Tiecelijn. Jaargang 8

[p. 65]

Portret. Wim de Cock: beeldhouwer, graficus, dichter, pelgrim

In 1994 konden de steunende abonnees van Tiecelijn kennismaken met het grafisch werk van Wim de Cock. Zij kregen een houtsnede met daarop een Reynaertscène. Ook andere abonnees konden meermaals werk van De Cock bekijken. Reeds enkele malen kregen wij de gelegenheid zijn houtsneden af te drukken. Ze maken deel uit van twee reeksen. Een eerste van vier bladen bevat de aanklachten tegen Reynaert, een tweede van veertien, de kernmomenten uit het verhaal. Naast houtsneden vervaardigde Wim de Cock enkele prachtige Reynaertbeelden in diverse houtsoorten. Ze getuigen door de zin voor het detail van een groot vakmanschap.

Het oeuvre van De Cock is sterk gevarieerd, maar bezit toch een grote eenheid, zowel inhoudelijk als vormelijk. In zijn werk zijn twee constanten te bespeuren, twee grote thema's. Het eerste verbeeldt de gewone alledaagse dingen, de dingen die de kern van ons leven uitmaken: moeder en kind, de kinderen, de kleinkinderen, het lege nest, man en vrouw, een meisjesfiguur, pril en intiem, maar sober en met intense poëtische kracht. Tegelijk expressief en zeer menselijk, zoals dat ook in het werk van de Duitse beeldhouwer Ernst Barlach (1870-1938) te zien is. Een van de bouwstenen van De Cocks oeuvre is een religieuze houding. Vele van zijn beelden stralen een rustige, piëteitsvolle houding uit.

Een tweede groep inspireert zich op de literatuur: het Narrenschip, François Villon, Karel ende Elegast, Maerlant (hij maakte de hoogdruk voor het Maerlant-nummer van het tijdschrift Vlaanderen), de Canterbury Tales en de Reynaert. Vooral middeleeuwse figuren fascineren Wim de Cock. Vaak beeldt hij middeleeuwse liederen en balladen uit, troubadours, schurken en helden. Een aparte en dominante positie in het oeuvre nemen de vele heiligenbeelden in, evenals als de pelgrims en de reizigers. Ook hier zijn weer middeleeuwse invloeden herkenbaar. De figuren uiten een romantisch zoeken naar zuiverheid, schoonheid en oprechtheid, maar van ook de verbondenheid met onze rijke Europese culturele wortels. Vandaar wellicht de zoektocht, de eeuwige trektocht: als een pelgrim is de beeldhouwer op weg naar een hoger doel, dankbaar

[p. 66]

en tevens met nostalgische weemoed terugblikkend op wat achter de rug ligt. Op de tocht is er eveneens een relativerende glimlach te bespeuren, een ironische knipoog af en toe, soms een satirische en zelfs cynische, naar het establishment. Vandaar de grote liefde voor Villon en de Reynaert. Zowel de Reynaertdichter als Villon maakten deel uit van een religieuze traditie - Villon werd grootgebracht door een geestelijke, Willem behoorde wellicht tot de geestelijke stand - maar contesteerden tegen de misbruiken van clerus en maatschappij. Beiden schreven een spitse taal, vol woordspelingen en ambiguïteiten.

De Cock wordt naast de oude letterkunde ook beïnvloed door de moderne literatuur, en dan vooral door het poëtisch werk van Anton van Wilderode. De bewondering van beide kunstenaars voor elkaars werk is bekend. Beiden hebben ook een grote voorliefde voor het beeldgedicht, of althans het gedicht dat een beeld, een foto, een houtsnede beschrijft of dat erdoor vergezeld wordt. Zo maakte hij recent nog de houtsneden bij de bundel De droom-boomgaard met verzen van Bert Peleman naar aanleiding van diens 80ste verjaardag.

Maar Wim de Cock illustreert niet alleen het werk van dichters, hij hanteert zelf de pen, en met evenveel zorg als het mes. Zo vertaalde hij op een unieke manier gedichten van Villon. In 1991 ontwierp hij een bibliofiele uitgave, gedrukt op 50 exemplaren, met elf balladen van de middeleeuwse vagebond in een eigen Nederlandse vertaling, geïllustreerd met sprekende houtsneden. Ook de lijnen van zijn poëzie zijn sober, zuiver, gestyleerd en sprekend.

Wim de Cock viert op 29 juni zijn 63ste verjaardag. Hij is (Groot-) Sint-Niklazenaar en woont in de L. Scheerderslaan 12 te Belsele (waar de vos ooit Isegrim zou ontmoet hebben), door de spoorweg gescheiden van de kleiputten van zijn oud-werkgever, de bakstenenproducent Scheerders-Van Kerchove. Hij vervulde een creatieve taak in de publicitaire en commerciële branche. Die creativiteit is aangeboren. Wim de Cock is immers een autodidact in de beeldende kunsten. Zijn eerste stappen in de houtsnijkunst dateren uit de collegetijd waarin hij Latijn en wiskunde studeerde. Nadien bleef hij snijden en scheppen; hij stelde tentoon in Sint-Niklaas, Hulst en Lier en nam deel aan groepstentoonstellingen in Brussel, Ronse, Veere, Gent, Sint-Niklaas en Königsdorf nabij Keulen. Hij is lid van de Koninklijke Wase Kunstkring. In 1992 werd hij voor zijn scheppend werk en ‘Om zijn Reinaerdieën speels aanvaard in de Orde van de Vossestaart’ te Rupelmonde.

Wim de Cock betrad het vossepad in zekere zin toevallig, hoewel hij reeds op jonge leeftijd de onvermijdelijke Reynaertbewerking van Streuvels las. Toen het Sint-Niklase stadsbestuur naar aanleiding van het Reynaertspel in 1973 een Reynaertwedstrijd uitschreef, kwam Wim de Cock als laureaat uit de deliberatie en ontving de penning

[p. 67]

met de tekst ‘Reynaertprijs wandeltentoonstelling 1973’. Het winnende Reynaert-basreliëf werd door de stad aangekocht (afgebeeld in: H. NAUTS, Stedelijk kunstbezit Sint-Niklaas, 1988, nr. 51). Ondertussen zijn een aantal andere bas-reliëfs, een drietal mooie Reynaert-pelgrims, een Tibeert de kater en een Reynaert met Coppe aan zijn creatieve handen ontsprongen.

In het oeuvre van Wim de Cock vullen beeldhouwwerk in hout en houtsnede elkaar aan. Het zijn twee complementaire kunstvormen, twee vormen die een grote stielvaardigheid vereisen en die tevens een groot ruimtelijk denken en enig mathematisch in- en doorzicht. Het mes snijdt immers vlug te ver of te diep. Zo is het ook met het woord. Taal en grafiek versmelten bij De Cock zo intiem, strengelen zo vloeiend en onontwarbaar ineen dat hij een eigen kunstvorm ontwerpt. Hij slaagt hier zo wonderwel in, onder andere omdat hij op zijn eigen handpers drukt en omdat hij zijn eigen letters en druksysteem hanteert. Op ambachtelijke wijze zet hij letter per letter en drukt hij blad per blad. Wim de Cock is verliefd op het materiaal, maar laat zich er niet door dicteren. Hij dialogeert ermee. Hij verstaat als geen ander de kunst om woord en beeld harmonisch met elkaar te versmelten zodat ze in en door elkaars omgeving nog rijker aan betekenis worden. Omdat De Cock zijn eigen werken zelf drukt, is de oplage steeds beperkt en de kwaliteit gegarandeerd.

Hij vervaardigde naast enkele vosse-exlibris, twee mooie houtsnedenreeksen. De eerste reeks bevat het ‘verhoeren’ van de wolvin, het ‘beseeken’ van de wolvewelpen, het credozingen van Cuwaert en de moord op Coppe. Deze houtsneden, die de aanklachten aan het hof verbeelden, zijn telkens vergezeld van enkele Middelnederlandse verzen. Het zijn sterk sprekende prenten, in strakke lijnen en met sterke zwart-witcontrasten. Of zoals Willy Feliers het in Tiecelijn verwoordde: ‘Zeer expressief in de zwart-wit-nuances en geen uitwerking van de details. Het totale beeld moet de blik vangen, niet de details, een geliefde techniek van de expressionisten, sober en kernachtig’ (1993, p. 151).

In dezelfde geest werkte hij de laatste maanden aan een nieuwe map: Houtsneden bij teksten uit het Comburgse handschrift. Ze bestaat uit vier grote bladen (de optocht naar de hofdag, de verdediging van Reynaert voor de koning, Tiecelijn waarschuwt de beulen en het vertrek van Reynaert naar de wildernis) en tien kleinere (o.a. Bruun in de boom, Tibeert nabij de schuur, de samenzwering, het getuigenis van Cuwaert voor Nobel en het hoofd van Cuwaert uit de pelgrimstas, zie de illustratie op de groene binnenbladzijde). Hoewel verzamelaars deze reeks, gedrukt op 50 exemplaren, evident kunnen bekomen, hopen wij toch dat ze ooit wordt opgenomen in een nieuwe Reynaertbewerking. Wie weet groeit de reeks nog, nu de kunstenaar tijdens zijn verdiende rust zich voor het eerst volledig op zijn creatieve bezigheden kan concentreren. Als men Willem heet, is men dat aan zijn naam verplicht.

[Rik VAN DAELE]