Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 17

[p. 31]

Nog eens Jakobus Bellamy.

De in brief VI (5 Oct. 1785) der onuitgegeven bescheiden van Jakobus Bellamy (zie Dl. XV van dit Tijdschrift, blz. 258) aangekondigde critiek van De Ruyter is er een van het uitvoerige gedicht M.A. de Ruyter, in 10 boeken van den 23jarigen Haarlemschen uitgever Adriaan Loosjes Pz., in 1784 verschenen ‘te Haerlem en Amsterdam bij A. Loosjes Pz. en W. Holtrop’ en opgedragen aan den Vice-Admiraal Zoutman.

Onder de Bellamiana van het Zeeuwsch Genootschap vond ik in een bundel Prozastukken (genummerd 5) twee proeven eener onafgewerkte critiek van dit gedicht, blijkbaar bestemd voor den Poëtischen Spectator en dagteekenende uit het einde van '85 of begin '86.

Ook het weinige, dat de dichter ons hier geeft, getuigt van zijn gezond oordeel op letterkundig gebied, zich zoo gunstig onderscheidende van dat van vele zijner tijdgenooten.

I

M.A. de Ruyter, in 10 boeken door A. Loosjes Pz. (I blz. 4^o.)

Onder welk soort van dichtstukken de Heer Loosjes dit stuk plaatsen wil, is mij onbekend - niet onder die gedichten, die men Heldendichten gewoon is te noemen, denk ik: hier zou hij een' bestrijder vinden in de bepaaling der regelen van het Heldendicht, die genoegzaam van de meeste kunstrigters, als goed erkend, en vrij algemeen, als zoodaanig, aangenomen zijn.
Ik spreek zoo zeer niet van den vorm, den aanleg, de vaersmaat en de uitvoering van het gedicht, als wel van die vereischten, die het wezenlijke van het epiesch gedicht uitmaken. Een lief, teder meisje, in den leeuwenhuid van Hercules, moge, in den eersten opslag, het oog bedriegen; niemant, die anders goede oogen heeft, zal eene lange beschouwing noodig hebben, om zijne dwaaling te ontdekken, en het meisje, in den leeuwenhuid te zien.
Ik geloof, dat een dichter, die genie genoeg heeft, om een epiesch gedicht saamtestellen, dat die ook de vrijheid nemen mag, om zulk een vorm en

[p. 32]

plan voor zich te verkiezen, of uittedenken, als hij het meest voor zijn genie en tot zijn oogmerk geschikt oordeelt¹⁾. - Ik zal, met weinig woorden een denkbeeld van het wezenlijke een's Heldengedicht's tragten te geven.
Het character een's heldengedicht's, zegt Sulzer, bestaat in t algemeen daarin, dat het, in eenen plegtigen toon, een merkwaardige handeling, of gebeurdtenis, omstandig, verhaalt, en het merkwaardlgste daarin, het zij het die persoonen of zaaken betreffe, uitvoerig schildert, en als levendig voor oogen stelt, - in den eersten opslag schijnt deze beschrijving minder bestemd, dan zij wezenlijk is.......

1) (Ook in het hs. verwijst de asterisk naar den voet der blz.) Sulzer is van dezelfde gedagten zie, in zijne theorie, het art. Heldengedicht (nl. Sulzer's Allgemeine Theorie der schoenen Künste 1771-74).

II

M.A. de Ruyter in X boeken door A. Loosjes pz. (i blz. 4^o.)

De Heer Loosjes heeft de moeite genomen, om een gedeelte van het leven en de bedrijven des Admiraals de Ruyter, in vaerzen te brengen. Een lastig werk, dat zeker de moeite niet beloont! - De uitterlijke vorm zal die van een heldengedicht zijn; 't is ook zoo in boeken afgedeeld; - hij begint zijn dichtstuk ook, met een aanroeping - want dit houdt men ook voor eene der vereischten van het epiesch gedicht. Doch - de uitterlijke vorm brengt weinig toe, tot de wezenlijkheid van een zaak: Een lief teder meisje, in den leeuwenhuid van Hercules, moge, in den eersten opslag, op een' afstand het oog bedriegen; niemant, die anders goede oogen heeft, zal een lange beschouwing noodig hebben, om zijne dwaaling te ontdekken, en het meisje, in den leeuwenhuid te zien. - Wij gelooven niet, dat de Heer Loosjes zijnen de Ruyter een heldendicht - volgens het gewoone begrip, dat men aan dien naam hegt, zal willen genoemd hebben: hij heeft het publiek niets, dienaangaande gezegt; - alles wat hij, zijns oordeels, te berigten hadt, is, dat hij één regel uit het grafschrift van Vondel op den zeeheld van der Hulst geheel heeft overgenomen - en deze regel is:

Uw naam, uw heldenroem braveert metaal en marmer.

Waarlijk ook een vaers, dat verdiende overgenomen te worden! men moet een Vondel zijn om er zulke te maken!
De aanhef van het dichtstuk is deze:

Mijn dichtgeest volgt het puik van Zeelands heldenbloem

(enz. volgen de 8 eerste regels van het gedicht).

j.a.n.