Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 52

[p. 70]

Lucretia Wilhelmina van Merken en George Washington

De heer S.C. Bosch Reitz heeft door een artikel in ‘The Journal of American History’ (jrg. 1930, afl. I, 48-58: ‘An unpublished correspondence of George Washington’) de aandacht gevestigd op de literaire connexie, die bestaan heeft tusschen de dichteres Lucretia W. van Merken (1721-1789) en George Washington.

Haar afkeer van de Engelschen en haar bewondering voor den Amerikaanschen vrijheidsheld brachten de Nederlandsche dichteres er toe om door bemiddeling van den geëmigreerden Hollander Gerard Vogels contact te zoeken met Washingtons volk en zoo mogelijk met hemzelf.

De heer Bosch Reitz ontleende zijn gegevens aan bescheiden, die zich bevinden in het archief der familie Six te Amsterdam en publiceerde o.m. den tekst van enkele brieven, welke Lucretia van Washington en Lafayette - deze trad als bemiddelaar op - mocht ontvangen.

De welwillendheid van Douairière Six van Hillegom stelde mij in staat om al de nagelaten papieren van Nicolaas Simon van Winter en zijn tweede echtgenoote Lucr. W. van Merken in te zien en zoodoende het origineel te vinden van het Fransche gedicht, dat het echtpaar met een begeleidenden brief in October 1783 aan den Generaal gestuurd heeft.

Door middel van haar gedicht ‘Aan de Britten’ had Lucretia reeds eenigen naam gemaakt in Amerika, daar haar jeugdige vriend G. Vogels, die met de dochter van kolonel Joseph Moulders, een der trouwe volgelingen van Washington, gehuwd was, gezorgd had voor de vertaling in het Engelsch en de

[p. 71]

publicatie; de waardeering was algemeen. Aangemoedigd door dit succes, richtte Lucretia zich vervolgens rechtstreeks tot den Generaal met een Fransch gedicht: ‘A son Exelence Monseigneur le General Washington’. Hiervan vond ik twee afschriften: één, geschreven door de dichteres, blijkbaar de oorspronkelijke versificatie en een aantal verbeteringen bevattend; het andere, een net-afschrift door N.S. van Winter vervaardigd.

Bij deze copieën was het afschrift gevoegd van een brief - eveneens in het Fransch gesteld - dien Vogels tezamen met het gedicht aan Washington moest doorzenden. Zoodoende ontving de Generaal in Maart 1784 het volgende lofgedicht:

A son Exelence
Monseigneur le General
Washington
Commandant en Chef au service de leurs Hautes
Puissances les treise Etats Unies de l'Amerique
Septentrionale etc. etc. etc.

Celebre Defenseur des droits de ta Patrie!
Soutien des Treise Etats, trop longtemps opprimé.
Toi, dont la noble ardeur dompta la Tirannie,
Et retablit la Liberté!

Illustre Washington! Heros de l'Amerique!
l'Univers retentit des bruits de tes vertus.
On voit revivre en toi les soutiens de l'Attique,
Et les celebres Curius.

Comme eux, quitant tes¹⁾ champs et les travaux champetres
Tu volez au secours de tes Concitoiens,
En proye aux dures loix de trop injustes maitres
Qui s'enrichissent de leur biens.

Sans toi, sans tes exploits les fertiles contreës
Ne seroient maintenant que des affreux deserts;
Les habitans detruits ou d'impots accableës;
Les laboureurs chargés de fers.

1) Oorspronkelijk had de dichteres ‘vous’ gebruikt; vandaar de weifeling in den volgenden regel, die in beide copieën voorkomt en ook in andere coupletten blijkt b.v. het 8e, 14e en 17e.

[p. 72]

 

Le Dispotisme altier oza leur faire croire

 

Que ses loix serviroient au bonheur des humains

 

Tandis qu'ils manqueront à jamais dans l'Histoire

 

L'Atrocité de ses desseins:

 

 

 

Temoins les murs remplis de feux et de carnage;

 

Temoins les camps sanglans, de cadavres jonchés;

 

Deplorables objets de sa funeste rage

 

Qui fait fremir l'humanité.

 

 

 

Ah! couvrons ces horreurs, sources de tant de larmes:

 

Le cruel Dispotisme est banni a jamais;

 

La Liberté renait dans ces jours pleins de charmes,

 

Avec la bienheureuse paix.

 

 

 

C'est à votre valeur qu'elle doit l'existence;

 

Magnanime Heros! sans toi, sans tes combats,

 

Soutenu des efforts des Guerriers de la France,

 

Elle expirait dans ces climats.

 

 

 

l'Amerique, par toi sauvée en sa detresse,

 

Reconnoit tes bienfaits, exalte ta valeur,

 

Et celebre partout dans ses chants d'allegresse

 

Le grand Nom de son Defenseur:

 

 

 

Du noble Defenseur, dont l'ame magnanime

 

Dedaigne des grandeurs les plus brillans appas;

 

Content d'etre l'Objet de l'amour, de l'estime

 

Des Peuples sauvés par son bras.

 

 

 

Ce Mortel vertueux, modeste en sa victoire,

 

S'en connoit redevable à son unique Appui;

 

Offre tous ses lauriers à l'Autheur de la gloire,

 

Et se prosterne devant lui.

 

 

 

Illustre Citoyen, que l'Univers admire!

 

Que le pourpre, que l'or flatte l'ambition;

 

La Vertu te suffit, elle te doit suffire;

 

C'est l'ornement de Washington.

 

 

 

Que les Peuples, seduits, celebrent les louanges

 

d'Alexandre ou Cesar, destructeurs des mortels;

 

La modeste Vertu, digne attribut des Anges

 

Merita les premiers autels.

[p. 73]

 

Et toi, Compagne aimable, à son destin unië!

 

Toi, qui, suivant les pas de ton illustre Epoux,

 

Tandis qu'il verse au camp son sang pour la Patrie,

 

La soutenez de tes bijoux!

 

 

 

Epouse du Heros, digne de sa tendresse!

 

Reçois à ses cotes les marques de l'amour

 

Des Peuples delivrés et remplis d'allegresse;

 

Elles te doivent ce retour.

 

 

 

Les bijoux par tes mains offerts à la Patrie

 

Ont affermis ses droits, decouvert tes vertus.

 

l'Amerique joyeuse a aussi sa Porcie,

 

Compagne de son cher Brutus.

 

 

 

ô Couple Fortuné, plus grand dans ta retraite

 

Que le vain Conquerant sur un trone usurpé!

 

Jouissez desormais d'une ame satisfaite

 

De votre illustre renommé.

 

 

 

Que la vertu, la gloire, et le repos tranquille

 

t'Accompagnent aux champs, sous tes rustiques toits;

 

Goutez tous les douceurs dans ton paisible azile,

 

D'un bonheur inconnu aux Rois.

 

 

 

Tandis que l'Amerique, eternisant ta gloire

 

A la honte, au regret de l'altiere Albion,

 

Confie en lettres d'or aux fastes de l'Histoire

 

Qu'elle est sauvé par Washington.

 

 

 

Et que votre Statue, au Conseil etablie,

 

Soit par le grand Congres de ces mots honoré:

 

Contemplez Washington, Pere de la Patrie,

 

Defenseur de la Liberté.

Toen Lucretia een half jaar na de verzending van het gedicht nog geen enkel bericht er over ontvangen had, veronderstelde zij dat de postzending was verloren gegaan en stuurde opnieuw een copie naar Mount Vernon, waarbij haar echtgenoot den volgenden brief voegde:

Monseigneur,

Daignez recevoir du bout de la terre les hommages sinceres de deux Personnes plus unies encore par les liens du coeur que par ceux de l'hymen. Admirateurs de la vertu, nous

[p. 74]

n'avons pu résister au desir de vous témoigner notre vénération, aussitôt que nous eumes appris que votre grandeur d'ame s'étoit manifestée en quittant la charge honorable de commandant en chef des Armées des treize Etats-Unis de l'Amerique Septentrionale, et en préférant une vie champêtre à tout ce qui pouvoit flatter l'ambition; resolution digne du grand Libérateur de sa Patrie, et qui vous élève aux yeux du Monde entier au dessus des plus illustres Monarques.

Mais comment vous faire parvenir les marques de notre admiration? La langue Hollandaise vous étant probablement inconnue. Le zele de mon Epouse a vaincu cet obstacle embarrassant; elle a hazardé pour la première fois de sa vie, de faire des vers en une langue etrangere, pour se faire entendre du Héros de l'Amérique; elle se plaint cependant de n'avoir pu se servir de sa langue naturelle, parce qu'elle se seroit alors expliquée avec plus de noblesse. Ayez la bonté, Monseigneur, d'excuser les fautes de sa poesie en faveur de nos sentimens¹⁾. Nous avons à la fin du mois d'Octobre de l'Année passée envoyé l'original des vers ci-joints à notre ami Monsieur Voogels, qui se glorifie d'etre lié avec Monsieur le Trésorier Hillegas et qui depuis peu, comme nous croyons, s'est marié à une des filles de feu Monsieur le Colonel Moulders, à Philadelphie; mais, n'en ayant reçu depuis aucune nouvelle, nous craignons que la lettre ne vous soit point parvenuë.

Cette considération nous a fait prendre la liberté de vous envoyer celle-ci par une autre voye, ne voulant point perdre l'occasion de vous témoigner la vénération, que votre vertu et celle de Madame votre illustre et chere compagne nous inspire; et que nous nous efforçons de suivre de loin, en la preferant a toutes les grandeurs de la terre, contents de jouir d'une heureuse indépendance dans notre Patrie, et n'ayant d'autre ambition que celle de nous pouvoir glorifier un jour, que le grand Washington n'a pas dédaigné de recevoir les hommages sinceres de deux Personnes qui seront toujours, avec le plus profond respect, Monseigneur,

Votre très humbles serviteur et servante

Leiden, en Hollande

le 10 Avril 1784

N.S.v. Winter

L.W.v. Winter,
née van Merken.

1) W. verstond weinig of geen Fransch, zoodat hij het gedicht en dezen brief pas in vertaling heeft kunnen waardeeren.

[p. 75]

Eindelijk, bijna twee jaar later, kwam het lang verwachte, vurig begeerde antwoord van Washington.

Op 6 Febr. 1786 schreef N.S.v. Winter aan G. Vogels¹⁾:

Voorleden week wierden wij op het aangenaamst verrast door een brief uit Parijs van de Marquis De la Fayette. ten geleide van twee eigenhandige engelsche brieven van zijn Exel. de Gen. Washington, om mijne lieve Echtgenoote op de gratieuste wijze te bedanken voor haar fransch vaers aan zijn Exel. door u gezonden. Een dier brieven is een duplicaat van een brief van dato 30 Maart A^o passato reeds op (ge)schreven, en die door hem vernoomen is dat weggeraakt was, de tweede van dato 5 Octob. A^o passato, ten geleide van dat duplicaat. Zo ver ik kan nagaan schijnt de Hr. De la Fayette, die met den beeldhouwer, die het standbeeld van de Hr. Washington zal maken, uit Amerika gekomen is, deze brief zelf medegebragt te hebben. Dit onverwacht evenement plezierde ons met recht ten hoogsten en 't zal ons en voor onze zoon na ons altoos eene waardige gedachtenis van den grooten man kunnen zijn en wij houden ons verzekert dat UEd. die zo diep deelt in alles wat ons betreft, zich met ons daarover verblijden zal, gelijk wij UEd. ook hartlijk danken voor uw zorg, dat het gemelde vaers zijn Exel. geworden is: zelfs meld Zijn WelEd. dat hij UEd. niet gezien heeft en UEd. anders gaarne eenige blijken van vriendlijkheid zou gegeven hebben; en indien gij occazie mogt hebben door de Hr. Hillegas of op eene andere wijze zijn Exel. te doen weeten, dat wij zijn brief ontfangen hebben en hem daarvoor ten allerh. verplicht zijn, zou zulks ons zeer plezieren. Dit evenement is ons niet alleen aangenaam omdat het onverwacht is, dewijl UEd. gemeld had dat zijn Exel. aan de Hr. Hillegas gezegt had de fransche taal niet magtig te zijn en om het bedanken voor dit blijk onzer achting; maar te grooter omdat mijn lieve Gade dit evenement mag zien en beleven, daar de groote God haar heden pas uit eene zwaare krankte heeft gered en ik haar als uit den doode heb wedergekregen.

Het echtpaar Van Winter heeft de connexie met Lafayette en Washington nog eenigszins aangehouden door hun o.m. de

1) Minuut bewaard bij enkele brieven van Vogels in de collectie-Six.

[p. 76]

Fransche vertaling van ‘Germanicus’¹⁾, Lucretia's beroemde heldendicht, aan te bieden. Dit geschenk bracht Lucretia in het bezit van een hoffelijken brief, geschreven door den secretaris van Washington, maar door hemzelf onderteekend (8 Jan. 1788).

Met G. Vogels bleef een tamelijk geregelde correspondentie gaande, o.a. over de populariteit van Lucretia's werk onder de Nederlanders in Amerika, tot de dichteres in 1788 te ziek werd om de pen te voeren.

Op 19 October 1789 schreef N.S. van Winter met van ontroering bevende hand aan zijn zoon Pieter: ‘Heden op den middag, half 12 uuren, heeft mijn dierbare Gade, uw trouwe Moeder, het einde van haar levensloop bereikt en haare hemelsche ziel aan haaren God en Vader wedergegeven’. Ook naar Philadelphia is een doodsbericht gezonden, maar Vogels, getroffen door een financieele débâcle en ernstige ziekte, kon pas in Mei 1792 een condoleantie-brief sturen. Intusschen had hij op fijne wijze de nagedachtenis van Lucretia geëerd; daarover spreekt de (waarschijnlijk) laatste brief, dien hij van N.S.v. Winter ontving. Deze adresseerde in Juli 1792, behalve een brief, een pakket naar Philadelphia, waarin zich bevonden: enkele exemplaren der nagelaten werken van Lucretia²⁾, een aantal afdrukken van de portretten van haar en haar echtgenoot, alsmede eenige voorwerpen, die hun waarde ontleenden aan de omstandigheid, dat de dichteres ze zelf gebruikt had. Een en ander was voornamelijk bestemd ‘tot eene gedachtenis voor uw lief dochtertje, 't geen door uwe vriendschap een harer waarde naamen draagen mag’. En evenals voor zijn kleinkinderen had de oude koopman-dichter in een der exemplaren een opdracht geschreven, welke in dit geval luidde:

1) Vervaardigd door B. Ducange voor ƒ 160. -.

2) ‘De Waare Geluksbedeeling, Brieven en Nagelaaten Gedichten’ van L.W.v.M., waarachter ‘Gedichten en Fabelen’ van N.S.v.W. (A'dam 1792).

[p. 77]

 

Aan Sara Lucretia Vogels, dochtertje van Gerrit Vogels

 

te Philadelphia word ter gedachtenis van wijlen

 

Lucretia Wilhelmina van Winter, gebooren van Merken -

 

wier waardige naam zij door de vriendschap

 

haars Vaders dragen mag -

 

dit boek verëert door zijn ouden vriend

 

Nicolaas Simon van Winter.

 

 

 

Leyden, in Holland, den 20 van Hooimaand 1792.

Vogels had zijn kind genoemd naar haar Amerikaansche grootmoeder en naar de Nederlandsche dichteres, van wie haar vader zooveel moederlijke genegenheid en steun had ondervonden in moeilijke jaren.

Zoo vertoonden dank zij haar vader, die wel zijn land maar niet zijn taal prijsgaf, de namen van deze Hollandsch-Amerikaansche een spoor van het contact, dat Lucretia van Merken door middel van haar poëzie met Washington en zijn volk gezocht en tijdelijk gevonden heeft.

Hilversum.

h.a. höweler.