskool rondsom het benedenste des Afleiders. De Houtskool bezit twee eigenschappen, op eene byzondere wyze geschikt om aan dat oogmerk te beantwoorden. Voor eerst is dezelve een goede Conductor der Electriciteit; en, ten anderen, zal dezelve weinig of geen verandering van eigenschappen ondergaan, met, hoe lange ook, onder den grond te liggen. - In deezervoege zal men de oppervlakte van dit gedeelte des Afleiders, 't welk den grond raakt, met weinig moeite en zeer geringe kosten, naar welgevallen kunnen uitbreiden. Eene omstandigheid, welke een ieder, die eenige bedreevenheid bezit in de Electrische Proefneemingen, moet erkennen van veel aanbelangs te weezen tot het hier beoogde einde.