Tweemaandelijksch Tijdschrift. Jaargang 5

[p. 1]

[Tweemaandelijksch tijdschrift voor letteren, kunst, wetenschap en politiek - 5^e jaargang deel 2]

[Juli 1899 aflevering 4]

Driekoningen-avond.
Drama in drie bedrijven,
door Cyriel Buysse.

personen.

Cloet.

Rosten Tjeef.

Jan.

Julken.

De Pastoor.

De Buurman.

Vrouw Cloet.

De Buurvrouw.

Zulma.

Eerste Gendarme, Tweede Gendarme, Dorpelingen.
Tusschen eerste en tweede bedrijf vijf jaar tijdruimte.

Eerste bedrijf.

Een laag vertrek, slecht verlicht, dienend voor woonkamer en keuken. Links de haard. In de achtergrond een deur; rechts een tweede deur. In de rechterhoek de zoldertrap. Links, tegen de achterwand, een oude Vlaamsche klok en een eetkast. Op de eetkast een Lieve-Vrouw-beeld tusschen vazen met artificiëele bloemen. In 't midden een vierkante tafel met een brandende olielamp. Enkele stoelen. Alles ziet er somber en armoedig uit.

Eerste Tooneel.

Vrouw Cloet, de Buurvrouw.
Bij het ophalen van 't gordijn komt vrouw Cloet met een dampende, rood-steenen papschotel van den haard, en plaatst die midden op de tafel. Dan gaat ze naar de kast en haalt

[p. 2]

er twee gele biksteenen borden, een roggebrood, een mes en twee houten lepels vandaan, die zij insgelijks op de tafel komt schikken. Even blijft zij onbewegelijk staan, met een der lepels nog in de hand, het angstig-luisterend gezicht half omgekeerd naar de deur in den achtergrond, waarachter men een dof geluid van voetstappen hoort naderen.

De buurvrouw.

(duwt de deur half open en steekt omzichtig 't hoofd naar binnen. Sneeuwvlokken bedekken haar hoofd en schouders. Met gedempte, geheimzinnige stem):

Es 't er gien belet?

(Terwijl de deur half open blijft, hoort men de wind loeien, en in de verte een onduidelijk geluid van zang, door de tonen eener harmonica begeleid).

Vrouw Cloet.

(met een zucht van verlichting):

Och, Hiere! 't es gij die doar zijt! Och, Hiere, gij hêt mij doen verschieten!¹⁾

(Drukt de eene hand op haar hart en houdt zich met de andere aan de tafel vast.)

't Hê mij aan mijn herte gepakt!... Maor kom binnen,... kom al gauwe binnen en zet ou wat.

De buurvrouw.

(komt binnen en sluit de deur. Schudt de sneeuw van haar kleêren):

Pouah! wat 'n weere! Hondeweere!

Vrouw Cloet.

Jong, jong, gij hêt mij doen verschieten!... Mijn bienen die schudden en beven d'r van!

(Hijgt)

. 'K en kan d'r hoast gien woord van spreken!... Moar zet ou toch,... 't zal wel pesseeren,... 'k ben toch hiel kontent da' 'k ou zie.

De buurvrouw.

(Huivert).

Brr...

(Gaat zitten; spreekt langzaam)

. Ge peisde ge zeker dat 't Cloet was, hè!

Vrouw Cloet.

Joa ik,... want ou 'n verwachtte ge 'k nie mier.

De buurvrouw.

Maar 't kosten toch euk ou kinders zijn. Ge moest gij ou zeu schouw²⁾ nie moaken ier da' ge wist wa' dat 't was.

1) Schrikken.

2) Schuw, bang.

[p. 3]

Vrouw Cloet.

Nie, nie,.., 'k wist ik da' hiel goed da 't mijn kinders nie en woaren, en toch verwacht 'k ulder¹⁾ ieder eugenblik. 'K heur ik da sebiet²⁾ as ze 't zulder³⁾ zijn die komen... 't Snieuwt nog altijd veurt, geleuf ik.

De buurvrouw.

(Schudt de laatste sneeuwvlokken van zich af).

Joa 't, zulle!... de stroate ligt heul-de-gansch wit, en as 't nie en woare van 't lawijd van de wind en 't zijnge van de kinders, g'en zoedt gie' muizeke mier heure' piepen. D'r ligt al te minsten 'nen halve voet snieuwe. De kinders die nog veur de deuren stoan te zijngen zien d'r heul-de-gansch wit van, en ze stoan zeudoanig te dudderen⁴⁾ da' z' er van blitten⁵⁾ lijk gietses⁶⁾. As 'k noar hier kwam hê'k de sandurms⁷⁾ ontmoet, die op ulder nachtronde uitgingen: ze zagen d'r percies uit lijk speuken onder ulder lange mantels.

(Geheimzinnig)

. Moar zeg: zoedt-e gij peizen dat hij nog zal komen van den aovond!

Vrouw Cloet.

(Na een oogenblik gedrukt tobben).

Och Hiere, 'k en wee' 'k da niet, e-woar? 't Es het altijd tusschen vieren en vijven da' ze de dieë losloaten dien ulderen tijd uitgedoan hên. Bijgevolg as ze zij Cloet euk losgeloaten hân en dat-ie hij direkt noar huis gekome woare, zoedt-ie hij hier al lang moete zijn. Moar hên z' hem losgeloaten?... dat es de kwestie, nie woar? As ie hij gien verminderijnge van straffe gekregen en hêt z' en zulle zij hem nie losgeloaten hên. Toe⁸⁾ rond de zessen hê 'k ik hem verwacht, al bevend en schuddende lijk 'n riet. Nou voel ik mij weer 'n beetse geruster, en 'k en geleuve niet dat hij van doage nog zal komen. Moar, bij 't minste dat er gebeurt, begin 'k toch weere van schouwte⁹⁾ te schudden en te beven. 'K en zal moar weere veur 'n weeke gerust zijn as die verdomde zoaterdag-oavend nog 'ne kier veurbij es.

De buurvrouw.

(Schudt het hoofd).

Ik hê toch al dikkels¹⁰⁾ op ou gepeisd die loaste doagen, en 'k hê mij toch al zeu

1) Hen.

2) Dadelijk.

3) Zullie.

4) Huiveren.

5) Blaten.

6) Geitjes.

7) Gendarmen.

8) Tot.

9) Angst.

10) Dikwijls.

[p. 4]

dikkels afgevroagd wa da 'k ik in ou ploatse zoe doen;... moar 'k moe ou zeggen da 'k 't nie en wete. 't Es schrikkelijk, zulle! Ge zoedt verdome beter deud zijn! Moar woarom hê je da nou toch euk gedoan!

Vrouw Cloet.

Ha joa, woaromme?... Doar hê je gij scheun spreken over, omdatte gij gelukkig zijt en da' ge niets te kurt en hêt! Moar 'k zoe wel e kier wille weten wa da' e gij zoedt gedoan hên as ge gien stik breud in ou huis mier en hêt, veur ou en veur ou kinders?... Da es nou de vierde kier in drei joar tijd da Cloet in 't kot¹⁾ zit, telkens veur vechten of pensejaogen²⁾. 't Es van den aovend percies tien moanden dat er hij de loaste kier noartoe gegoan es, e-woar?

(De buurvrouw knikt bevestigend met het hoofd.)

Ha wel, weet-e gij wa da' 'k nog hâ as hij wig was!

(Ontkennende hoofdschudding van de buurvrouw.)

Nog twie zakken eirdappels, 'ne zak meel, vier stikken buikschotel³⁾, en dertien fran vijf en tzeventig in geld.

(Kruist de armen op haar borst.)

Begin gij doar 'ne kier mee ou dreien tien moanden van te leven! En anders van niemand iets krijgen! G' hêt doar ulder Bureel van Weldoadigheid, die d'r toch es om d'oarme meinschen t'helpen, ewoar? Zoe-e gij peizen da 'k doar oeit 'ne cens van gekregen hê! Niet dàt!

(Knapt met de nagel van haar duim op haar voortanden)

. We'n stoan niet ingeschreven op ulder boeken, zeggen ze!... G' hêt doar al die rijke keirels: den burgemiester, den notoarus, de twie dokteurs, miende gij dat er doar wa van te krijgen es?... Giene cens, gien stikske breud: ‘hadt ou beter gedregen g'n zoedt in d' armoe nie zijn!’ durven die smeirlappen ou antwoorden, percies lijk of da mijn schuld was da Cloet zuik⁴⁾ 'ne vechter en 'ne pensejoager es! En de paster en es gien zierken beter: die poaait ou mee wa zoete woorden uit de catechissemus, moar doar en worde nie vet van, zulle!... Hawel? wa moest ik anders doen!... Rosten Tjeef wilde mij helpen en 'k hê 't ik aangenomen. Moar natuurlijk en deed-ie hij da veur nie niet; en as ie hij gekomen es om d'r veuren

1) Gevangenis.

2) wildstroopen.

3) Gerookt spek.

4) Zulk.

[p. 5]

te krijgen wa dat-ie hij wilde, en hê 't ik hem nie keune riffezeeren. Al wa da 'k doen kon en wa da 'k euk gedoan hê, da was van hem scheune te spreken dat hij toch veurzichtig zoe zijn... Moar doar zijt-e wa mee gekurt¹⁾, bij 't mannevolk! Beloven zullen ze genoeg, om ulder goeste²⁾ te meugen doen. Moar 't es percies lijk of ge nie 'n sprak; 't en es moar as de pap verbrand es da ze weten wa dan ze gedoan hên. En tons³⁾ nog en kan 't ulder nie schelen.

De buurvrouw.

Joa, zwijg mij van 't mannevolk! Da zìjn sloebers!⁴⁾ 't Es ulder al percies gelijk, wa dat er gebeurt, as ze zij moar ulder goest en hên! Moar 't es nog 't irgste van al as da gebeurt woar dat er 'ne keirel es lijk ouë Cloet. 'K en wèe ik niet we da-e gij doar moet mee doen.

Vrouw Cloet.

'K en weet-e 'k ik euk niet, en as-e'k ik doar begin op te peizen voel ik mijn heufd droaien percies lijk of 'k zot⁵⁾ zoe worden. 'K weinsche da 'k deud woare! 'K weinsche da'k in de Leie versmeurd⁶⁾ lag! As de Leie doar veur mijn voeten lag, op 't eugenblik dat hij zal binne komen, 'k geleuve da 'k er in zoe sprijngen! 'K en weet ik nie wa da d'r zal gebeuren. 'K peize 'k ik dat hij mij deud zal schuppen, mee schuppen in den buik, of mij deudsteken mee 'n mes.

(Wijst naar het mes op de tafel)

doar, mee dà mes da doar op toafel ligt, zie, lijk 'n virken⁷⁾ die ze de keel afteken!

De buurvrouw.

(Kijkt verschrikt naar het mes).

Doe 't gij wig, jong, doe 't gij wig.

Vrouw Cloet.

Wa geeft dat? Hij zal wa anders pakken. Hij zal mij de kop insloan mee 'ne stok, mee 'ne stoel, mee 'n koterijzer.⁸⁾

De buurvrouw.

(Rilt).

Ha!... 't es wried! 't es wried!... Zoedt-e gij peizen dat hij al van wa weet?

Vrouw Cloet.

'K en kan ik doar nie van peizen, jong, moar 'k vrieze 'k ik wel van jao. Hij zal hij da toch wel

1) Geholpen.

2) Zin.

3) Dan.

4) Schurken.

5) Krankzinnig.

6) Verdronken.

7) Varken.

8) Pook.

[p. 6]

oardig¹⁾ gevonden hên da 'k ik hem al sedert verscheide weken gien iene kier in 't kot mier bezocht en hè. En as-ie hij toevallig in dien tusschentijd iemand anders van 't durp gezien hêt, ge keun gij toch wel peizen da z' hem doar zulle van gesproken hên.

De buurvrouw.

(Geheimzinnig).

In ouw ploatse zoe 'k toch geprobeerd hên van de kuïel²⁾ kwijt te geroaken, zulle.

Vrouw Cloet.

Ha!... ge zijt er wel mee as ge peist da 'k 't nie geprobeerd en hè! 'K hê 'k mee alles geprobeerd; mostoardtreksels, zaovelbeum op dzjenuiver, azijn en ziepleuge, bedevoarten, geloften en offranden, al wa da ge moar peizen en keunt, en alles vreuchteleus. Zij moar zeker da z' er wel komen, die keirels die d'r veel beter noeit en zoên zijn!

De buurvrouw.

'K hê ik 'n wijf gekend die de kuiël kwijt geraokte mee heur de vijfde maond van de zoldertrap te loate rollen.

Vrouw Cloet.

Dat en hê 'k nie geprobeerd, moar 'k ben wel zeker dat 't toch nie en zoe geholpen hên. Ne kier as da bij mij zeu ver es, die goat da toch veurt. Zie ne kier wat al sloagen en oarmoe da 'k nie g'had en hê in den tijd da 'k gruet-ging³⁾ van Zulma! Eiwel, z' es er zij toch gekomen, nie woar?... Nie nie, 't es gedoan mee mij. 'K zit hier zeu goed as deud op mijne stoel.

(Zij huilt)

.

De buurvrouw.

(Na een oogenblik stilzwijgen).

En Rosten Tjeef?... komt den dienen ou nog bezoeken?

Vrouw Cloet.

Moar joa joa hij! Wa kan hem da schelen zeulang as hij d'r kan van profeteeren! Moar weette gij hoe slim dat hij es: van doage en hê 'k hem nie gezien. Hij weet da Cloet zou keunen thuiskomen en hij houdt 'em uit de goaten.

(Terwijl de beide vrouwen met elkaar spreken hoort men buiten achter de deur in den achtergrond, een vaag geluid van voetstappen, en dan de klagende tonen eener harmonica, die zingende kinderstemmen begeleiden).

1) Vreemd.

2) Boel.

3) Zwanger was.

[p. 7]

Het is van a - vond drie - ko - nin - gen - - a - - - - -
vond. En 't is mor - gen Drie - ko - nin - gen - dag, Toen Ma -
ri - - a al met Mag - da - le - - - - na Al op het
hei - lig gra - ve - ke zat. Al op het hei - - - lig
gra - ve - ke zat.

Vrouw Cloet.

(Staat ongeduldig op).

Alweere die zangers!... Ze miene zij da 'k ik de baronesse van 't Kastiel ben, geleuf ik!

(Tot de buurvrouw)

. Da es nou al de zesde bende in min dan 'n ure tijd en 'k hê al drei stuivers uitgedield!... Joa ¹⁾

1) Driekoningen-avond-lied.

Als zij al over het kerkhof kwamen
Wat vond men daar geschreven staan!
't Was Heer Jesus al met Magdalena
Al met heur ar-rems rond 't Kruisse gedaan

(bis)

.

Staat op Maria al met Magdalena
En staat op van den bitteren dood
Zijn der uw zondekens alle vergeven
Ja en al waren zij nog zoo groot

(bis)

.

Die der dit liedeken wilt hooren zingen
Des Zondags vóór den hoogmis-tijd
Ons Lieve-Vrouwken zal eene keers onsteken
Totdat ge van de wereld scheidt

(bis)

.

[p. 8]

moar 't es gedoan, zulle! 'K en geve niets mier!

(Roept dwars door de deur, tot de zangers)

. Goa moar veurt! 'K en gève nie mier!

(Het lied, even onderbroken, herneemt)

.

Vrouw Cloet.

(Komt met een nijdige spotlach weer in 't midden van de keuken).

O! wilde gulder nog 'n beetse blijve zijngen 't es het mij euk goed!

(Tot de buurvrouw, terwijl men het lied, achter de deur, aldoor blijft hooren)

. Moar 'k en zalle 'k ik verdome zeu stom nie zijn van mijn loaste cenzen wig te gêen aan vrendelijngen, binst¹⁾ da 'k mijn eigen kinders uit zende zijngen om te goan scheuïen.²⁾ Zijn da nou manieren van doen, mee oarme meinschen? Woarom en goan ze bij de rijke nie zijngen? Moar de rijke zijn te bieste-gierig, dà zijn ze, en 't es altijd weer op den oarmen duvel zijne zak da ze kome kloppen.

(Er wordt op de deur geklopt. Vrouw Cloet keert zich om)

. Joa, joa, klop moar, 'k heur ulder wel! Moar 't es mij percies gelijk, zulle! al smiet-e heul den boel omverre!

(Er wordt harder geklopt. Vrouw Cloet vliegt naar den haard en grijpt de pook)

. Moar 'n kom verdome in huis niet of 'k sloa ulder de kop in!

(Het lied houdt even op).

De buurvrouw.

Tut! tut tut, en moakt ou doar nie kwoad in!

(Voelt in haar zak)

. Kijk, 'k hê hier nog drei cens. Geef z' ulder en da z' ons gerust loaten.

(Er wordt opnieuw aan de deur geklopt en het zingen herneemt)

.

Vrouw Cloet.

(Met een weigerend gebaar).

Nien ik, verdome! 'k en geve niets meer. As ge veurt blijft geven goan ze 't al aan mallekoar vertellen en g' en hêt giene menuut ruste mier.

De buurvrouw.

(Gaat naar de deur).

Tut, tut, tut!

(Opent de deur en steekt de hand naar buiten)

. Neem, doar zijn drei cens, en hoast ulder nou wig, zulle!

(Het zingen houdt op midden in 't refrein en men hoort een dof gemompel van dankende stemmen)

. En zeg sitoe³⁾ aan d' andere dat er

1) Terwijl.

2) Bedelen.

3) Surtout.

[p. 9]

hier nie mier gegeven en wordt.

(Opnieuw hoort men verdofd geluid van stemmen en de deur gaat dicht. Aftrekkend gezang en harmonica-spelen)

.

Vrouw Cloet.

G' hêt ongelijk, ze verdienen 't niet.

De buurvrouw.

(Komt weer op haar plaats).

Nou,.., ze zijn doarmee toch wig en we keunen nog 'n beetse klappen.

(Schudt enkele sneeuwvlokjes van haar mouw)

. God van den hemel es da toch 'n weere! Zeu, ge peis gij dat Rosten Tjeef van doage nie en durrevde komen, hè! Moar zeg 'ne kier: as Cloet nou thuis komt en dat hij ziet wa dat er gebeurd es, goat-e gij hem zeggen dat 't van Rosten Tjeef es!

Vrouw Cloet.

(Neerslachtig).

Och Hiere, jong, 'k en wete 'k ik da niet! Ge meug gij mij woarachtig geleuven da 'k 't nie en wete. 'K en wete 'k ik nie mier wa da 'k ik zeggen zal, as da 'k ik en wete wa dat er zal gebeuren. Da zal allemoal van d' omstandigheden afhangen. Al wa da 'k ik wete es dat 't schrikkelijk zal zijn. As ik het nog duiken¹⁾ kon, dan zoe 'k ten minste den tijd hên om d'r nog over te peizen.

(Staat op)

. Moar kijk 'ne kier: ès da nou nog meugelijk? Van as hij mij ziet weet hij alles.

De buurvrouw.

Nie, zulle, g' en keunt 't zeker nie mier duiken! 't Es wried! 't es wried! Hij zal ou deudsloan!... Ik zoe wigleupen!

(Geluid van voetstappen achter de deur)

.

Vrouw Cloet.

(Keert zich angstig om).

Och Hiere godheid!...

(Eensklaps gerustgesteld)

. Och God, nie, 't zijn de kinders! 'k herken ulder stappen!

(De deur gaat open. Zulma komt binnen, de sneeuw van haar kleeren schuddend)

.

1) Verbergen.

Tweede Tooneel.

De vorigen, Zulma.

Vrouw Cloet.

(Verbaasd, tot Zulma).

Wa es dà nou? Zij-e gij doar alliene dan? Woar es Jan?

[p. 10]

Zulma.

(Met steunende stem).

't Es al wel te minsten 'n ure dat hij van mij wiggeleupen es, om mee andere zangers rond te goan. ‘Goa gij van ouwe kant zeid hij, 'k zal-e'k ik euk mijnen eigene wig goan; op die maniere zullen we mier krijgen dan as we zoên te goare blijven.

Vrouw Cloet.

(Woedend).

Ha! die sloeber! Ha die kuifel!¹⁾ 'K hê hem wel tien kiers gezeid dat hij bij ou moest blijven! Moar woarom en zij-e gij zelve bij hem nie gebleven, gij dwoaze-kalle?²⁾ Hê de sloeber ou ten minste 't geld gegêen?

Zulma.

(Huilend).

Nie nien hij. 'K hê 't ik 'em wel gevroagd, moar hij 'n hê 't nie wille gêen; hij zei da 'k 't zoe verliezen. 'K hê ik tons geprobeerd om 't uit zijne zak t' haolen, moar hij hê mij slaogen gegêen en 'k benne 'k ik wiggeleupen.

Vrouw Cloet.

Verdome!... en ge kom zonder 'ne cens noar huis!

(Zij vliegt op Zulma af en geeft haar slagen. Zulma vlucht schreeuwend in een hoek)

.

De buurvrouw.

Ha! moar wa kan da kind da nou toch helpen! Dat en es toch heur schuld niet! Wa moe ze zij goan doen tegen azeu 'ne keirel lijk Jan!

Vrouw Cloet.

Wa da ze moe doen?... Heur weiren, verdome! Bijten, scharten³⁾ en klauwen, as 't anders nie en goat.

(Tot Zulma die ze heftig schudt)

. Zeu ge 'n hêt gij nou niets mee? Of ge steekt het meschien wig! Ala! ijëlt e-kier sebiet⁴⁾ ou zakken uit!

Zulma.

(Snikkend).

'K hê ik toch iets mee, moeder.

(Maakt haar zakken leeg en geeft het geld aan vrouw Cloet. Gaat dan, steeds snikkend, aan tafel vóór de papschotel zitten)

.

Vrouw Cloet.

Nou,... iets... 't es wel de moeite weird.

(Minachtend tellend)

. Dertig, twie en dertig, viertig,... al te goare viertig cens, verdome! En hoeveel hêtte achtergehauwen? Hoeveel hêtte gestolen?

Zulma.

Niets, moeder;... giene cens, ge meug mij aftasten as ge mij nie 'n geleuft.

1) Schelm.

2) Domoor.

3) Krabben.

4) Dadelijk.

[p. 11]

Vrouw Cloet.

(Minachtend het geld aan de buurvrouw toonend).

Verdome! Verdome! viertig cens! Da durven z'ou tegenwoordig meebrijngen! 't Es verdome om d'r van deud te vallen! As me wulder¹⁾ in onzen tijd op Dertienaovond²⁾ gijngen zijngen, die brachte we dikkels vijve, zesse, zeve fran mee noar huis. Ge zoedt er nondedzju toch van creveeren!

(Langzaam, met nog snikkende keel, bedient Zulma zich van pap, en begint zij te eten).

De buurvrouw.

Joa datte!... de menschen zijn zeu biestegierig geworden.

Zulma.

Moeder!...

Vrouw Cloet.

(Ruw).

Hawel wa es 't er?

Zulma.

Moeder 'k hê doar Rosten Tjeef gezien aan den hoek van de stroate en hij hê mij gevraagd of da voader al thuis was.

Vrouw Cloet.

Goat 't hem aan?

Zulma.

'K en weet ik nie, moeder, moar hij hê mij 'ne stuiver gegeên en d'r mij nog ienen beloofd as ik hem kwam zeggen da voader nog nie thuis en was... As voader wèl thuis was en moest ik niets zeggen noch vroagen. Hij stoat doar te wachten achter 't hoekhuis.

Vrouw Cloet.

Hier zult-e blijven! En as Rosten Tjeef hier nie 'n durft komen zonder gewoarschouwd te zijn, dat hij noar al de gloeiende duuvels van d' helle leupt! 'K hê d'r verdome genoeg van, van altijd veur de zot g'hauên te worden!

(Buiten, achter de deur, hoort men verdofd geluid van voetstappen, en dan harmonica-spel en zingende kinderstemmen)

:

Het is van avond Driekoningen-avond
En 't is morgen Driekoningen-dag.
Enz. enz....

Vrouw Cloet.

(Opspringend).

Alweere!

(Schaterlacht)

. Verdome da is hier plezierig van den aovend!

(Wijst naar

1) Wij.

2) Driekoningen-avond: dertien dagen na Kerstdag.

[p. 12]

Zulma)

. Hier gejank en... welverdiende kletsen op heur smoel!

(Wijst naar de deur)

. Doar meziek en zang! Bravo! jongens! doe moar veurt! en geneert ulder niet!

(Barst opnieuw in een schaterlach uit en vliegt dan plotseling woedend naar de deur)

. Wacht! wacht! 'K zal ulder 'n beetsen helpen! 'K zal ulder cenzen goan geven, zie, mee heule peuten!

(Rukt de deur open, strekt de hand uit in de duisternis, grijpt een der zangers vast en sleurt hem naar binnen, de arm opgeheven om te slaan. Blijft eensklaps stom en roerloos staan, in verwildering de knaap aanstarend)

.

Derde Tooneel.

De vorigen, Jan.

Vrouw Cloet.

Gij! gij!... Zij-e gij dat!

(Stottert van woede)

. Zij... zij... zij-e gij dat die hier komt zijngen!... die... die... die hier komt scheuien veur ons eigen deure! Ge zendt ou zuster wig om hier te komen stelen, sloeber!

(Zij slaat er op los en Jan huilt)

. Ge komt ou moeder bestelen in ploatse van heur t' helpen!

(Nieuwe slagen en geschreeuw. De buurvrouw slaat van verbazing haar handen in elkaar, en verschrikt houdt Zulma op met eten)

. Ge zij 't gij mee ou bende die hier heul den aovond aan de deure geweest hêt!

(Schudt hem heftig)

. Zeg, sloeber, kuifel, hoe dikkels hêtte geweest? Hoeveel geld hêtte mij gestolen?

De buurvrouw.

Da goa nou toch te verre!

Jan.

(Huilend, met vergeefsche pogingen om te ontsnappen).

Loat mij los, gij! Loat mij los! 'K en doe ik ou euk gien kwoad! Aïe! aïe, loat mij los, zeg ik ou!

Vrouw Cloet.

(Sleept Jan op de voorgrond).

Ik ou losloaten! Ik ou losloaten!... Ge zilt hier iest ou zakken uityëlen! Ge zil mij hier iest al geên wa da g' hêt, tot de loaste cens.

(Zij voelt in zijn zakken, neemt er het geld uit, en keert die om. Tast in de voering.)

Ha! gij sloeber! Hier in de voerijnge zitten d'r euk nog!

(Geeft hem een oorveeg. Voelt in de rug).

En hier euk, verdome! Ala! ou vest uit! Ou vest uit, zeg ik!

[p. 13]

(Rukt hem die uit met geweld. Voelt onderaan in de broekspijpen)

. En hier euk!

(nieuwe oorvegen)

. Doar! doar! doar!... Doe ou kloefen¹⁾ uit, smierlap!

Jan.

(Doet huilend zijn klompen uit).

Moar 'k en hê ik niets mier; kijk liever!

Vrouw Cloet.

Joa ge doet,²⁾ sloeber, 't klijnkt! 't klijnkt! D'r zitten d'r in ou keissen³⁾, kuifel! Doe z' uit! Doe z' uit, zeg ik ou!

(Heft dreigend de hand op)

. Wilde ze verdome uit doen!

(Snikkend doet Jan zijn kousen uit en enkele centen rollen op de vloer. Zulma gaat ook weer aan 't huilen)

.

Vrouw Cloet.

(Raapt het geld op).

Ha! die leulijke sloeber! Es 't er nou al, dief?

(Bevoelt hem weer)

. Moe 'k ou nou wurmnoakt stellen? Wil ik ou vel omme kieren?

(Strekt gebiedend de hand uit)

. Ala! hoast ou nou noar de zolder, zulle! zonder eten noch drijnken! en morgen 't zelve spel!

Jan.

(Wanhopig huilend).

'K hê honger! 'k hê honger!... 't Was om d'r mij e poar schoaverdeinen⁴⁾ mee te keupen!... 'K en hê sedert van den noene⁵⁾ gien beetse mier g'eten! Gee mij 'n beetse pap mee ne rogge-smeiterham.

Vrouw Cloet.

(Spotlachend).

Schoaverdeinen! 'k zal ou lieren schoaverdeinen! wacht en beetsen!... Zij-e hoast wig, verdome!

Jan.

(Vliegt naar de zoldertrap).

'n Stikste breud, moeder! 'n stikste breud! 'K hê toch zuik 'nen honger!

Vrouw Cloet.

(Neemt een snee brood van de tafel en gooit z' hem na),

Doar es e stik breud!... en creveert er mee!

(Huilend raapt Jan het stuk brood op en verdwijnt langs de trap)

.

Vrouw Cloet.

(Met gevouwen armen, tot de buurvrouw).

Hawel!... es da nou nie om d'r roazend van te worden?... Verdome!

(Neemt een stoel en slaat hem tegen de grond. Tot Zulma)

. En wa zit-e gij doar nog in die pap te zieveren?

1) Klompen.

2) Je hebt zeker nog.

3) Kousen.

4) Schaatsen.

5) Twaalf uur.

[p. 14]

Ala! uit mijn eugen, of 'k zoe ongelukken doen!

(Zulma vliegt spoedig de zoldertrap op)

.

De buurvrouw.

(Staat op).

't Es woar; 'ne meisch zoe d'r wa van krijgen... Moar zeg ne kier, hoe loat es't al?

(Kijkt op de klok)

. Verdome! 't es al over half negen! Wa vliegt dien tijd toch om as ge begint te klappen! 'K leupe wig, zulle! As mijne man iest thuis es krijg ik op mijn smoel.

(Zij loopt naar de deur. Op 't oogenblik dat ze die wil openen verschijnt Rosten Tjeef op den drempel, schuchter naar binnen kijkend. Even schrikkend wijkt de buurvrouw een stap op zij).

Vierde Tooneel.

Vrouw Cloet, De buurvrouw, Rosten Tjeef.

Rosten Tjeef.

(Verlegen).

Goên oavend!... goên oavend.

De buurvrouw.

Goên aovend!... da es e weer, hè? Nog altijd woaaien en snieuwen?

Rosten Tjeef.

(Komt aarzelend, met schuwe blikken rechts en links, een weinig naar voren).

Nog altijd woaaien en snieuwen...

(Tot vrouw Cloet)

. Goên aovend, goên aovend,... gien belet? 'K weinsch ulder 'ne zoaligen Dertienaovend, zulle. Wille we te goar 'n dreupelke pakken?

(Haalt uit zijn binnenzak een jeneverflesch te voorschijn)

.

De buurvrouw.

(Komt weer in 't midden van de keuken).

Lijk dàtte!¹⁾ e gloazeken én kan percies gien kwoad in zuik 'n leulijk weere.

Vrouw Cloet.

(Tot Rosten Tjeef).

Hawel!... Kom moar binnen; ge moet nie schouw zijn. G' 'n moet doar aan die deure nie blijve stoan dudderen.

(Bekijkt Rosten Tjeef spottend-uitdagend)

. Hè! ge ziet er woarachtig uit lijk of ge schouw woart!

Rosten Tjeef.

Bah ten doet! bah ten doet!²⁾ moar 't

1) Nou.

2) Heelemaal niet.

[p. 15]

es zeu kaud, o, 't es zeu kaud! En euk 'k peisde da 'k ulder meschien steurde. 'K hâ aan Zulmatje gevroagd of ze mij wilde komen zeggen of 't er soms belet was, en 'k en wist nie wa peizen omdat ze nie en kwam.

(Tilt de flesch op)

. Hê je gloazekes!... kleine gloazekes?

Vrouw Cloet.

(Gaat naar de kast, neemt er glaasjes uit en brengt die op tafel).

Kijk, doar zijn d'r.

(Spottend)

. Wil-e 'k ik schijnken as ge te veele beeft?

Rosten Tjeef.

(Vult bevend de glaasjes).

G' hêt ongelijk van de zot mee mij t' hauên. Woarom doe-e da nou toch?

(Neemt een der glaasjes en klinkt aan met vrouw Cloet en de buurvrouw)

. Ala, op ulder gezondheid; wel bekome 't ulder.

(Kijkt om naar de deur, waarachter men de wind hoort loeien)

. Verdome da es toch 'n weere! 'K en peize niet da d'r nou nog veel meinschen langs de boane zijn. 'K hê doar twie sandurms tegen gekomen die op ulder nachtronde uitgijngen: 't was al da ge ze nog kost herkennen, zeu wit as ze woaren. Al wa da ge nog ziet of heurt in de stroate zijn e poar kinders die bevend van de kauwe veur de deuren stoan te zijngen.

Vrouw Cloet.

Ge wil zeker zeggen da ge peist as da Cloet mee da slecht weere van den aovond nie mier thuis en zal komen?

(Rosten Tjeef maakt een gebaar van schrik)

. Es't gie woar da ge da peist?... Joa moar ge zoedt er keunen aon bedrogen zijn, zulle! 't Kan gemakkelijk gebeuren da da slecht weer hem moar 'n beetse vertroagd en hêt.

Rosten Tjeef.

Ha moar schie toch uit van azeu te babbelen!

(Wijst met schrik naar de buurvrouw, die haar borreltje leeg drinkt)

. 't Es zotteproat da ge vertelt! 't Es woarachtig zotteproat!

Vrouw Cloet.

O! ge moet gij nie schouw zijn! Veur de buurvrouwe en moete wij ons nie geneeren. Peisde gij meschien da ze zij nie en weet wa dat gebeurd es? Peisde gij meschien da heel 't durp da nie en weet?

[p. 16]

Rosten Tjeef.

(Hevig ontsteld).

Moar ge wor gij heul-de gansch zot, geleuf ik! Keunde gij dan ouw eigen kwoad nie mier zwijgen? Vertelt-e gij dan aan heul de weireld al wa dat-e gij weet?

Vrouw Cloet.

(Barst in woede uit).

Nou moar zeg 'ne kier, Tjeef, veur wie aanziet-e gij mij dan? Ha! ge peis gij meschien da 'k ik aan Cloet niet zeggen en zal da ge gij den doader zijt! Ge peist da 'k mij zal loaten deudsloan zonder 'n woord te zeggen, lafoard woar da ge stoat!

De buurvrouw.

Chut! chut! Zwijgt!... in Godsnoame zwijgt! 'n kijf niet! Moakt dat 't de geburen nie en heuren! Ik magge da wel weten, dat en geeft niet, ik kan zwijgen. Maor 'n moakt in Godsnoame toch al da laweid nie veur de heule weireld. Ge keunt toch wel peizen da de meinschen nie beter en vroagen of....

Vrouw Cloet.

(Valt haar in de rede).

Joa moar hoe vindt-e gij dat van die lafhertige smeirlap?

Rosten Tjeef.

Joa moar, joa moar....

De buurvrouw.

Moar zwijg toch, zeg ik ulder! 't Zal al slecht genoeg zijn zonder dat-e 't gulder nog verirgert. Ala toe toe, tracht mallekoar liever te verstoan. Ik moe wig.

(Neemt haar glas)

. Geef mij nog 'n dreupelken om deur da hondeweere te goan.

(Rosten Tjeef vult bevend het glaasje, waarvan zij de inhoud in één teug naar binnen slaat)

. Merci, merci, en elk 'ne goên aovond. 'K ben wig, zulle! 'K ben verdomd schouw da 'k op mijn smoel zal krijgen.

(Loopt rechts naar een stoel)

. Wach 'ne kier! wach 'ne kier! 'K hoa 'nen hoaring meegebracht; 't es veur mijne man. 't Zoe wa zijn as ik hem nie mee 'n hoa!

(Plotseling vliegt de deur in den achtergrond ogen, en vloekend holt de buurman binnen. Vrouw Cloet en Rosten Tjeef springen met een angstkreet op zij, terwijl de buurman, na een seconde aarzeling, zijn vrouw ontwarend, razend naar haar toesnelt en haar bij de keel grijpt.)

[p. 17]

Vijfde Tooneel.

De vorigen, de buurman.

De buurman.

Alweer hier in da smeirig kot, bezig mee zuipen en mee babbelen, binst da de jongens thuis liggen te vechten en te schriemen¹⁾ en da heul den boel overheup stoat!

(Hij schudt heftig zijn vrouw, die scherp gilt en huilt, en duwt en trapt haar naar de deur)

. 'K zal-e 'k ik ou verdome wel lieren thuis blijven!

(Beiden af. Achter de gesloten deur hoort men het gevloek, gegil en gehuil trapsgewijs-afnemend zich verwijderen)

.

1) Huilen.

Zesde Tooneel.

Vrouw Cloet, Rosten Tjeef.

Rosten Tjeef.

(bevend van schrik):

O! wa veur 'n bieste! 'k Stoa d'r heul-de-gansch van te schudden en te beven! 'k Miende dat... dat 't Cloet was! 'k Ben d'r schouw van geworden. 'k Vrieze dat hij van den aovend toch nog zal thuis komen.

Vrouw Cloet

(met hikkende stem):

O! 'k hê toch euk zeu wried verschoten!

(Legt haar hand op Rosten Tjeef's arm)

. Voel 'ne kier hoe da 'k beve!... Ge moet wig goan, ge moet wig goan. De buurvrouw hê gelijk: we meugen gien laweid moaken,... 't zal al irg genoeg zijn! Goa wig, goa wig! G'en meugt hier nie blijven! 'K en peize wel niet dat hij nou nog zal komen, maor ge moet toch wig goan, 'k ben te schouw geworden!... 't Hê mij aon 't herte gepakt... 'K en kan hoast nie meer spreken!... Mijn tong es zeu dreug as e stik leer!

Rosten Tjeef

(hafluid):

As ge de deur op 't nachtslot deed?... 'K zoe zeu geirn nog 'n beetse blijven. 'K en hê ou van heul den dag nog nie gezien... En doe de lucht²⁾ uit... Doe de lucht uit en loat ons dóár goan,

(wijst naar rechts. Geheimzinnig, met fluisterstem)

dóár, in de koamer. As hij

2) Het licht.

[p. 18]

per ongeluk nog moest komen, zoe 'k al achter keune wigsprijngen, binst dat-e gij al veuren de deur open doet.

Vrouw Cloet.

O, gij lafoard! gij lafoard! gij dreidobbele lafoard! Es da nou al wa da ge mij te zeggen hêt?

Rosten Tjeef.

(vastberaden):

Nien 't, 't en es nie al. En 't es percies omda 'k ou nog veul mier te zeggen hê, da 'k mee ou alliene wille zijn. Me moeten eindelijk 'n besluit nemen. As-e we niets en doen zullen w'alle twie lijk biesten deudgeslegen worden. Gij zegt da ge 't spel nie mier 'n keunt verduiken. As da woar es en blijft er ons moar iene moyen mier over.

Vrouw Cloet.

Wa veur 'ne moyen?

Rosten Tjeef.

Wigleupen.

Vrouw Cloet.

Ik alliene?

Rosten Tjeef.

Mee mij.

Vrouw Cloet.

Hol... en de kinders?

Rosten Tjeef.

De dieë moeten hier blijven.

Vrouw Cloet

Ho!

Rosten Tjeef.

Doar en es nie anders mee te doen. Me zullen verre wig goan, noar 't Fransche, woar da'k mijn breud zal verdienen as tirresier¹⁾. Veur ons alle twieë en veur de kleinen die moe komen, kan ik 't verdienen. Moar mee d'ander 'n kan ik mij nie bezighaûen.

Vrouw Cloet.

Ha joa moar, wa moet er van geworden, van d'andere?

Rosten Tjeef.

Die moete moar bij Cloet blijven. Hij kan hij zurgen veur de zijne, lijk of-e 'k ik zal zurgen veur 't mijne.

Vrouw Cloet.

Ho!.....

Rosten Tjeef.

(Gaat naar de deur, rechts).

Kom,... kom nou mee mee mij in de koamer, we zillen d'r doar op

1) Terrassier.

[p. 19]

ons gemak over klappen.

(Komt terug en neemt haar bij de hand. Fluistert)

. Kom,... sluit de deur en doe de lucht uit... Wil 't e'k ik doen? Ala,... goa gij moar in de koamer, 'k komme seffens¹⁾ bij ou.

Vrouw Cloet.

(Keert zich half om en staart luisterend naar de deur in den achtergrond).

Chut!... zwijg 'ne kier. 'K miende da 'k doar iets heurde.

Rosten Tjeef.

(Luistert).

Nie,... 't zijn kinders die nog in de verte zijngen...

(Beiden een tijd roerloos luisterend)

. Of 't es de wind.

(Men hoort het loeien van de wind.)

Joa, 't es zeker dat 't de wind es.

(Fluisterend, terwijl hij haar den arm om het middel slaat en haar poogt mee te trekken)

. Ala, toe, kom, kom, 'k moe ou hên, 'k en kan zonder ou nie mier leven!

Vrouw Cloet.

(Gaat twee stappen rechts, in de richting der kamerdeur. Fluistert).

Zeg,... pak da mes mee, da doar op toafel ligt; g' 'n keunt somtijds nie weten!... En 'n moak sitoe gien laweid, te wille van Jan en van Zulma, doar boven....

Rosten Tjeef.

(Neemt het mes in de hand. Fluistert).

Zij moar gerust...

(Vrouw Cloet rechts af)

.

Rosten Tjeef.

(Roept haar met gedempte stem terug.)

Hm!... pstt!... zeg... loat ons iest nog 'n dreupelke pakken, da geeft kroaze²⁾.

(Vrouw Cloet komt glimlachend, op de teenen, in de keuken weer; Rosten Tjeef legt het mes even op de tafel neer en tilt de flesch op. Op het oogenblik dat vrouw Cloet haar glaasje in de hand neemt, gaat de deur in den achtergrond plotseling open, en Cloet komt te voorschijn, met een stok en een pakje in de hand)

.

1) Dadelijk.

2) Courage.

Zevende Tooneel.

De vorigen, Cloet.

Vrouw Cloet en Rosten Tjeef.

(Te gelijk, met een gebaar van schrik.)

Ho!...

(Vrouw Cloet laat het glaasje vallen en

[p. 20]

Rosten Tjeef springt instinctmatig van naast haar weg. Dan blijven zij alle drie een oogenblik roerloos, als versteend, staan. Met een vervaarlijke uitdrukking van woede gaat Cloet's blik zich op zijn vrouw vestigen)

.

Vrouw Cloet.

(Met schorre, hikkende stem).

Zij... zij... zij-e gij doar!... Wij... wij... 'k en.... 'k en hê je 'k ik ou van den aovend... nie mier verwacht!... Ge zij welgekomen,... ge... zij welgekomen!...

Rosten Tjeef.

(Als boven).

De... de buurvrauwe... es doar sebiet wiggegoan... Ze... ze was mee ou wijf!... Ik... ik was ulder 'ne zoaligen Dertienaovend kome weinschen... en... en ulder mee 'n dreupelken trekteeren.... Wil... wilt-e gij euk 'n dreupelke pakken?

Cloet.

(Zonder Rosten Tjeef een antwoord te geven treedt hij drie stappen naar voren, de woedende blik halsstarrig op zijn vrouw gevestigd. Strekt plotseling de hand naar haar lichaam uit).

Wie hêt er da gedoan?

Vrouw Cloet.

(Hevig ontsteld).

Gedoan?... wie... wa gedoan?

Cloet.

(Als boven. Knarsetandend.)

Dát doar.

(Vrouw Cloet barst in tranen los zonder te antwoorden)

.

Cloet.

(Gooit stok en pak op zij, springt naar haar toe en grijpt haar bij de keel).

Wilde mij nondedzju zeggen wie dat er da gedoan hêt, of 'k wrijng ou de keele toe?

(Vrouw Cloet slaakt een scherpe gil, terwijl Rosten Tjeef verwilderd naar de deur vliegt. Maar Cloet, die zijn beweging ziet, laat dadelijk zijn vrouw los en verspert hem de weg. Hij knakt de deur dicht en doet die op slot. Dan holt hij naar de tafel en neemt er het broodmes. Op dit oogenblik hoort men een dof geluid van voetstappen achter de deur, en kinderstemmen zingen, zonder begeleiding van harmonica).

Het is van avond driekoningen-avond
En 't is morgen driekoningen-dag.

(De zang gaat door).

[p. 21]

Cloet.

(Holt weer naar zijn vrouw en grijpt haar bij de keel, het mes in de hoogte).

Joa of nie, wilde mij zeggen wie dat er da gedoan hêt?

Vrouw Cloet.

(In een worgkreet, wijzend met de vinger naar Rosten Tjeef).

Hij!

(Cloet laat zijn vrouw los en holt Rosten Tjeef na, die door de keuken vlucht, stoelen omgooiend. Het liedje houdt plotseling op, midden in 't refrein).

Rosten Tjeef.

't En es gie woar! Ze liegt! ze liegt!

(Met een gebrul van woede grijpt Cloet hem eindelijk vast en geeft hem een messteek in 't lijf).

Rosten Tjeef!

(Valt achterover).

Meurd!... meurd!

(Met reutelende stem)

. Meu... rrrd!

(Scherp gillend holt vrouw Cloet heen en weer door de keuken. Huilend komen Jan en Zulma half aangekleed, langs de zoldertrap naar beneden gesneld. Cloet, stom en roerloos, het bebloede mes nog in de hand, staart, als versteend, zijn slachtoffer aan. Buiten hoort men wild lawaai van kreten. Hevige slagen bonzen op de deur, die wijkt en eindelijk open vliegt. Twee gendarmen hollen binnen, door een enkele dorpelingen gevolgd).

Achtste Tooneel.

De vorigen, Jan, Zulma, De gendarmen, De dorpelingen.

Eerste Gendarme.

Wa es dat hier! Wa gebeurt er hier!

(Hij vliegt naar Cloet, vat hem bij de kraag, rukt hem 't mes uit de hand).

Tweede Gendarme.

(Drijft de joelende dorpelingen achteruit).

Achteruit! Achteruit! in noame van de Wet.

(Een gedrang grijpt plaats en de dorpelingen komen weer naar de voorgrond. De tweede gendarme trekt zijn sabel en snelt zijn kameraad ter hulp. Midden in een verward geraas van kreten en gehuil duwen zij Cloet, die geen tegenstand biedt, naar buiten, terwijl twee mannen Rosten Tjeef optillen, en hem rechts, in de slaapkamer, dragen).

Gordijn.

[p. 22]

Tweede bedrijf.

(Zelfde tooneelschikking als in 't eerste bedrijf, plus een klein tafeltje naast de haard).

Eerste Tooneel.

Jan, Zulma.

(Bij het ophalen van 't gordijn zit Jan midden in de keuken neergehurkt, bezig met een lange touw tusschen de reetjes van de vloer te verbergen. Zulma staat naast hem en ziet onbewegelijk toe).

Jan.

Hawel,... haudt ou nou 'ne kier stille, en urkt¹⁾. Peere en Meere en meugen 't nie zien, da verstoa-e, of we zoên keune kletsen op ons smoel krijgen... Kijk:

(Hij gaat zich verstoppen onder het tafeltje, naast den haard)

. Ik hauwe mij hier stille lijk 'n muizeken, binst datte gij op de zulle²⁾ stoat te wachten. As 't Peere of Meere zijn die g'iest zie komen, ge kiert ou omme en zegt ‘Peere’ of ‘Meere’ en ik hauwe mij koes. As 't den bastoard es, ge komt al gauwe weerom in de keuken, en leupt noar de greute toafel. En van as g' hem in't deurgat ziet, roept-e: ‘Hè, Julken, kom ne kier hier, 't es hier wa te zien! Moar hoast ou, hoast ou, of anders es't wig!’ Doarop komt den bastoard natuurlijk gevlogen, en, binst dat hij over die keurde leupt trek ik ze op. Paf! doar vliegt hij mee zijn smoel tegen de grond, en gij komt noar hem geleupen om hem zeugezeid t'helpen opstoan, binst da 'k ik de keurde wigtrekke en in mijne zak stoppe, percies lijk of ik van niet en wist. We zillen verdomd veel leute³⁾ hên! Peisde 't euk niet?

(Hij wrijft zich lachend de handen)

.

Zulma.

(Koel),

Nou,... 'k en weet 't niet...

Jan.

Ala! veuruit! Begin gij moar mee op de zulle te goan stoan. Alle menuten kan 't ien of 't ander komen.

Zulma.

Och! loat ons da liever niet doen. Da kind en hê ons toch nie misdoan.

1) Luistert.

2) Drempel.

3) Pret.

[p. 23]

Jan.

(Komt half van onder hel tafeltje uit).

Ha, nondedzju! wa zij-e gij 'n dwoaze-kalle! Meuge we nou ne kier gien beetse leute hên?

Zulma.

Bah toet!¹⁾ Moar woarom moet dat op die maniere goan?

Jan.

(Staat op. Boos).

Hè?... wa zegde doar?

(Geeft haar een duw)

. Zij-e hoast op de zulle?

(Langzaam, in stilte huilend, gaat Zulma naar de deur en doet die half open. Jan kruipt weer onder 't tafeltje, de blik gevestigd op Zulma. Enkele oogenblikken stilte).

Zulma.

(Met moedelooze stetti).

Hij es doar.

Jan.

Wie es 't er doar?

Zulma.

Hij... Julken.

Jan.

(Woedend).

Hawel, verdomel woarom en goa je noar toafel niet?

(Zulma gehoorzaamt, snikkend)

.

Jan.

Wilt-e nondedzju! ophaûen mee kwijlen of 'k sloa ou de kop in!

(Julken verschijnt op den drempel. Bij 't gezicht van Zulma, die steeds huilt, blijft hij verschrikt stilstaan).

Jan.

(komt uit zijn schuilplaats gevlogen en geeft Zulma slagen):

Ha! gij verdomde lafhertige slonse!

(Zulma gilt en huilend vlucht Julken in de verste hoek der keuken. Binnen vrouw Cloet en de buurvrouw).

1) Jawel.

Tweede Tooneel.

De vorigen, Julken, vrouw Cloet, de buurvrouw.

Vrouw Cloet.

Wa es dat hier? Wa gebeurt er hier alweere?

(Grijpt heftig Julken bij den arm en schudt hem)

Wa stoa-e gij doar te tuiten?²⁾

(Tot Jan en Zulma)

En gulder, doar!... Zwijgen, zulle!

(Heft dreigend de hand op, als om te slaan)

.

2) Brullen.

[p. 24]

Jan

(wijst naar Zulma):

't Es al 't schuld van die dwoazekalle, die veur mij noeit iets en wil doen.

Zulma.

't En es gie woar, moeder, hij liegt! Hij wilde mij Julken kwoad doen doen.

Vrouw Cloet.

Chut!... zwijgen, zeg ik.

(Wijst naar de deur in den achtergrond)

. Voader es doar. Den iesten die nog z'n muile roert krijgt 'n koaksmeete.

(Gaat naar Julken en rukt hem ruw de handen van vóór het gezicht)

. En schiedt er gij nou uit mee tjiepen, zulle, of anders goa je zonder eten noar ou bedde.

De buurvrouw.

Ik gao veurt noar huis; 'k zie da ge geried zijt om t'eten.

Vrouw Cloet.

(Gaat naar den haard, neemt er een ketel van 'tvuur en giet de dampende karnemelkpap uit in twee schotels, een groote en een kleine, staande op de groote en de kleine tafel).

Ha moar blijf nog liever 'n beetsen. 'K ben altijd blije as er 'ne vrendelijng in huis es. Anders ben ik altijd schouw, en die jongens zòen mij de deud aondoen mee ulder kijven en vechten. Ala toe toe, zet ou doar 'n beetsen, bij de toafel, ge zilt 'r op ou gemak zijn.

De buurvrouw

(gaat zitten):

Enfin,... om ou plezier te doen. Moar 'k en magge toch nie lange blijven, zulle. 'K ben altijd schouw, as ik te lange wigblijve, dat mijne keirel, ge weet wel....

(De buurvrouw maakt het gebaar met de hand of zij een oorveeg kreeg. Tegelijk gaat de deur in den achtergrond open, en Cloet stapt loom binnen, met een spade op de schouder. Zonder iemand aan te kijken noch een woord te spreken, gaat hij zijn spade in een hoek zetten en komt naar het tafeltje bij den haard. Een zijner voeten raakt verward in het door Jan dwars over de keuken gespannen touw. Met een doffe vloek bukt hij zich, rukt het touw los, rolt het op en stopt het in zijn zak. Dan gaat hij zitten aan het tafeltje naast den haard en begint te eten, driekwart met de rug naar de anderen gekeerd. Algemeene stilte. Men hoort het slurpen van Cloet's lippen in de houten lepel).

[p. 25]

Derde Tooneel.

De vorigen, Cloet.

Vrouw Cloet

(tot de kinderen):

Ala! allemoal aan toafel!

(tot de buurvrouw):

Eet-e mee? d'r es genoeg, zulle.

De buurvrouw.

Nie, nie, merci, 'k hê al geëten.

Vrouw Cloet.

Anders...

De buurvrouw.

Joa, joa, 'k weet 't wel...

(Allen nemen plaats aan de groote tafel en de maaltijd begint, in een volkomen stilte. Men hoort alleen het slurpen der lippen in de lepels)

.

Vrouw Cloet.

(Tot de buurvrouw).

Dat es toch 'n leulijk weer, hè, die loaste doagen?

De buurvrouw.

't Es schrikkelijk. 'Ne meinsch leeft compleet in woater en in smeur¹⁾. Mijne veint zegt da den helft van ons eirdappels noar den duvel zijn.

Vrouw Cloet.

Cloet es sedert moandag begost²⁾ mee d'onze uit te doen, en ge zoedt toch schriemen en vloeken as ze dà ziet: van de tien struiken zijn d'r wel zesse vurt³⁾.

(Op dit oogenblik gaat er een gekibbel op tusschen Jan en Julken, die naast elkaar aan 't uiteinde der tafel zitten)

.

Vrouw Cloet,

Wa es da doar?

(Tot Julken)

. Ou stil hauèn, zulle! Anders...

(Wijst naar de deur van de slaapkamer)

.

Julken.

(Jankend).

Moeder, 't es Jan die stanvastig irreweten⁴⁾ in mijn talleure⁵⁾ smijt. 'K en kan d'r nie mier van eten.

Vrouw Cloet.

Irreweten!... Verdome!...

(Spotlachend)

. Ha, ha!... den dienen bekloagt hem nou da z' irreweten in zijn talleure smijten! Wa zoeë dan willen hên, jongen? Gebroadte kiekens? O gij verdomde snotneuze die kloagt omdat hij eten krijgt! Worde meschien zot, jongen? Wie hêt er dat oeit van z'n leven g'heurd: janken omda g' eten krijgt!

Julken.

Joa moar, moeder, 't es zeu hard! 't Zijn dreug' irreweten.

1) Mist.

2) begonnen.

3) Rot.

4) Erwten.

5) Bord.

[p. 26]

Vrouw Cloet.

Watte?... ge durft tegenspreken! Kom hier, verdome!

(Roerloos, zijn houten lepel in de hand, kijkt Julken met verschrikte oogen zijn moeder aan. Jan en Zulma staken insgelijks het eten. Alleen Cloet blijft door eten, met slurpende lippen)

.

Vrouw Cloet.

(Tot Julken).

Goa je komen, joa of nie! Moe 'k ou meschien bij 't vel van den nekke van ouwe stoel hoalen?

(Julken maakt een beweging op zijn stoel en men hoort zijn klompjes op de vloer neervallen. Hij komt, schuwschoorvoetend, om de tafel heen bij vrouw Cloet)

.

Vrouw Cloet.

(Geeft hem een oorveeg).

Doar! eet da, verdome!... da zult-e meschien zochter vinden!

(Snikkend vlucht Julken weg.)

Vrouw Cloet.

(Staat dreigend op).

Wilde zwijgen, ezel!... of ge krijg nog wat!

(Bang gaan Jan en Zulma weer aan't eten. De buurvrouw schudt het hoofd. Zulma legt haar lepel neer en begint ook weer, in stilte, te huilen. Cloet, die zijn schotel geledigd heeft, blijft even roerloos-onverschillig zitten, als een bruut. Vrouw Cloet keert het hoofd naar hem om, staat op, schiet bereidwillig toe)

. Nog 'n beetse pap?

(Zonder te antwoorden haalt Cloet zijn pijp uit en vult die met tabak)

.

Vrouw Cloet.

(Neemt de schotel weg, gaat er mee naar den haard, vult ze met pap, brengt ze weer op 't tafeltje).

Kijk... en d'r es er nog as g' er wilt.

(Opnieuw geeft Cloet geen antwoord en de grootste stilte heerscht. Julken en Zulma smoren hun tranen. Vrouw Cloet komt weer op haar plaats en eet alleen voort. Eindelijk staat Cloet op, steekt zijn pijp aan en verlaat de keuken)

.

Vrouw Cloet.

(Driftig-opgewonden tot de buurvrouw).

't Es om d'r zot van te worden! 't Es om d'r roazend van te worden! 'K en kàn 't nie langer mier uithaûen!

(Met naar de deur in den achtergrond gebalde vuist.)

Azeu 'n bieste van 'ne man!

(Met de vuist naar de kinderen)

. Azeu sloebers van jongens! Ala! naar ulder bedde, nondedjzu! 'K en kan ulder in mijn eugen nie meer zien.

[p. 27]

(Angstig vliegen de kinderen op, Jan en Zulma langs de zoldertrap; Julken naar de kamerdeur, rechts).

De buurvrouw.

Es 't ie hij nou altijd azeu?

Vrouw Cloet.

Wie?

De buurvrouw.

Cloet.

Vrouw Cloet,

Altijd. Da es nou weer al vier naoanden dat hij uit 't kot gekomen es, woar dat hij, lijk as ge weet, vijf joar gezeten hêt veur de meurd van Rosten Tjeef, en nog en hêt hij zijn muile nie ope gedoan anders as om t' eten en te drijnken.

De buurvrouw.

Ala dan!... En wa zeid-hij as hij weere thuis kwam? Vertel mij da 'ne kier, ge 'n hêt mij doar nog nie van gezeid.

Vrouw Cloet.

Wa dat hij zei?... Gie woord. Ik, en de jongens, we zeiën wij ‘goen avond, ge zij welgekomen,’ moar da was percies of da we wij nie gesproken en hân... Zonder noar ons zelfs te kijken leit-ie hij zijn paksken en zijne stok op 'ne stoel, kwam noar de toafel, nam de paptiele wig en gijnk er mee bij 't vier¹⁾ zitten, mee zijne rugge noar ons gekierd, percies lijk of ge gij hem doar van den aovend hêt zien zitten.

De buurvrouw.

(Hoofdschuddend).

Wel, wel, wel! 't En es hoast nie te geleuven!... Joa moar toch, as hij.,. as hij dan 't kind gezien hêt,... de... de kleinen bastoard enfin, wa hêt hij tons gezeid!

Vrouw Cloet.

Niets, zeg ik ou, niets, absoluut niets! En 't es percies doarvan da 'k zeu schrikkelijk schouw geworden ben. 'K hê je 'k ik gepeisd, ewoar? dat hij mij half deud zoe geslegen hên as ie weere thuis kwam, moar hij 'n doet of hij 'n zegt-ie hij niets, en da es al veel irger veur mij... As-e 'k ik hem doar azeu zie zitten, da es percies veur mij lijk of er doar 'n wilde bieste zat, die heur al mee 'ne kier omme zal kieren en mij op 't lijf sprijngen. En da zal toch

1) Vuur.

[p. 28]

den ienen of den anderen kier gebeuren... Ge moet gij nie verwonderd zijn as ge gij ne kier op 'ne nuchtijnk¹⁾ heurt zeggen dat-ie hij mij vermeurd hêt.

De buurvrouw.

O! 'k en peist niet! 'K en peist niet! 'K peize dat er hij 'n reden van gemoakt hêt. Die loaste vijf joar in 't kot zullen 'em wel 'n beetse getemd hên. Meschien 'n loat zijn konsjense²⁾ hem nie g'rust noar die meurd?

Vrouw Cloet.

't Es doar prijkel af!³⁾ Ge kent hem nie zulle! as ge da peist. Ik die 'm moar al te goed 'n kenne voel d'r heul wat anders achter. We zillen 't meschien noeit weten wa dat er in zijne kop moalt, moar zij gij moar zeker dat 't zijn konsjense nie en es die 'm kwelt.

De buurvrouw.

En hoe goat da anders? Sloapt-e guider te goare?

Vrouw Cloet.

Wa zoen we!... 's Aovonds as hij thuis gekomen es, achter dat hij doar alliene, lijk 'n biest hâ zitten eten, es hij opgestoan, en, in ploatse van noar de sloapkoamer, rechte noar de zoldertrap gegoan. D'r stoat doar boven, onder de pannen, nog 'n oud versleten bedde, nog van in den tijd as mijn scheunbroere bij ons inweunde. Hawel, van as-e 'k ik zag wa dat hij gijnk doen, die gijnge 'k ik achter hem, en 'k zeie: ‘Boas, 'ten es doar niet da we sloapen, 't es hier in de koamer.’ Moar 'k wil hâ je da gezichte gezien! Hij bekeek mij mee 'n poar eugen lijk kogels en in ploatse van joa of nien 't antwoorden, gijnk hij den trap veuder op. 'K stond er compleet deuzig⁴⁾ van geslegen. ‘Verdome wa moe'k nou doen?’ peisde 'k in m'n eigen. 'K wachtte tot dat hij boven was, en tons gijnk 'k euk boven. Moar 'k en was nog oan de deure van 't zolderkoamerke niet of hij kwam d'r al weer uit.

De buurvrouw.

En wa zeid hij?

Vrouw Cloet.

Hieruit, schandoal! zeid hij. 'K verscheut er van da'k hoast achterover van den trap vleug... Da zijn

1) Ochtend.

2) Conscience.

3) Daar is geen kwestie van.

4) Duizelig.

[p. 29]

d'ienegste woorden die 'k hem sedert vier moanden hê heuren zeggen.

De buurvrouw.

Ha! da es oardig, zulle! da verwonder mij toch! Over 't algemien en zijn 't mannevolk ulder passie toch nie miester. Ze sloan ou iest half deud en 'ne menuut doarnoar moên z' ou toch weer hên. Ge zoedt percies zeggen da da ulder goeste doe krijgen as z'ons e kier firm afgeranseld hên. Mee de mijnen toch es da altijd 't zelve spel.

Vrouw Cloet.

Mee de mijnen niet. Hij 'n geêt hij om gie vrauwevolk. Hij sloat hij ou plat en 't es er mee gedoan.

De buurvrouw.

Hij 'n kan nou pertan¹⁾ anders van ou nie kloagen. Ge bedient hem lijk 'n meissen, en hij 'n kan ou woarachtig nie verwijten da ge da kind van Rosten Tjeef te geiren ziet.

Vrouw Cloet.

'K en kàn da kind nie geiren zien. Dat doe mij telkens weer oan zuiken schrikkelijke dijngen peizen. Alle kieren as 'k noar 'em kijkke zie 'k weer die wrieë meurd gebeuren.

De buurvrouw.

Da kind 'n kan da toch nie helpen. 't Es het toch euk 't ouwe, zeu wel as d'andere.

Vrouw Cloet.

'K weet-e 'k ik da wel! moar 't en es doarom niet te min woar da dàt d'eurzoak es woarom da 'k mee Cloet nie mier en kan overienkomen. Die jongen es mijn straf en mijn torment. Zeulang of dat hij ons in de wig stoat en zal 't er gien ruste mier zijn.

De buurvrouw.

Zend 'm liever wig.

Vrouw Cloet.

Joa, joa, da es al gemakkelijk gezeid; moar woar noartoe?

De buurvrouw.

't Es gelijk woar! Iest en veural rust en vrede in huis. Oarme meinschen lijk of wij zijn, 'n keunen ulder mee ulder jongens nie veele bezighâuen. Da es amoal goed as ge rijke zijt.

1) Pourtant.

[p. 30]

Vrouw Cloet.

Joa, joa, da es al wel gezeid, moar 't en helpt niet. 'K en hê je 'k ik gien geld genoeg om 'em ieverst¹⁾ in de kost te zenden.

De buurvrouw.

Ha joa moar kijk, ge moet doar 'ne kier op peizen, ewoar? Gent en Brugge en zijn op ienen dag nie gemoakt. As Rosten Tjeef nog leefde, da zoe gemakkelijk zijn, ewoar? Ge liep mee hem wig en alles was zjuust²⁾. Moar nou, ha joa, 't es het moeielijk...

Vrouw Cloet.

Och!... 'k en weet nie of 'k mee hem zoe wiggeleupen zijn. 'K zag-e 'k ik 'm wel geiren, da es zeker, moar 't en zat toch moar weinig kroaze in 'm.

De buurvrouw.

Woar zoe Cloet nou zijn?

Vrouw Cloet.

Joa, dàt 'n wee 'k ik niet! Doar ieverst in den donkeren buiten leupen, zeker, lijk 'n bieste. Wij zien wij 'em noeit anders of 't en zij as 't tijd es van t' eten of te goan sloapen.

De buurvrouw.

En zit hij doar azeu iederen dag alliene t' eten, aan da toafelken?

Vrouw Cloet.

Iederen dag. Hij 'n wilt hij mee niemand van ons gien gemiens mier hên.

De buurvrouw.

Watte!... zelfs mee zijn eigen kinders niet! De die 'n hên 'em toch nie misdoan.

Vrouw Cloet.

'T es verloren!³⁾ Hij 'n spreekt hij nie mier mee ulder as mee ons. Hij hoat hij ons allemoal om 't miest. 't Es of hij 't huis zelve verdomde.

De buurvrouw.

Goat hij nog pensejoagen?

Vrouw Cloet.

Noeit mier. Hij beult hij en hij zwoegt hij lijk 'n bieste van den nuchtijnk toe den aovend op zijn land.

De buurvrouw.

As-e 'k ik in ou ploatse woare, 'k gijnge mij van den aovend in zijn bedde leggen, ier dat hij weere thuis es. Hij 'n zoe de kroaze nie hên om d'r ou uit te smijten.

1) Ergens.

2) In orde.

3) Om 't even.

[p. 31]

Vrouw Cloet.

(Met een gebaar van schrik).

O! dàt en zoe 'k nie durven doen! Hij zoe mij deudsloan! hij zoe mij noar beneen schuppen.

De buurvrouw.

'T es gelijk; 'k zoe 't toch probeeren. Es da 'n leven, lijk of ge nou hêt?

(Buiten, achter de deur, hoort men het geluid van naderende voetstappen)

.

Vrouw Cloet.

(Verschrikt, met doffe stem).

Zwijgt! zwijgt! Hij es doar weere!

(De deur gaat open en Cloet komt binnen, 't Gelaat somber, zonder naar iemand te kijken noch een woord te spreken, gaat hij naar de schoorsteenmantel, legt er zijn pijp op, neemt er een steenen blaker, steekt het licht aan, en klimt met zware tred langs de trap naar boven)

.

De buurvrouw.

(Stoot vrouw Cloet aan. Fluisterend).

Ala toe,... reschiert¹⁾ ou.

Vrouw Cloet.

(Aarzelend opstaande; zelfde toon).

'K en durve niet!... 'k en durve niet!

(Door de buurvrouw voortgeduwd, nadert zij evenwel de trap en is op 't punt er op te stijgen, toen Cloet, omhoog gekomen, met een schop het trapluik dichtslaat).

Vrouw Cloet.

(Verschrikt achteruitwijkend).

Ho!

De buurvrouw.

Wat es't er?

Vrouw Cloet.

Hij hê gezien wa da 'k wilde doen, en hij schupt de valle²⁾ toe om 't mij te beletten. As 'k nou moest durven boven komen zoedt hij mij deudsloan.

(Een oogenblik stilte)

.

De buurvrouw.

(De oogen naar de zoldering, waar men Cloet zwaar heen en weert hoort loopen).

'T es toch ne wrieë keirel zulle! Hij es nog irger as de mijnen! 't Es waarachtig percies 'n wilde bieste!

Vrouw Cloet.

(Heftig opgewonden, met naar de kamerdeur, rechts, gebalde vuist).

Hà à à à!... dòàr, zie!... dòàr ligt d' eurzoake van alles! Dòàr ligt de noagel van m'n

1) Van het Fransch werkwoord: Risquer.

2) Trapluik.

[p. 32]

deudkiste!

(Komt naar de buurvrouw, sidderend, knarsetandend met gekruiste armen)

. Weet-e gij wa da 'k weinsche?...

(Strekt weer de hand uit naar de kamerdeur)

. Dat hij craveeren zoe!

(Strekt de hand uit naar de zolder)

. En hij euk!

(Strekt de hand uit naar de buurvrouw)

. En òùwe smeirlap euk!

(Slaat op haar borst)

. En ik zelf euk, verdome!

(Met een breed, cirkelvormig gebaar)

. En euk gij en al de hongerlijers van ons miseroabel ras!

(Slaat herhaaldelijk en driftig op haar borst)

. Dà weinsch ik, verrr... dome!

Gordijn.

Derde bedrijf.

(Zelfde tooneelschikking als in het tweede bedrijf. Buiten hoort men bij tusschenpoozen het loeien van de wind en het spatten van regen.)

Eerste Tooneel.

De pastoor, vrouw Cloet.

De pastoor.

(Zit neer; spreekt langzaam.)

Enfin,... da es toch 't gien da de meinschen zeggen. D'r zijn d'r hier op 'nen aovend twieë veurbijgekomen, dien 't kind heure schriemen hên, en ze zijn overal in 't durp goan vertellen datte gij geprobeerd hêt om 't de keele toe te wurgen... Ik en wete nie wa da 'k er van geleuve moe. Gij die haudt stoan dat 't leugens zijn, en de bewijzen van ou schuld ontbreken.... Moar, onthaud wel wa da 'k ou zegge: as ge gij woarlijk geprobeerd hêt van die schrikkelijke misdoad te begoan, dan zal God, die alles ziet en alles weet, ou vroeg of loate straffen, as 't de meinschen nie en doen. As ge gezondigd hêt zult g'r veuren boeten.

Vrouw Cloet

(opgestaan; zeer ontsteld):

Moar, menier de paster, g'hêt gij 't kind doar nou gezien. G'hê je 't gij onderzocht en ondervroagd. Hêtte gij iets aon hem ondervonden van mishandelijngen of van sloagen? Da kind es

[p. 33]

fleiw¹⁾ en ziekelijk, moar kan-e 'k ik da helpen? 'K doe-e 'k ik mijn best om hem te genezen, ge meugt da woar geleuven, menier de paster, moar we zijn wulder²⁾ oarme meinschen en 't en es het toch mijn schul niet as-e 'k ik hem nie iederen dag bouillon en eiers 'n kan geven, lijk aon 'n rijke-meinschens-kind. 't Zijn leugens, menier de paster, 't zijn leulijke, greute leugens wa da ze van mij verteld hên.

De pastoor.

Ik hope veur ou da ge de woarheid zegt; en as 't azeu es 'n zillen euk de lasteroars aon de goddelijke wroake nie ontsnappen. Al wa dat er 'k ik van zeggen kan es 't giene da 'k van de meinschen g'heurd hê. Liegen ze zulder³⁾ 'k liege 'k ik. D'r wordt verteld dat-e gij 't kind iest ziek gemoakt hêt deur hem nie genoeg t'eten te geven, en da ge tons 'ne kier op 'nen aovend geprobeerd hêt hem in zijn bed onder de soarzen⁴⁾ te versmachten⁵⁾.

Vrouw Cloet.

Menier de paster, da kind hê hier altijd, percies zeuwel as d'andere, zijn diel g'had in al wa da we zelf hàn. 'T es het woar: 't en was het dikkels nie veele, moar as ge gij oarm zijt ge moet gij ou kontent hauên mee 't gien da g'het. Aangoande van hem onder de soarzen te wille versmachten, da es alweer 'n schandoalige leugen, menier de paster. Al wa da er gebeurd es, es da 'k hem ne kier op 'nen aovend onverwist⁶⁾ 'n heufdkussen op zijn heufd gesmeten hê, omda 'k heul-de-gansch vergeten hâ dat hij nog in zijn bedde lag te sloapen. Van as 't hij begost te schriemen ben 't 'k gewoare geworden en hê 'k 't heufdkussen wiggenomen.

De pastoor.

(kijkt haar een ruimen tijd met een doordringende blik, die zij poogt te ontwijken, aan).

'T es meugelijk,... 't es meugelijk,... 'k en zal nie zeggen dat 't gie woar 'n es. Ik hope veur ou da ge de woarheid zegt. D'r nog bij liegen zoe ou misdoad nog veel irger moaken... Moar 'k moe ou toch weere doen opmirken, dat ou woorden nie overien 'n komen mee 't gien dat er in 't durp van verteld wordt. De

1) Flauw, zwak.

2) Wij.

3) Zullie.

4) Dekens.

5) Doen stikken.

6) Zonder 't te weten.

[p. 34]

meinschen beweiren da g'ou mee greut geweld op 't kind hêt loaten vallen, en da g'hem moar weere losgeloaten en hêt, as ge gevoeld hêt dat hij nog veel stirker was of da ge peisde... Es hij nie seffens doarop uit zijn beddeke gesprongen en achter ou in de keuken gekomen, al schriemend en al scheune-sprekende¹⁾ da g'hem toch nie mier 'n zoedt mishandelen?

Vrouw Cloet.

Hij was hij schouw en ziek, menier de paster. Hij hê hij geschriemd zonder te weten woaromme. Da es amoal heul veel overdreven.

De pastoor.

Enfin, 't mag zijn lijk as 't wilt, ge zijt en ge blijf gij toch in alle geval 'n leulijke zondoaresse, en 't es Gods rechtveirdegheid da ge de straffe van ou slecht gedrag moet droagen. Ge zijt de vrijwillig' eurzoake van de deud van de man die mee ou gezondigd hâ; ge zijt de vrijwillig' eurzoake van de schande van ou ongelukkig huisgezin.

(Een oogenblik stilte. Vrouw Cloet begint te huilen)

. Maar ach,... d'r es vergiffenesse veur alle zonden, hêt onz' Heer in zijn almachtige goedheid gezeid,... en,... as ou berouw oprecht es, wil ik nog wel iets veur ou doen.

Vrouw Cloet.

(Snikkend).

O, menier de paster, 't es zeu oprecht! 't Es toch zeu oprecht! 'K hê al zeu lank en zeu veele geleên! 'K ben zeu ongelukkig!

De pastoor.

Eiwel, 't ieste da ge moet doen es weere mee ouwe man overienkomen.

Vrouw Cloet.

'Ken vroage 'k ik nie beter, menier de paster, moar 't es-ie hij die d'r nie en wil van weten. G' 'n keun gij da peizen, menier de paster, hoe kwoad dat hij op mij es. Hij is in stoat om mij deud te sloan bij 't ieste woord da 'k er zoe van spreken.

De pastoor.

Ge vergeet meschien da ge gij alliene de schuldige zijt en dat euk alles nou van ouwe kant alliene moe komen.

1) Smeekende.

[p. 35]

Vrouw Cloet.

Bah 'k en doe!¹⁾ menier de paster, 'k en vergeet-e 'k ik da niet, 'k wil-e 'k ik alles doen da meugelijk es, as-ie hij moar 'n beetsen van zijne kant 'n wil meehelpen.

De pastoor.

'T es van den oavond dat hij weere thuis komt, ewoar?

Vrouw Cloet.

'K peis-e 'k ik van joa, menier de paster, moar 'k en weet-e 'k ik toch nie zeker, 't Es het nou omtrent vijf moanden dat-ie hij ginder wirkt oan 't sas²⁾ van Lauwegem, en van al dien tijd en hê 'k ik hem nie mier gezien noch van 'em nie mier g' heurd. Al wa da 'k ik wete da es da 't wirk doar nou gedoan es, en da 't ander wirkvolk van 't durp van den oavond noar huis komt. 'K peis-e 'k ik toch wel dat-ie hij mee zal komen.

De pastoor.

Jao hij,... hij zal meekomen. Van den oavond zult 'm zien.

Vrouw Cloet.

Hoe weet-e gij da, menier de paster?

De pastoor.

Omda 'k mee hem gesproken hê.

Vrouw Cloet.

Van doage?

De pastoor.

Nie,... passeerde³⁾ weeke, op 'nen achternoene da 'k 'ne kier noar die wirken ben goan kijken. 'K wilde 'm absoluut ne kier spreken. Zeuwel veur ulder eigen geluk as veur d' eere en de goeje reputoatie van mijn parochie, moet die vijandschap tusschen ou en ouwe man eindigen. Nie langer as van den oavond moet-e weere goeje vrienden worden.

Vrouw Cloet.

(Ontsteld).

En hê je gij woarlijk mee hem gesproken, menier de paster? En wa hêt hij g' antwoord?

De pastoor.

Niets,... hij hê mij aanheurd zonder e woord te spreken en zonder z'n wirk te stoaken... Moar 'k en hê hem euk niets gevroagd. 'K en hê hem moar est⁴⁾ gezeid wa da zijn plicht was, en euk wa dat ouw plicht was.

Vrouw Cloet.

En hij 'n hêt hem nie kwoad gemoakt?...

1) In 't geheel niet.

2) Sluis.

3) Verleden.

4) Enkel.

[p. 36]

Hij 'n es nie beginne vloeken? Hij 'n hê nie gezeid,... absoluut niets?

De pastoor.

Gie woord. Moar 'k hê gevoeld da m'n woorden indruk op hem moakten. Veur de rest hangt alles nou van ou af.

Vrouw Cloet.

Wa moe 'k doen, menier de paster? Zeg mij wa da 'k moe doen en 'k zal blindelijngen g'heurzoamen. 'K wil alles doen, àlles!

De pastoor.

Nederig zult ge hem wellekom hieten, as 't hij binne komt.

Vrouw Cloet.

Da zal 'k doen, menier de paster, moar 't en zal d'r nie mee helpen. Hij 'n zal nie antwoorden, hij 'n zal noar mij nie kijken.

De pastoor.

'T es gelijk, ge moe 't toch doen... Doarnoar zilt 'em zijn eten geven.

Vrouw Cloet.

(Wijst naar de haard).

'T stoat al geried, menier de paster, alhoewel da 'k hem nie zeker 'n verwachtte. 'K hê mijn loaste dertig stuivers uitgegêen om hem iets g'ried te moaken dat hij heul geiren eet: 'n stikske van den buikschotel mee saveuïen en eirdappels. 'K hè euk bier.

De pastoor.

Heul goed,... heul goed!... Zeu veel as hij d'r van wil zilt g'hem van dat alles bedienen.

Vrouw Cloet.

Da zal ik, menier de paster.

De pastoor.

En binst dat hij eet zilt g'hem zeggen da 'k hier geweest hê.

Vrouw Cloet.

Da zal ik, menier de paster.

De pastoor.

Moar g' 'n meugt hem nog nie seffens van overienkomste beginne spreken. Ge moet hem iest zeggen da 'k hier gekomen ben om hem te vroagen of 't hij in 't veurjaar 'n poar moanden in mijnen hof¹⁾ zoe wille kome wirken. 'K kan hem doar 'n aongenoam, gemakkelijk, wel betaald wirk verschaffen.

1) Tuin.

[p. 37]

Vrouw Cloet.

O! wa zij-e gij toch broave, meneer de paster, en wa ben ik ou dankboar! Ge redt ons uit d' oarmoê.

De pastoor.

'K probeere sitoe om ou ziele te redden; die hêt 't heugst neudig. Doarom hoop ik euk da die schrikkelijke lesse veur ou nie verloren en zal zijn.

Vrouw Cloet.

Ho!... menier de paster!

De pastoor.

Enfin, da zille we wel zien.., Doarnoar dan, achter dat hij zal geëten hên, 'n zal ou moeielijkste wirk nog moar beginnen... Woar sloapt hij?

Vrouw Cloet.

(Wijst naar de deur rechts).

Ha, menier de paster, in den tijd sliept-ie hij doar, mee mij, in de koamer. Moar sedert dat-ie hij uit 't kot gekomen es en dat-ie hij van mij nie mier weten en wilt

(wijst naar de zolder)

sloapt-ie hij allien op de zolder.

De pastoor.

En de kinders?... Jan en Zulma, wil 'k zeggen?

Vrouw Cloet.

Ha euk...

De pastoor.

Op de zolder?

Vrouw Cloet.

Joa, menier de paster.

De pastoor.

Zijn z' al thuis?

Vrouw Cloet.

Nog niet, menier de paster, maar 'k verwacht z' alle menuten. Lijk ieder joar zijn ze zij Dertien-oavend goan zijngen.

De pastoor.

Hawel, ge zilt ze van den nacht doar in de koamer doen sloapen, en ge zilt zelve bij Cloet goan, op de zolder.

Vrouw Cloet.

(Met schrik).

Ho! menier de pastor, wa peist-e! Da 'n es nie meugelijk! Hij zoe mij noar beneen schuppen! Hij zoe mij deudsloan!

De pastoor.

Het moet wel meugelijk zijn. Anders 'n kèùnde mee mallekoar nie overeenkomen.

Vrouw Cloet.

Ho!...

De pastoor.

Ge zilt hem op de zolder volgen, al zond hij ou wig, al gaf hij ou zelfs sloagen. Ge zilt er hem volgen lijk of ge zijn sloave woart, en lijk 'n sloave zilt g' er hem

[p. 38]

om vergiffenesse vroagen, mee gevauwen handen, op ou bleute kniens.

Vrouw Cloet.

Ho! menier de pastor!

(Buiten hoort men 't loeien van de wind en 't kletteren van de regen.)

De pastoor.

(Opstaande).

Da' zulde doen; da moet-e doen. En as hij, niettegenstoande dàtte, van gien overienkomst 'n wil weten, komt 't mij dan morgen nuchtijnk zeggen. Dan zal-e 'k ik 'ne kier heul serieus mee hem spreken.

Vrouw Cloet.

Ho!

De pastoor.

Adzju!.., Da God ou bijstoa en vergiffenesse schenke.

(Af)

.

Tweede Tooneel.

Vrouw Cloet.

(Alleen).

Hij zal mij deudsloan; 'k ken hem! Noeit en zal 't hij mij 't gepasseerde vergeven

(wijst naar de deur rechts)

zeulank of da den dienen ons in de wig stoat.

(Zij luistert, met gespannen aandacht naar een klagend geluid, dat uit de kamer komt)

. Wa es dàtte?... 'k geleuve dat hij ligt te koarmen,... of dat hij dreumt.... 't Was 'n gerucht om d'r schouw van te worden!... 't Was lijk iemand die zoe stirven!...

(Twijfelachtig)

. O, 't en es meschien nie anders as de wind die in de schauwe bloast... 't Woaait zeu hard van den oavond...

(Opnieuw klagend geluid in de kamer. Vrouw Cloet hevig schrikkend)

. Och Hier, och God, wa es da toch! 'k worde schouw!... Es-ie hij dat? Of es't iemand anders?... Es... es da meschien de giest van Rosten Tjeef die weere komt!... Dat 'n gelijkt op zijn stemme nie mier!

(Vrouw Cloet maakt twee passen in de richting van de kamerdeur. Dan blijft ze stilstaan, angstig, aarzelend. En op hetzelfde oogenblik hoort men een verdofd geluid van voetengetrappel achter de deur in den achtergrond; en gedempt, met een nuance van melancholie, weerklinkt het spelen der harmonica en het gezang der kinderstemmen:)

Het is vanavond Driekoningen-avond
En t is morgen Driekoningen-dag.
Enz. enz.......

[p. 39]

Vrouw Cloet.

(Half omgekeerd; met stille slem).

'T es woar,... 't es vandoage Dertienoavend!... 'k hà 't al hoast vergeten.

(Luistert.)

Wa zijnge ze zachte, van den oavend...

(In gedachten)

. Dertienoavend!... 't es percies vijf joar geleên, as van den oavend,... dat hij Rosten Tjeef vermeurd en mijzelf hoast deud geslegen hêt.

(Plotseling houdt 't liedje op en men hoort verward geraas van stemmen).

Vrouw Cloet.

(Komt weer in 't midden van de keuken; verschrikt).

Wat es datte?... Zoedt hij doar al zijn?... Of zijn 't de kinders?

(De deur gaat open en de buurvrouw treedt op).

Derde Tooneel.

Vrouw Cloet, de buurvrouw.

De buurvrouw.

'K hê ze wiggejoagd. 'K hê ulder gevroagd of da ze nie beschoamd en woaren van te kome zijngen aan de deure van oarme meinschen, woar dat er e kind op stirven ligt.

(Geheimzinnig)

. Hoe goat 't mee hem?

Vrouw Cloet.

Nie goed, geleuf ik. 'K miene da 'k hem doar straks heure koarmen hê. 'K wierd er schouw van. 'T klonk zeu oardig, zeu wried!... 'T es best da ge die jongens wiggezonden hêt. Zet ou 'n beetsen.

De buurvrouw.

(Vertrouwelijk).

Zie,... 't es meschien leulijk da 'ne mensch da zegt, moar 't zoe toch wel 'n greut gemak veur ou zijn as ge doarvan

(wijst naar de kamerdeur rechts)

verlost woart.

Vrouw Cloet.

Joa 't,... en toch ben-e 'k ik alliene de schuld van al wa dat er gebeurd es. O, jong, 'k hê doar zeu schouw geweest! 'K stoa d'r nog van te beven!

(Met een angstblik naar de deur rechts.)

'K geleuve da 'k zoe wiggeloopen zijn as ge gij nie gekomen 'n woart. Moar zet ou dan toch, zet ou 'n beetsen.

De buurvrouw.

(Neemt een stoel).

G' hêt 't bezoek g'had van de paster? 'K hê hem zien wiggoan.

[p. 40]

Vrouw Cloet.

(Gaat insgelijks zitten).

Joa ik,... en peist e kier: hij wil mij absoluut weere mee Cloet doen overienkomen!

De buurvrouw.

Hij hê gelijk. Es da 'n leven lijk of ge nou hêt?

Vrouw Cloet.

Joa moar, peist e kier: hij wil da 'k van den nacht bij Cloet goa sloapen, al was 't mee geweld, 't Es m'n deud, hij zal mij deudsloan!

De buurvrouw.

Tut, tut, tut, en zij ne kier zeu dwoas niet. 't Moest al lank gedoan zijn. 't Zal amoal al veel beter goan of da g'n peist.

Vrouw Cloet.

Ho, jong, 'k ben d'r zeu schouw van! 'K ben d'r toch zeu schouw van.

(Een korte stilte. Eensklaps hoort men weer het klagend geluid, in de kamer, rechts. Vrouw Cloet staat verschrikt op).

De buurvrouw.

Wa es dàtte? es da de kleinen? Es hij zèù ziek?

Vrouw Cloet.

(Met schorre stem).

Joa 't, joa 't', 't es hem! 't Es weer da zelve geruchte!

(Gaat aarzelend naar de kamerdeur)

. Wacht,... wacht,... 'k moe toch ne kier goan zien;... 'k en hê gien ruste mier.

(Zij verdwijnt in de kamer. Op het zelfde oogenblik komen Jan en Zulma, nat van de regen, langs de middendeur binnen.)

Vierde Tooneel.

De vorigen, Jan, Zulma.

De buurvrouw.

Ha! dat es broave, da g'azeu te goare thuis komt! en zeu goed op ulderen tijd! Moeder zal kontent zijn.

Jan.

Joa maor, wil-e 'k ou wa zeggen... 't en was de moeite nie weird om langer uit te blijven, zulle! 't Weer es te slecht om d'r nen hond deure te joagen, en g'n krijgt toch hoast niets.

(Keert zich om naar den haard.)

Hm! wa riekt er hier zeu goed? Wa es er doar in? Woar es moeder?

[p. 41]

De buurvrouw

(wijst naar de kamerdeur):

Doar binnen, bij Julken.

(Tot Zulma, die bibberend haar voetjes warmt aan het haardvuur)

: Hê je zeu kaud dan, mijn kind?

Zulma.

Jao ik, buurvrauwe. O, 't es zeu kaud en mijn voeten zijn zeu nat!

(Buigt voorover.)

Hm! joa 't, da riekt hier goed. Hm!... 't woater komt er van in mijne mond. Hoe goat 't mee Julken, buurvrauwe? Es 't hij nie 'n beetsen beter?

De buurvrouw,

Bah nien hij, geleuf ik.

(Tot vrouw Cloet, die weer binnen komt)

: Newoar?... 't en goat er het nie al te best mee?

Vrouw Cloet.

Hij ligt hij nou stille,... 'k en heure 'k hem toch nie mier koarmen. 'K hê 'k hem woarkes¹⁾ ingedekt en 't kijnkeetsen²⁾ 'n beetsen ingedroaid. 'K geleuf ik dat-ie hij nou sloapt.

(Tot de kinderen)

: Hawel, hoeveel hêtte mee?

Zulma

(gaat in haar zak en geeft geld aan vrouw Cloet):

Drei fran en twie en twintig cens, moeder.

(Jan gaat, een deuntje fluitend, naar de haard).

Vrouw Cloet.

Es 't al? Hêtte nie achterg'haûen?

(Zulma schudt het hoofd. Tot Jan, met nadruk)

: Gij euk nie, Jan?

(Jan schudt fluitend zijn hoofd. Tot de buurvrouw)

: 'K en betrauwe de keirel nie veele, moet-e weten.

(Tot Jan)

: Ala, schiedt er nou uit mee schuifelen³⁾, hê, en komt eten. En van den oavend sloapt-e doar in de koamer, zulle!

(Gaat naar de haard, neemt er een paar schotels, en brengt die op tafel)

. En omda ge nogal broaf hêt geweest, zal ek ulder ne kier wa gêen da goed es: 'n stikske van den buikschotel mee eirdappels en saveuien.

Jan en Zulma.

(Te gelijk; verrukt).

Hm!...

Jan.

Jan. 'T es dàt da hier zeu goe riekt!

(Zij beginnen te eten, Jan gulzig, Zulma bedaarder).

1) Warmpjes.

2) Quinquet.

3) Fluiten.

[p. 42]

De buurvrouw.

(Lachend).

Dà es keunen eten, ewoar? 'T es plezierig om te zien!

Vrouw Cloet.

(Loopt heen en weer in de keuken, een en ander schikkend).

'T zoe nog al veel plezieriger zijn as 't zeuvele nie en kostte.

Jan.

(De mond vol; wijst met zijn vork naar de kamerdeur).

Moeder,... moeder,... woarom moên we doar sloapen van den nacht?

Vrouw Cloet.

Omda,... omda ulder bedden op de zolder moên gekuischt¹⁾ worden. Zulma. En woar goat-e gij tons sloapen, moeder?

Vrouw Cloet.

G' 'n moet gij ou doar nie mee bekommeren; 'k zal ik wel 'n ploatse vinden.

Jan.

(Tot Zulma).

Ha!... woar zoe ze sloapen?... In voaders leeg bedde, natuurlijk.

De buurvrouw.

Hum! hum!

Vrouw Cloet.

Chut!... Zwijgen en veurt eten. 'T wordt al loate. Ge moet gauwe noar ulder bedde.

Jan.

(Met volle mond).

'T es het mij percies gelijk woar da 'k ik sloape as den bastoard mij moar nie en embeteert mee zijn ronken.²⁾ Hij kan ronken, die keirel!

Zulma.

En gij niet, zeker! As 't er ienen es die 's nachts laweid moakt ge zij 't gij wel!

Jan.

(Minachtend).

Verdome!... en gij dan! Ze ligt almets³⁾ te roepen lijk of ze vermeurd wierd!

Vrouw Cloet.

Wilde guider ne kier beginne zwijgen en gedoan moaken mee eten! Den iesten die nog zijn smoel roert krijgt 'n koaksmeete.

(Eenige oogenblikken stilte. Dan hoort men in de slaapkamer een geluid als 't kraken van een deur of raam. Allen wenden het hoofd om).

1) Schoongemaakt.

2) Snurken.

3) Somtijds.

[p. 43]

De buurvrouw.

Wa was dat doar in de koamer? 't Was lijk of er iemand door 'n veister inbrak of wigliep.

Vrouw Cloet.

(Angstig luisterend).

'T en es niets,... 't es de kleinen die hem in zijn bed ommekiert.

De buurvrouw.

'K en geleuft niet,... 't was heul-degansch anders.

Vrouw Cloet.

'T es meschien de regen,... of de wind...

(Men hoort het loeien van de mind)

urk 'ne kier wat 'n leulijk weere.

De buurvrouw.

'T en es tòch da niet,... 't en es tòch da niet, - 't was heul anders.

(Op dit oogenblik hoort men buiten het luguber huilendblaffen van een hond).

Zulma.

(Houdt op met eten).

Moeder, 'k ben schouw... d'r es doar iemand in de koamer.

De buurvrouw.

'K geleuve 't euk,... 'k word euk schouw.

Vrouw Cloet.

(Hevig ontsteld en boos).

Ha, ge wor gulder zot, geleuve 'k ik! 'T es 't zieke kind, zeg ik ulder! 'K wee ik toch wel wa da 'k zegge!

Jan.

'K en ben-e 'k ik gien beetse schouw, ìkke! Ge meug guider mij in 't midden van de nacht alliene loaten, 't es mij percies gelijk woar of wanniere.

(Een oogenblik stilte. Allen blijven onbewegelijk en kijken luisterend elkander aan. Dan klinkt het eensklaps, buiten vóór de deur, melancholisch-slepend, zonder begeleiding van harmonica, en zonder dat men eenig voorloopig geluid van voetengetrappel heeft vernomen).

Het is van avond Driekoningen-avond
En 't is morgen Driekoningen-dag.

Zulma

(In tranen losbarstend).

Moeder,... 'k ben schouw! 'k ben wrie schouw! 'K en durve 'k ik in die koamer nie sloapen.

Vrouw Cloet.

(Woedend).

Wàtte g' 'n durf gij niet!

[p. 44]

Watte!... ge wil gij ons hier allemoal schouw moaken! We zillen 'ne kier zien wie dat er hier miester es.

(Vrouw Cloet tracht Zulma vast te grijpen. Scherp-gillend vlucht het meisje door de keuken. Jan lacht haar uit. Aan de deur houdt het gezang plotseling op).

De buurvrouw

(tot vrouw Cloet):

Tut, tut, tut,. loat heur g'rust. Wa es er doar aon te doen as ze schouw es. Loat ze van den nacht bij ons kome slaopen, d'r es ploatse.

Zulma.

O, joa, moeder, as 'tou belieft loat mij meegoan? 'K ben toch zeu schouw! 'K ben toch zeu schouw!

Vrouw Cloet.

Hawel!... moakt ou uit de voeten as 't azeu es, en 'n komt in m'n eugen nie mier!

De buurvrouw.

Goa gij moar, Zulmatje,... 'k komme seffens achter.

Zulma.

Mag 'k alliene goan, buurvrauwe? Kan 'k alliene binnen?

De buurvrouw,

Joa, jao, g... en zegt aan mijne man, da'k seffens achter kome.

Zulma

(weggaande):

Sloap wel, moeder! Slaop wel, Jan!

Vrouw Cloet.

Sloap wel,... en hoast ou moar wig; ge moest er al zijn.

(Zulma af)

.

Jan

(opstaande):

Slaop wel,... allemoal.

(Gaat, zich uitkleedende, naar de kamerdeur)

. Ge zult 'ne kier zien of da'k ik euk zeu schouw ben. Binnen vijf menuten lig ik te ronken lijk 'ne poater.

(Af.)

Vrouw Cloet.

Ha! 'k miende dat-e gij nie 'n ronkte!

De buurvrouw

(lachend):

Dat es 'ne keirel, die Jan! Den dienen zal zijne wig wel moaken in de weireld.

(Kijkt naar de klok en staat op)

. Joa moar, verdome, 'k moe-e 'k ik euk wig, zulle; 't es al over half acht en Cloet kan alle menuten komen. Ala! slaop wel, en veul leute.

Vrouw Cloet.

Ha moar toe, blijf nog 'n beetsen. 'K en ben weeromme gien beetsen op mijn gemak deur da spel doar mee Zulma. Ala toe toe, zet ou nog watte, nog 'n

[p. 45]

poar menuutses, 't en zal doar nie op aankomen; we zillen te goare 'n dreupelke pakken.

(Haalt jeneverflesch en glaasjes uit de kast)

.

De buurvrouw

(gaat weer zitten):

Joa moar, 'k ben-e 'k ik euk schouw, zulle! Mijne keirel die sloat t'hard as 't hij begint.

Vrouw Cloet.

(Schenkt de glaasjes vol).

Ala, toe, toe, hij 'n zal hij nog nie thuis zijn.

De buurvrouw.

(Klinkt aan).

Ala! op ouw gezondheid.

Vrouw Cloet.

Op d' ouwe.... Nog 'n beetsen?

De buurvrouw.

'N klein beetsen,,.. nie nie,... nie vul, 'k zoe zat¹⁾ zijn.

Vrouw Cloet.

Wa geeft datte!... ge goat sloapen.

De buurvrouw.

(Ondeugend).

En gij dan!... Sapristi!... Hoe lank es 't euk gelêen?

Vrouw Cloet.

Watte?

De buurvrouw.

Ala toe toe,... 'n geboart ou nie onneuzel!... Vijf joar, hè?

Vrouw Cloet.

(Ernstig).

Nou,. as ge gij peist da 'k doarom... 'K wil dat 't al lank veurbij woare....

De buurvrouw.

'T es het wel woar;... 'ne meinsch lacht er mee moar 't es het veur ons 'n heul affairen.... Verdome!... achter vijf joar!... 't es het firm gevoarlijk!...

(Slurpt haar glaasje leeg)

. Ala! nou ben ik wig, zulle!

Vrouw Cloet.

(Slurpt ook haar glaasje leeg).

Wacht 'n menuutsen. 'K goa nog 'n kier kijken in de koamer, en 'k goa tons toe aan den hoek van de stroate mee ou mee.

(Zij gaat in de kamer. Terwijl zij er is hoort men weer in de verte het luguber huilend-blaffen van de hond. Een regenbui barst los; de wind doet deuren en vensters schudden en kraken).

De buurvrouw.

Br!... wat 'n weere!

1) Dronken.

[p. 46]

Vrouw Cloet.

(Komt weer in de keuken gehold, bleek, verwilderd, met schorre stem).

Buurvrauwe! buurvrauwe! Och Hier, och God kom toch zien! 'T es wried! 't es wried! Hij es snieuwwit en kaud! Hij es deud!

De buurvrouw.

(Schrikt verwilderd op).

Wat es 't er? Wa zegde? Wie es 't er deud?

Vrouw Cloet.

Hij!... hij!... de kleinen!

De buurvrouw.

De kleinen!... Julken?

Vrouw Cloet.

Joa!

De buurvrouw.

Ho!

Vrouw Cloet.

O! kom toch!... Kom toch kijken!

(Beiden loopen naar de kamer. Op 't zelfde oogenblik komt Cloet langs de deur in den achtergrond binnen, een pakje in de hand, een spade dwars over de schouder. Even blijft hij onbewegelijk staan, als verbaasd daar niemand aan te treffen. Dan zet hij zijn spade in een hoek, legt zijn pakje op een stoel, aarzelt weer even, gaat naar de tafel, dan naar de haard, dan weer naar de tafel, als om zichzelf van eten te bedienen. Vrouw Cloet en de buurvrouw komen weer in de keuken. Bij 't zicht van haar man blijft vrouw Cloet plotseling stilstaan.

Vijfde Tooneel.

De vorigen, Cloet.

Vrouw Cloet.

(Tot Cloet, met schorre stetti).

Hij es deud!... hij es doar pas gestorven!... Moar 't es woar,... g' 'n keun gij da nie weten,... g' 'n wis gij niet dat hij ziek was!... Ge zij welgekomen,... zet ou... Moar hij es deud! zulle!... Hij es doar pas gestorven.

Cloet.

(Kijkt haar strak aan, met harde, barsche blik. Een oogenblik volkomen stilte).

Wie?... wie es't er deud?

Vrouw Cloet.

(Wijst naar de kamerdeur).

Hij!... hij!... de kleinen!... Julken!...

(Roerloos, met gefronste, lage wenkbrauwen, blijft Cloet een

[p. 47]

oogenblik in 't midden van de keuken staan. Angstig wachtend op een antwoord staart zijn vrouw hem aan. Hij geeft geen antwoord. Schuins gaat zijn blik naar de haard. Eindelijk neemt hij een bord van tafel en gaat er mee naar de haard).

Vrouw Cloet.

(Toeschietelijk).

Nie, nie, loat mij dat doen, en goa gij zitten. Ge zij gij moe. 'K zal-e 'k ik wel zurgen da ge gij niet te kurt en hêt.

(Zij bedient hem)

. Kijk, doar es e scheun stik van den buikschotel mee eirdappels en saveuïen... En hier hêtte breud en koantjesseisse¹⁾.

(Sprakeloos gaat Cloet aan tafel zitten en begint te eten).

De buurvrouw.

(Halfluid, tot vrouw Cloet).

Ik moe wig, zulle. 'K goa noar huis, moar as ge mij neudig hêt om hem t' helpen afleggen, en moete-e moar komen.

Vrouw Cloet

(als boven):

Merci. Slaop wel. 'K zal ou meschien wel neudig hên.

De buurvrouw

(vertrekkend):

Hawel, ge moet moar komen.

(Tot Cloet)

: Sloap wel, Cloet.

(Zonder het eten te staken, knikt Cloet nauw merkbaar met het hoofd, en bromt iets als een doffe groet. De buurvrouw af. Een oogenblik stilte).

Vrouw Cloet

(gaat om de hoek der tafel zitten, 't gezicht naar de deur der kamer, waar het doode kind ligt. Met schorre, hortende stem):

Menier de paster hê hier geweest...

(Een oogenblik stilte. Cloet eet aldoor voort; haar angstige oogen staren op de kamerdeur):

Hij hê hier van den oavend geweest en hij hê gezeid... dat hij ou... in 't veurjoar... wirk kan geên... in zijnen hof... as ge doar veuren zijt.

(Onduidelijk gebrom van Cloet, die aldoor eet, zonder het hoofd op te richten. Geluid van wind en regen buiten. Verwijderd gehuil van de hond).

Vrouw Cloet.

Zeg,... nou dat hij deud es,... zille w'hem toch moeten afleggen, newoar?... 't Spijt mij da'k de buurvrauwe loate wiggoan hê... Wil ik ze weere goan hoalen?....

1) Kaantjessaus.

[p. 48]

(Cloet, de oogen op zijn bord, eet somber voort zonder te antwoorden. Dan klinkt opeens achter de deur, het lied, nu door één enkele, zwakke kinderstem, en zonder begeleiding van harmonica gezongen).

Het is van avond Driekoningen-avend
En 't morgen Driekoningen-dag.
Enz. enz......

(Beiden Cloet en zijn vrouw blijven even roerloos en sprakeloos. Maar Cloet, die gedaan heeft met eten, kijkt somber rechts en links over de tafel, als of hij iets zocht).

Vrouw Cloet.

(Voorkomend).

Wa zoekt-e? wa wilde?... Nog 'n beetsen van den buikschotel? Nog 'n beetsen eirdappels en saveuïen?

Cloet.

(Met holle, doffe stem).

Hê je nie wa te drijnken?

Vrouw Cloet.

(Snelt naar de eetkast).

Och, Hiere! 'K hâ 't vergeten! 'K hê zuik 'n goe gloas bier!

(Neemt een kruik van de eetkast en schenkt er een glas bier uit).

Kijk,... proef'n kier van da bier!

(In één lange teug drinkt Cloet het glas leeg. Dan staat hij op en gaat sprakeloos naar de zoldertrap. Vrouw Cloet, eerst roerloos van verbazing, volgt hem).

Vrouw Cloet.

(Met een snik).

Ho!... zeg,... moete w' hem nou toch nie afleggen?

Cloet.

(Reeds op de onderste treden, keert zich om).

'T es mij gelijk,... doe d'r mee wa da ge wilt.

Vrouw Cloet.

(Met een gebaar van schrik).

Ho!...

(Zij werpt een laatste angstblik op de kamerdeur. Dan komt zij vastberaden naar de zoldertrap en begint er op te stijgen).

Cloet.

(Houdt stil en keert zich om).

Wa goa je doen dan?

Vrouw Cloet.

(Vastberaden).

Ou volgen,... de paster hêt 't mij g'hieten.

(Met strakke oogen staart Cloet haar even aan. Dan haalt hij krachtig adem en stijgt verder op. Vrouw Cloet barst plotseling in hevig snikken los, en volgt hem langs de trap.)

Gordijn.