Tiecelijn. Jaargang 1

[p. 22]

Een Antwerps Reynaertdrukje in Engeland

In het Reynaertvolksboekje van drukker Hieronymus Verdussen, sign. ‘Antwerpen, Stadsbib. c 14464 le ex. a’ staan enkele zeer interessante notities. In het nieuwe facsimile (zie dit nummer p. 30-31) van dit drukje wordt ingegaan op één van deze handgeschreven aantekeningen, nl. de melding onderaan de titelpagina ‘Mr. Yóung presented this book to J. Ames 9 Jan. 1752 because of its being Dutch, from whence its said to be translated in his edition in folio 1481’. Bovendien staat links en rechts van de titelprent de naam van ‘Young’.

Wij menen nu dat het interessant zou zijn de andere aantekeningen hier te publiceren. Wij waren trouwens de eersten die dit exemplaar lokaliseerden en onze eigen transcriptie wacht al een tijdje op publikatie.

In het boek bevinden zich nederlands- en engelstalige notities. De eerste zijn waarschijnlijk van de filoloog, historicus en bibliofiel Constant-Philippe Serrure (1805-1872). Op de achterkant van het voorplat staat: ‘Serrure 3066’ en in hetzelfde handschrift op de versozijde van het derde schutblad, tegenover de titelpagina: ‘Hieronymus Verdussen, de jonge, drukker, meester in de S. Lucasgilde aanvaard in 1683’. Het boekje is wellicht sinds 23/10/1873 in het bezit van de Antwerpse Stadsbibliotheek, dag waarop blijkens de veilingscatalogus, de bibliotheek van Serrure werd geveild. In de catalogus staat volgende specifiering te lezen: ‘Exemplaire annoté d'une liste manuscrite des éditions anglaises du Renard, d'après les renseignements données par M. Ames.’ (p. 173).

Veruit de meest boeiende noot staat op het eerste schutbad na de tekst, tegenover de Approbatie. Wellicht werd deze noot kort na het inbinden geschreven. Ze geeft aanleiding tot interessante vragen en conclusies. Zo kan men erin lezen dat deze Reynaert niet geschikt zou zijn voor kinderen en krijgen we een overzicht van een stukje van de Engelse Reynaerttraditie. De tekst is van een andere hand dan die van J. Ames, die onderaan de titelpagina had vermeld van wie en wanneer

[p. 23]

hij dit boekje gekregen had. Naar alle waarschijnlijkheid werd de tekst geschreven na 5-12 mei 1760, de week waarin de collectie van Ames bij Langford werd geveild (alleszins na 1758, want er wordt een druk van dat jaar vermeld). De schrijver van deze noot was ook een bibliofiel want hij bezat nog diverse Reynaertdrukjes.

James Ames (1689-okt. 1759) had een ijzerwinkeltje, maar genoot vooral bekendheid als lid en secretaris van de ‘Antiquarian Society of London’ en als auteur van Typographical Antiquities... or The History of Printing of Our Ancient Printers (1749). Zo werd hij als het ware de stichter van de Engelse bibliografie. Ames was een verwoed bibliofiel met wellicht een voorkeur voor de Reynaertstof (getuige hiervan een vignet onderaan de tegenbladzijde van de titelpagina van zijn Typographical... tussen een verzameling drukkersmerken) (Zie afb. p. 24). Hij bezat zelf een exemplaar van Caxtons Reynaertuitgave van 1481, nl. de druk die zich nu in het British Museum (sign. C. II. c. 3) bevindt. Dit verklaart meteen de tweede zin uit de noot waarin de koper vermoedt dat dit exemplaar zich in de Royal Library zou bevinden. Tot slot, Ames was ook een ‘berucht’ bibliofiel: meer dan eens schreef hij in zijn boekjes en hij was volgens tijdgenoten een kampioen in het uitscheuren van titelpagina's. Gelukkig liet hij het Antwerpse exemplaar heel. We zijn er hem dankbaar om. Van ‘Mr Young’ weten we enkel dat hij ‘William’ heette, en dat is bitter weinig, alhoewel we er kennen die met die voornaam alleen heel beroemd geworden zijn.

Herman Heyse en Rik Van Daele

Literatuur

J. AMES, Typographical Antiquities. 1749. En: J. Ames, W. Herbert and T.F. Dibdin, Id., 1810.

N.F. BLAKE, The History of Reynard the Fox. London, 1970. Catalogue de la bibliothèque de M.C.P. Serrure. Seconde Partie. Bruxelles, F.-J. Olivier, libraire. 1873.

Dictionary of National Biography. Vol. 1, Oxford University Press. 1967-68.

Reynaert den Vos oft der Dieren Oordeel. Facsimile. Inl. E. Verzandvoort en P. Wackers. A'pen, 1988.

[p. 24]

Afb. uit: Typogr. Antiq. 1749 zie p. 23

Transcriptie van de noot (letterlijk, maar aangepast aan de moderne leeswijze)

This book was presented to Mr Ames, by a Mr Young on the 9th of January 1752. Said to be the same as the old Dutch edition which Mr Caxton printed his from, and which was finished and published on the VI day of Juyn M.CCCC.LXXXI., the XXI yere of the regne of Kynge Edward the IIIIth. Here endeth the Hystorye of Reynard the foxe II etc.

This book appears to be now in the Royal Lyb(rary), and a perfect fine copy by Caxton. 1481 (in) folio.

Here is to be observed that the number of chapters in Caxton etc. was XLIIII whereas this Dutch edition hath no more than XXXI. I make no doubt however but the reading and quantity are much the same. This is wrong for young people to read, as it maketh vice to triumph and fair complaints against a villain to be slighted on overlooked when he deserved the severest punishment. There is however a second part wherein the Fox hath his payments, being executed by sentence of the Lyon who sat most severely on his tryal both as judge and monarch.

This book which is called the second part, was printed by A.M. and R.R. for Edward Brewster, at the sign of the Crane in St. Pauls Churchyard 1685. (4. to)

(Inlas) This edition contains likewise a III part (if you please to call it so) containing 160 pages, and entituled The Shifts of Reynardine the Son of Reynard the fox, printed by T.T. for Edward Brewster at the Crane in St. Pauls-Church-Yard, and Tho(mas) Passenger at The Three Bibles on London Bridge. 1684. (eind inlas)

I have likewise an edition in twelves, printed by H. Woodgate and S. Brooke, at the Golden Ball, in Pater-Noster Row. This book was printed in 1758 and hath both parts 128 pages close printed. In this book there is a small tract entituled CAWWOOD the ROOK, 17 pages only, in 5 chapters close printed.