Tiecelijn. Jaargang 8

[p. 42]

Aankondigingen en mededelingen

Pinksterweekend 1995

In 1991 werd het Pinksterweekend voor het eerst na vele decennia opnieuw een Reynaertweekend. Nu is de associatie Sinksenweekend-Reynaertweekend een verworvenheid, zelfs een vanzelfsprekendheid. Het Reynaert/Pinksterweekend in het Waasland en omgeving is aan zijn vijfde editie toe. De organisatie berust bij de v.z.w. Tiecelijn, de V.V.V. Waasland, de Orde van de Vossestaart te Rupelmonde, de heemkundekring d'Euzie en een wisselende combinatie van gemeentebesturen.

De precieze programmatie van de lustrumuitgave wordt op de groene binnenbladzijden bekend gemaakt. Hier vlug even de belangrijkste punten op een rijtje: op zaterdag 3 juni wordt de lus Daknam-Destelbergen-Lochristi-Daknam voor het eerst ingereden met verkenning van Oudenbos, het Maupertuus van J. de Wilde, de kastelengemeente Destelbergen, het werk van beeldhouwer F. de Vos en de samenzweringsplaats Hijfte.

's Avonds organiseren de v.z.w. Tiecelijn-Reynaert en de heemkundekring van Groot-Stekene de derde Herman Heyse-lezing. Gastspreker is Paul Wackers, uitgever van Reinardus, docent aan de K.U. Nijmegen. Hij promoveerde over de Reynaert II met het proefschrift De waarheid als leugen. Hij zal de Reynaertkinderboeken centraal stellen. Dit onderwerp was een van Herman Heyses stokpaardjes.

Op Pinkstermaandag komt in Rupelmonde de Orde van de Vossestaart bijeen. Alleen voor intimi. Die zullen daar wellicht iets meer vernemen over de plannen in verband met het nieuwe Reynaertmuseum. Verdere inlichtingen over deze manifestaties op het redactie-adres.

Publikatie Reynaertdoctoraat

Begin februari verscheen bij het Secretariaat van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde te Gent de studie Ruimte en naamgeving in ‘Van den vos Reynaerde’ van Rik van Daele. De hoofdredacteur van Tiecelijn behaalde op dit proefschrift in 1992 de graad van doctor in de Letteren en de Wijsbegeerte aan de K.U. Leuven. Het boek werd opgenomen in reeks III, nr. 42. Het bevat vijftien platen en registers van eigennamen en van besproken plaatsen. Het werd gedrukt op 400 exemplaren. De kostprijs bedraagt 1450 BF, exclusief verzendingskosten. Het is verkrijgbaar bij het Secretariaat van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en

[p. 43]

Letterkunde, Koningstraat 18, 9000 Gent (tel. [phone] en fax [phone]) en in de boekhandel (ISSN 0770-1497; ISBN 90-72474-14-7). Verdere informatie is verkrijgbaar bij de uitgever of bij de auteur.

De studie begint met een vakgeschiedenis waarin de studie van de toponymie van Van den vos Reynaerde centraal staat. Door het verzamelen en kritisch selecteren van gegevens wordt inzicht gegeven in de methoden en de methodologische beperkingen van vroeger onderzoek. De conclusie van deel I is dat de historisch-geografische benadering van VdvR interessante gegevens, maar geen definitieve resultaten biedt.

Omdat Willems verhaal in detail wordt vergeleken met de Franse bron, Le plaid, wordt stelling genomen tegenover A.Th. Bouwman (1991), die VdvR beschouwt als het resultaat van een compilerende auteur. Willem gebruikte slechts één Oudfrans handschrift (van het type ms. a). Vervolgens worden de formele aspecten van de centrale verhaalruimten hof-hol bestudeerd. Ook de belangrijkste tussenruimte, het dorp, krijgt aandacht: de naamgeving van de dorpelingen, hun activiteiten, de parodie, de rite, de lach, het scabreuze en het carnavaleske. Na de bespreking van de ‘werelden’ als statische ruimten, wordt door een lineaire lectuur en de analyse van VdvR aan de hand van het dynamische model van Greimas nagegaan hoe de diverse werelden op elkaar inwerken. Centraal staat de strijd tussen de Nobelwereld en de Reynaertwereld. De Nobelwereld is formeel harmonieus gestructureerd volgens de feodale principes. De Reynaertwereld is een onhoofse chaos, ‘crom ende menechfoude’.

Uiteindelijk zal de Reynaerdie, de listige en boosaardige taal van de vos, de hofwereld ‘verdoren’, ‘ontweghen’. De wereld van de koning blijkt een schijnwereld, die in niets verschilt van de dorpswereld. Dit uit zich in het villen van beer en wolf. Het definitieve inzicht volgt pas door de kop van de vermoorde Cuwaert.

Het vossebeeld in deze studie is uiterst negatief, wat volgens de auteur niet uitsluit dat de dichter op het talige niveau sympathiseert met zijn hoofdpersonage. De toehoorder wordt op de duur slachtoffer van de Reynaerdie van de auteur en wordt verleid om te sympathiseren met de negatieve vos. De lezer/toehoorder wordt misleid op de kromme paden van de taal. Willem heeft vooral oog voor de ruimtelijke elementen en het gesproken woord, die nauw met elkaar verbonden zijn. Terwijl de antroponiemen de ruimte structureren, brengen de toponiemen, net als de taal, verwarring. Toponiemen worden hyperbolisch gebruikt en functioneren in Reynaerts leugenachtig discours. In een aantal scènes is het Reynaertlandschap gebaseerd op een reëel landschap, dat getransformeerd wordt tot een literair-topisch en soms zelfs een bijbels landschap.

Naast een grondige structureel-semiotische analyse van het Reynaertverhaal is de studie ook een dialoog met de studies van H.R. Jauß, G.-H. Arendt, P. Wackers, F. Lulofs, J.D. Janssens en A.Th. Bouwman. In deze synthese wordt een aantal nieu-

[p. 44]

we stellingen geponeerd: de samenhang tussen taal en ruimte in het verhaal, de Cantecleerpassage, die net als de ‘puden’-fabel een voorafspiegeling is van het einde van het verhaal, de rol van Grimbeert als een das in vossevel, de intentie van de vos om via een vooraf gepland verhaal het hof bewust te ondermijnen, de paradox tussen sympathie en afkeer van de auteur, het belang van de toponymie in de talige strategieën van de verhaalpersonages, enzovoort.

Reynaerttentoonstelling te Wépion.
Themanummer Wépion 2000

In een vorig Tiecelijn-nummer werd een portret geschetst van het Ardense Reynaertdorp Wépion. We meldden toen dat het lokale blad Wépion 2000 in elk nummer een korte vossebijdrage publiceerde. Nummer 153 van februari 1995 is een boeiend Reynaert-themanummer. De reden hiervoor is dubbel: van 3 maart tot 3 april gaat/ging in het Maison des traditions, 6, rue Saint-Nicolas te Namur een tentoonstelling door over ‘Le Renard au pays de Namur’; en de herinrichting van de Place du Vierly te Wépion met de plaatsing van een Reynaertbeeld van de lokale beeldhouwer Albert Houart. Momenteel wordt nog getwijfeld tussen drie maquettes: ‘Renard Lové’, ‘Renard Bondissant’ of ‘Renard Confrère’.

In het nummer staan als illustratie van de tentoonstelling mooie vossefoto's, -tekeningen en -prenten en talrijke bijdragen over de vos. Naast een heropname van het Tiecelijn-portret (met de vraag aan de lokale jeugd om het artikel in het Frans om te zetten) vinden we artikels zoals ‘Mystérieux et attachant’ (over het natuurlijke vossegedrag), ‘Une sacrée famille’ (korte voorstelling van vossesoorten), ‘La symbolique du Renard’ (de vos heeft in diverse continenten verschillende symbolische waarde), ‘Maître Renard dans les proverbes de chez nous et d'ailleurs...’, ‘L'enfant chéri de la Fontaine’, ‘Le vilain coc de St-Hubert et de pasteur’ (over een vaccin tegen hondsdolheid), ‘En pays namurois, un lieu-dit: ‘terre à renards'’ (kennismaking met Wépion en vosseverenigingen). Het nummer besluit met vosseweetjes allerhande, zoals afleidingen van het woord ‘renard’, Namense inwoners met vossenamen, belangrijke (historische) figuren met de familienaam Renard (o.a. de Franse auteur Jules Renard en de bokser Jean-Marc Renard), informatie over de Roman de Renart en Van den vos Reynaerde, het Vlaamse Reynaertland en het Reynaerttijdschrift Tiecelijn.

Het themanummer over de vos van het tijdschrift Wépion 2000 (nr. 153) is verkrijgbaar tegen 110 BF (zonder verzendingskosten) bij het Syndicat d'initiative et de tourisme de Wépion-sur-Meuse.

[R.v.D.]