|
| |
| |
| |
Kees 't Hart
Camden
voor mijn broer
Waarmee begint een reis een reis begint
met de herinnering aan reizen terug
naar huis aan stemmen op een zomeravond
die vergeten waren dat ze er ooit waren
aan een gebaar van iemand bij een klok
op een verlaten plein die naar de weg vroeg
toen was de weg niet langer meer vergeten.
Een reis begint twee keer de eerste keer
als beeld van een herinnering de tweede keer
als terugkeer naar wat zichtbaar was geweest.
Ik ging naar Bommel om de brug te zien
wil zeggen dat de brug allang bekeken was
bijvoorbeeld als een plaatje in een boek
als beeld in een Polygoonjournaal
of als bericht uit een verlaten krant
dat plotseling temidden van wat vissen lag.
Zo is Walt Whitman in mijn beeld gedoken.
De reis begon met een gedicht van Whitman
dat ik las toen ik heel jongensachtig was
en nog niet bang was voor wat ik las
in welk verband ben ik voorgoed vergeten
pas jaren later kwam ik voor hem terug
ik las there was a child went forth
every day and the first object he looked
upon and received with wonder or pity
| |
| |
or love or dread, that object he became
and that object became part of him
for the day or a certain part of the day...
or many years or stretching cycles
of years. Ik wist niet wat ik las ik stond
toen voor een afgrond de sterren in te zien.
Later zag ik Walt Whitman in Dulces Horas
een film van Saura waarin hij opdook
als een meeuw in de schemerende nacht
er was een oude man te zien die 's avonds
op zijn bed gedichten van hem stamelde
with wonder or pity or love or dread
als iemand die naar iemand kijken wilde
ook las ik met de ogen van Cesare Pavese
die een proefschrift over Whitman schreef
ik hoorde Roland Barthes over hem praten
ik las met ogen vol zintuigelijk tekort
zoals iemand bij een hoog gebouw gaat staan
omdat hij ergens anders niet wil schuilen.
Toen las ik Whitman als een argument
in een essay van professor Sötemann
over zuivere en onzuivere poëzie
wat zuiver is was leeg en goed onzuiver was
datgene wat de propedeuse van de blik
aan maatschappelijk verlangen wilde toetsen
wie iets onzuiver noemt weet in dit woord
het kwaad al van te voren vastgelegd
van woorden kan men zich geen meester zijn
onzuiver is onrein zoals in de bijbel
onzuiver is wat menstrueert en aangeraakt
is en aan de blik verborgen moet gaan zijn
| |
| |
zuiver en onzuiver zijn de woorden
van jezuïtisch denken en statistisch spreken
o geef ons minutieuze allochtone poëzie
onzuiver tot aan de rand van dit papier
red Whitman van de exclusieve theorie.
Ik lijd aan een ziekte van wat ogen
en een mond niet langer kunnen lezen
ik lijd aan zintuigelijk tekort ik lees
niet om te sterven ik lees uit vergetelheid
en beeldverlangen dat op straat verschijnt.
In 1991 kocht ik in Amsterdam Leaves of Grass
van Whitman ik las als Saura Pavese en Barthes
ik las vermoedelijk als Kees 't Hart
ik las om Whitman eindelijk te vergeten
ik werd herinnering en beelden tegelijk
ik las Walt Whitman en begon te kijken
als iemand die vergeten was met kijken
als een man die bij de toonbank is vergeten
wat of de toonbank was en wat de muren
van de winkel waarin hij stond.
Ik ging naar Camden om bij Walt Whitman
aan zijn sterfbed te staan eerst zag ik
nog niet veel ik zag een bodemloze weg
waarop ik in een gehuurde auto reed
samen met mijn broer op weg naar Camden
van New York naar Philadelphia
waarvan Camden een voorstad is en waar
Walt Whitman in 1892 is overleden.
There was a child went forth every day
and the first object he looked upon
and received with wonder or pity or love
| |
| |
or dread that object he became...
We rijden van New York naar Philadelphia
via Brooklyn de snelweg is opgebroken
ik ben heel kalm we gaan de brug over
naar Staten Island en volgen road 278 east
ik vertel mijn broer over Horace Traubel
die de laatste jaren van Walt Whitman's leven
vlak bij hem in Camden woonde en wat hij zei
noteerde en alles wat hij deed beschreef
With Walt Whitman in Camden heet het boek
dat Traubel na de dood van Whitman publiceerde
er zijn tot nu toe zes delen uitgegeven
drie nog tijdens Traubel's leven zeg ik.
We luisteren op de radio naar jazz
op een grasveld zie ik twee treinen staan
Walt Whitman was in Camden aan het sterven
ik moet er onmiddellijk naar toe
hij lag hoofdzakelijk in bed en fluisterde
de namen van de dingen naar de mensen
bij zijn bed de gordijnen moeten dicht
daar is George het is koud is het winter
hij herschreef de gedichten die er waren
in Leaves of Grass a child went forth
verdween er zelfs uit dat staat alleen
te lezen in de uitgave daarvan uit 1855
toen de eerste Leaves of Grass verscheen
ik ben verloren aan wat zichtbaar is
ik sterf van zintuigelijk verlangen
vlak bij Avenel op route 95 down south.
Op 16 juni ging ik naar Amerika
eerst naar Boston en Minneapolis
| |
| |
later naar New York en Philadelphia
in het vliegtuig vroeg een jongen
wat ik in Amerika ging doen ik zat
naast hem bij het raam en wist niet
wat aan beelden vooraf zou kunnen gaan
ik ben toerist zei ik zoals een jongen
van te voren bij een spel verklaart
wie hij zou willen zijn ik ben Traubel
dacht ik ik ben een jongen met een stem
ik geef me over aan zintuigelijke dromen
die 's nachts heel laat tussen wimpers
komen en wakker gaan en weer verdwijnen
ik moet snel zijn anders mis ik de dood
ik ga het graf bezoeken van Walt Whitman
zei ik hij ligt bij Philadelphia begraven
in Camden een stad daar vlakbij
ik probeer mijn herinneringen voor te zijn
hij droeg een omgekeerde baseballpet
en keek naar buiten alsof hij op de daken
van de huizen mijn antwoord terug kon zien
in Boston zag ik de eerste heuvels
van Amerika en moest ik even huilen
wat zie je Kees 't Hart ik zie
de daken van Amerika I am a habitant
of London and Leeuwarden and Philadelphia
I see the shores of Lake Tahoe.
Ik ben onzuiver als een zware steen
die langs de weg ligt in de zon
dacht ik in de buurt van Minneapolis
ik zag de film van Saura met teksten
van Walt Whitman een oude man prevelt
in de duisternis gedichten voor zich uit
| |
| |
As Adam early in the morning,
Walking forth from the bower refresh'd
with sleep behold me where I pass,
hear my voice, approach, touch me,
touch the palm of your hand to my body
as I pass, be not afraid of my body.
Hij zei gedichten van Walt Whitman
om de wereld te bezweren zoals ik
zintuigelijk bezweer wat zichtbaar is
zoals een voetballer wacht tot de spits
de ruimte in vertrekt en dan pas passed
omdat er anders geen ruimte voor hem is
ik was vergeten wat ik bij Saura zag
totdat ik in Minneapolis in mijn hotel
begreep dat hij een wens verbeeldde
in presentie niet present te hoeven zijn.
Ik ben op weg naar Camden Philadelphia
en hoop daar nog op tijd te komen
ik laat het raden over aan de ogen
in mijn mond ik ben heel langzaam kind
zoals een wetenschappelijke man ineens
een vraag kan formuleren wanneer hij
de wimpers van een vrouw als vlinder ziet.
Er zijn veel files op weg naar Camden
ze lossen op voorbij East Brunswick
er waren vogels in dezelfde boom
gaan zitten zonder te bewegen en dan
als door een korzelige hand gedreven
gingen ze omhoog we schrijven u nog wel.
Op weg naar Philadelphia ben ik verdwaald
in mijn herinneringen ik keer niet terug
| |
| |
ik zie mijn eigen blik ineens toen ik
een dag heel laat naar zee gekomen was
zonder dat ik wist dat ik de zee ging zien
we waren uren onderweg geweest
ik had geslapen tussen oude dozen
waarin wat kleding lag toen ik ontwaakte
droomde ik dat iemand in me droomde
ik zag de zee zonder dat ik wist
dat ik de zee ging zien mijn vader
nam me mee naar boven langs een trap.
Om niet te kunnen weten wat men weet
wanneer men ergens is gearriveerd
schrijf ik mijn sociologie der poëzie
in woorden van propedeutische poëse
ik ben een vrouw die te vroeg wakker is
en in bed haar eerste sigaret verrookt
omdat het donker als een raadsel zweeft
ze dooft haar sigaret en ligt in bed
verstomd te wachten tot de wekker gaat.
Het zoeken is begonnen we rijden
naar rechts de weg af richting Camden
en downtown Philadelphia ik let goed op
de lelijkste weg van Amerika zei iemand
nog in Minneapolis de weg naar Camden
lijkt op industrieel verstomd verlangen
ik praatte met hem over Whitman's dood
bedachtzaam om niets uit te laten lekken
ik was daar niet van steen ik stond
met hem te praten zoals andere mensen
bij een station elkaar de toegang
tot de deuren van de treinen laten zien
ik wilde mijn bedoelingen verzwijgen
| |
| |
ik zocht naar kinderlijk houvast
hij zei O Captain! My Captain! ik zei
our fearful trip is done en wachtte
tot zijn blik onzichtbaar voor me was
hij zag zichzelf als jongen in een klas
bij de vlag onafgebroken zitten kijken
naar de vrouw totdat zij zich ineens
ging buigen Walt Whitman woonde in New York
had ze gezegd en stierf in vergetelheid
in Camden near Philadelphia he was a nurse
and saw with his own eyes the blood
of all America he knew all misery
hij was bij deze woorden blijven staan
en keek als iemand voor een spiegel
die zich plotseling bekeken weet
en dan niet langer weet wat kijken is
hij ziet zich in de kamer masturberen
terwijl zij zich langzaam naar hem overboog
en borsten voor hem opdeed tussen kleren
en voor hem stond en lachende zich boog
alsof er voor hem iets te buigen viel
naar wat er eerst gevallen was haar stem
drong tot zijn oren door als vallend glas
ik wil aanwezig zijn probeerde ik te zeggen
ik wil de Traubel zijn van Whitman's dood.
We zoeken eerst naar een geschikt motel
de weg is recht als tijdens een begrafenis
niets wijst op Philadelphia dat blijkbaar
lager ligt dan waar wij ons bevinden
ik weet niet waar we zoeken moeten
is dit al Camden we zijn op road 70 east
ik ken alleen adressen van de huizen
| |
| |
van Walt Whitman uit Kaplan's Walt Whitman
a life de meest recente biografie uit 1980
hij woonde op twee verschillende plaatsen
in Stevens Street op nr. 322 en op 431
in 1884 kocht hij een huis in Mickle Street
daar stierf hij op 26 maart 1892.
Ik weet niet waar het is ik heb geen kaart
het beste is de weg te vragen in de stad
zegt mijn broer je denkt toch niet dat men
hier weet wie de dichter Whitman is
geen mens is hier geïnteresseerd in poëzie
ik kijk naar het gras dat langs de wielen
van de auto stroomt als water over gruis.
We gaan naar links en rijden onder draden
van de telefoon er liggen autowrakken
langs de stoep tussen kartonnen dozen
golfplaat kalkstrepen weggewaaid papier
en stof dat uit de hemel kwam gevallen
dan zijn we tussen huizen aangeland
links en rechts winkels en verwarde wegen
mensen zitten op de trappen bij de stoep
te wachten op geluiden uit de lucht
de huizen zijn van diepe rode planken.
We weten niet waar we nu zijn
we zijn verdwaald tussen benzinestations
links ligt een kerkhof we draaien terug
naar waar we net vandaan gekomen zijn
ik kijk de huizen van de straten binnen
er lopen draden tussen alle huizen door
we hebben nu geen tijd meer te verliezen.
Ineens zie ik rechts Avenue Walt Whitman
staan ik ga de auto uit en maak een foto
| |
| |
dieprode huizen zijn in beeld vlak naast
een stoffige zwarte weg de mensen
zijn hier zwart twee mannen gebaren gretig
naar een radio het is zo warm als vuur
waarvan de rode gloed onzichtbaar bleef.
Ik vraag een vrouw de weg er is geen kind
ze heeft twee banden rond haar pols
you want to go to Philaldelphia zegt ze
ze kan niet geloven dat ik naar Camden wil
no Camden ma'am I want to go to Camden
you are in Camden sir zegt ze bemeten
I'm looking for the house where Whitman
died zeg ik I never heard of him zegt zij
it was on Mickle Street zeg ik ze staat
that way to downtown Camden zegt ze
ze wijst alsof we naar de wolken moeten gaan.
Soms is de poëzie van Whitman zwevend
ze twijfelt tussen religieus verlangen
pas in de dood niet meer present te zijn
en de vrees op te gaan in de aanbiddelijke
droom altijd en overal present te zijn
dan zwalkt ze de ruimte in als een vlieger
op een strand die tussen kinderen valt
het beste werk van Whitman is groet
en afweer van het groeten tegelijk
de poëzie van ruimtelijk verlangen
ik ben present in mijn afwezigheid.
Zoals Marc 's ochtends alle dingen groet
als groet en afweer van de groet daarvan
don't be afraid I'm Walt Whitman
ik kom niet binnen op uw jachtterrein
ik zeg niets in wetenschappelijke termen
| |
| |
ik concludeer de poëticale propedeuse
van wat zich in zintuigen verzwijgt.
We rijden de weg terug om half drie
Camden is een zwarte stad van binnen
mensen zitten lusteloos op stoepen
als gladiatoren voor een ongelijke strijd.
Er komen hogere gebouwen in de straat
we zien dat dit downtown Camden is
hier is het zegt mijn broer we parkeren
op een kaalgelaten gat tussen gebouwen in
ik vraag de bewaker van het parkeerterrein
waar Whitman stierf I never heard of him
zegt hij daar verderop is het gemeentehuis
hij knikt naar een gebouw dat torenhoog
de lucht in wijst er staat een kerk naast
als in Milaan maar dan heel zwart
alsof er teer naar toe gesmeten was.
De mensen lopen in verbijsterde gebaren
langs ons vandaan overal vallen gaten
tussen de gebouwen dit is geen stad
dit zijn verlaten resten van een filmdecor
dat na de opnames is blijven staan.
In het gemeentehuis van Camden staat een beeld
van Whitman's borst en hoofd van brons
ik vraag de man in het loket het huis
waar Whitman stierf het is drie uur
geweest ik zie het op de klok staan
the house where Whitman died zegt hij
voor zich uit met wonderlijk gezongen
stem alsof het woorden zijn die eerst
verborgen waren in zintuigelijke taal
I don't remember him zegt hij ineens
| |
| |
het moet hier tot een afscheid komen.
Dan vraagt hij of ik de brug bedoel
en of er sprake is van een misverstand
Walt Whitman Bridge zegt hij is de brug
die Camden met Philadelphia verbindt
naast me staat een zuidelijke man in beeld
met een strooien hoed en een colbert
waaraan de rafels naar beneden hangen
hij is al oud maar leeftijd heeft hij niet
you're looking for the Whitman house zegt hij
that's on Mickle Boulevard het is dichtbij
vlak achter het stadhuis het is de brede weg
waarover we net hierheen gereden zijn
I'm from Holland zeg ik voor ik denk
alsof ik hem belonen wil met woorden
I'm visiting Camden to see Walt Whitman
de man achter het loket verschuilt zich
achter zijn papieren hij zoekt niet meer
I was in Holland zegt de strooien man
that was in Germany it was in 1957
Walt Whitman was a nurse zegt hij
and a poet I read some of his poems
what do you see Walt Whitman zeg ik
I see the road where I've been walking
zegt hij maar hij citeert verkeerd.
Gebouwen zijn heel langzaam uit de grond
gegaan twee gele bussen stuiven ons voorbij
ze keren om een hoek niemand let op ons
twee witte mannen vlak bij Philadelphia
op Mickle Boulevard een brede kale straat
waarop auto's langs onze voeten jagen
vroeger stonden hier veel huizen
| |
| |
ik weet niet zeker of ik hier moet zijn
en of het zin heeft me te haasten
zoals een dichter soms niet zeker weet
of de weg in zijn gedicht te vinden is
er is in Mickle Street iets vreselijks gebeurd
een vliegtuig stortte er op neer
vernietigde de huizen en de mensen
daarna werd het verbouwd tot Mickle Boulevard
een brede zee die wij met moeite oversteken
mijn zonnebril valt kletterend op de straat
aan deze kant van de weg staan nog wat
huizen op de stoep te wachten op wie
huiswaarts keert het kan nog eeuwen duren
we lopen langs de rij die af en toe
door gaten in de straat is onderbroken
dit is Mickle Street zeg ik vroeger
de rest is blijkbaar weggebroken
het is nu alleen een parallelweg
van Mickle Boulevard ik raak verward
in wat hier duidelijk had moeten zijn
ik kan Whitman niet eenzaam laten sterven
mijn solidariteit is poëticaal
mijn broer bespeurt mijn opgewondenheid
hij kijkt om zich heen alsof een blik
het stof van de aarde kan doorgronden
hier is de herinnering die ik begroet
zintuigelijk verlangen is in deze straat
geslagen zowaar als ik hier aangekomen ben
een kind gaat op de eerste dag naar school
de juf begint te lezen in haar boek
dat nog niet van het kind wil zijn
omdat het niet kan lezen wat het zag
ik heb mijn kleren rustig aangedaan
| |
| |
denkt het kind de tas bevat wat brood
ik hou mijn mond er straks wel tegen aan.
In deze straat al was het toen heel anders
woonde Whitman de laatste jaren
van zijn leven acht om precies te zijn
hij kocht een huis van geld dat hem
door bewonderaars geschonken was
het was zijn allereerste eigen huis
en ook zijn laatste eerst woonde hij
in Camden bij zijn broer George met wie
hij ruzie kreeg om geld en om de zorg
van Edward hun geestelijk gestoorde broer
die jarenlang bij George inwoonde.
Ik voel me net als Horace Traubel
ik ben een wetenschapper zonder wetenschap
ik ben geen socioloog ik ben een ontoloog
van vogels die op takken staan en 's nachts
zichzelf in de lucht omhoog gaan werpen.
We lopen langs de straat ik kijk
naar links zie verderop een andere straat
ik loop er heen en lees het bordje
dat daar op een paal de lucht in gaat
het is Stevens Street ik kan het niet geloven
dit is de straat waar Whitman eerder woonde
bij zijn broer ik roep de mijne
hier woonde Whitman op nr. 322 en 431
zeg ik wonderlijk gewoon ik maak een foto
en loop de straat in naar een kerk
vervallenheid staat opzichtig in de straat
gekrast autobanden kippenhokken jerrycans
op de trappen van de huizen zitten roerloos
| |
| |
mensen bij elkaar te zwijgen in een droom
we lopen langs de kerk waar Whitman kwam
twee mannen komen dichterbij ze kijken niet
ik voel me zichtbaar zoals iemand
aan het kijken is naar beelden
in een blad van mannen en een vrouw
die tegelijk een paring zijn begonnen
zij kijkt uit een raam omdat het beeld
dat van haar vroeg de ene man is verdwenen
in haar mond de ander heeft zijn genitaal
de handen ingeschoven van de vrouw
ze staan zo roerloos als een stapel steen.
What you're looking for sir zegt er een
I'm looking for a house zeg ik what house
sir I saw you took some pictures zegt hij
de ander komt verlegen lachend dichterbij
hij doet alsof hij niet aanwezig is
I'm looking for the house where Whitman
lived zeg ik who is Whitman zegt hij
Walt Whitman was a poet he lived in Camden
right here in this street on number 322
that's over there zegt hij hij wijst
een huis niet ver van ons vandaan
het staat er nog gewoon zoals op foto's
do you wanna buy that house zegt hij
we don't like that here we want to keep
our own houses sir if you know what I mean
we proberen hem gerust te stellen men kijkt
alsof we al jaren doodgeschoten zijn
er is geen zweet op zijn architectonische gelaat
don't be afraid zegt hij ineens heel rustig
not all black people are murderers you know
not many white folks come to Stevens Street
| |
| |
voegt de ander er aan toe ze lopen door
hij zei een regel van Walt Whitman zeg ik
tegen mijn broer terwijl we teruggaan
in de richting van de Mickle Street
don't be afraid I am Walt Whitman
het staat in de buurt van Salut au Monde!
de precieze plaats weet ik hier niet.
We tellen de nummers van de Mickle Street
hier moet het zijn er valt een gat
tussen de huizen we zijn bij nummer 326
hier moet het zijn dit is nummer 330
we staan er voor het is wit geschilderd
en heeft twee verdiepingen zoals ik wist
de huizen er naast tellen er drie
er waait een Amerikaanse vlag uit huis
voor op de stoep staan hoge bomen
op een bordje staat Walt Whitman House
er worden rondleidingen gehouden tussen
half vier en vijf het is vier uur
we zijn te laat denk ik en aan de overkant
staan de huizen van downtown Camden
het is zo warm als vloeibaar glas
dat zo-even de oven in geschoven was.
De deur van het huis gaat plotseling open
boven aan de trap verschijnt een man
die ons naar binnen gaat staan wenken
hij heeft vanzelfsprekend op ons gewacht
we noemen onze naam hij wil weten
uit welk land we komen from Holland
zegt mijn broer er blijkt voor ons
nog niemand uit Nederland hier geweest
de ruimte waar we staan is niet zo groot
| |
| |
drie bij zes en verder is hier alles
neergezet wat men van Whitman had
zijn grote grijze hoed een wandelstok
foto's in een vitrinekast wat woorden
op een oude krant een servet een mes
versies van Leaves of Grass alles bij elkaar
gezet als in een rariteitenkabinet
ik tast heel even naar de sterfelijke hoed
en op een kast naar mannen op een prent
ik kan mijn eigen ogen niet meer sluiten
voor wat ik zie ik hoor hier niks mijn haren
rijzen overeind ik steun me op een stoel
ik ben verloren aan potsierlijkheid
ik deins naar voren en even snel weer terug
red mijn ogen van wat ik niet kan zien
ik reisde naar wat zichtbaar was geweest
in mijn herinnering ik zweet van angst.
Er staan een tafel met drie stoelen
ik zag ze eerder op het Waterloo-plein
ze zijn misschien niet eens uit Whitman's tijd
pas twee jaar geleden zegt de man gelaten
is men het huis gaan reconstrueren
het was vrijwel voorgoed verloren er was
geen geld de universiteit van New Jersey
probeert te redden wat er nog te redden is
het huis valt bijna in twee stukken uit elkaar
de voorkant breekt zich van de achterkant
naar voren de toestand is al bijna hopeloos
de man praat op mijn vraag over Traubel
die hier haast iedere dag aanwezig was
door hier present te zijn net zoals ik
miljoenen woorden schreef hij van hem op
| |
| |
wat Whitman zei kwam op papier te staan
ik lijd aan de zintuigelijke schaamte
ik zie wanneer niets te bekijken valt
en sla mijn ogen open als een stalen boek
ik brand me aan mijn kinderlijke blik
A child said What is the grass?
fetching it to me with full hands;
how could I answer the child?
Already you see I have escaped from you
ik zie het gras en weet het niet
als ik hier ben was ik er niet
ik zoek in wetenschap de afweer
van de wetenschap in poëzie zoek ik
de afweer van de poëzie zoals Marc
de dingen 's ochtends niet alleen begroet
in lust maar ook in bloederige huivering
ik ben hier nooit geweest Camden was
alleen een naam geschreven op een kaart.
Onze gids heet Douglas Winterich
hij is Historic Preservation Specialist
in Lebanon State Forest het telefoonnummer
van Whitman's huis is Camden New Jersey
(609) 964-5383 fax: (609) 726-1626
het adres is 330 Mickle Street Camden NJ
ik zeg dat ik een reisverslag ga maken
van dit bezoek we wisselen adressen uit
I feel like Traubel zeg ik metaphorically
spoken hij moet er wat om lachen
ik zoek bij Whitman geen sociale leer
zeg ik zoals veel anderen dat doen
ik zoek naar een poëticale terminologie
die met zintuigen verbonden is
| |
| |
en zich in verbeelding laat vertalen
ik oefen in verlangen en vergetelheid
als ik spreek voel ik mijn mond verdrogen.
Whitman's schoonzus overleefde hem heel lang
zij schonk het huis aan de staat New Jersey
die het schandelijk naar gort liet gaan
pas op de honderdste gedenkdag van zijn dood
op 26 maart 1992 besloot men iets te doen
maar er is nog steeds geen geld genoeg
en Camden had het bijna met de grond
gelijk gemaakt we lopen alledrie omhoog
hier is de kamer waar hij stierf
het bed is echt origineel zegt Douglas
eerst was het na zijn dood verdwenen
naar iemand die een bed gebruiken kon
later wist een man het weer te achterhalen
op een adres hier achter in Stevens Street.
Ik wil mijn ontreddering onderdrukken
onder het bed staat een grote teil
geschoven van ongeveer twee meter doorsnee
met een opstaande rand van 30 centimeter hoog
dit was het bad van Whitman zegt Douglas
hij wilde om de haverklap in bad
men werd er soms compleet wanhopig van
omdat hij steeds van bed getild moest worden
in het bad de laatste jaren van zijn leven
leed hij in verband met een beroerte
aan partiële verlamming van zijn onderlijf
vaak hielpen bezoekers hem in bad te gaan
ook Traubel tilde hem met zijn vrouw
vaak genoeg het lauwbruine water in
ik laat Walt Whitman zakken in het bad
| |
| |
het is niet koud zijn borst gaat ademloos
zijn handen klemmen om mijn schouders
hij voelt bijna als mijn moeder aan
die ik vlak voor haar dood nog droeg
hij zwijgt ik laat hem langzaam neer
hij noemt heel zachtjes iemands naam
zijn ledematen raken het water aan
zijn haar valt op zijn ingetogen lijf
Walt Whitman zit in bad en praat
en beziet zijn rimpelend genitaal
ik duw de kussens van het bed omhoog
het raam staat open er staan wat mannen
te praten over Golgotha een fabriek
in Philadelphia waarvan je hier
bij oostenwind het lawaai kunt horen.
Alles was hier vroeger anders zegt Douglas
terwijl ik langzaam in de kamer kijk
dit Camden was een arme witte stad
van berooide emigranten uit Europa
nu wonen hier de arme zwarten
Stevens Street waar Whitman eerder woonde
was ook toen een zwaar bewogen straat
we zwijgen wie Whitman toen bezocht
moet wel verbijsterd zijn geweest
over de situatie waarin de dichter was
men kwam van overal vandaan utopisten
dichters adellijke weldoeners uit Engeland
men trof hem vaak in bad of in een schommelstoel
die later niet meer terug te vinden was
Whitman hield ervan bezoekers wijs te maken
dat hij lang in het Westen had gewoond
en zei bijvoorbeeld met een zuidelijk accent
| |
| |
howdy good day to you sir mighty nice
of you to visit me alsof hij jarenlang
te paard door Texas had gezworven
we lachen heel even stellen we ons voor
hoe Whitman door de prairie galoppeert
hij noemde alle dingen bij hun naam
uit vergetelheid en zintuigelijk tekort
en schreef ze 's avonds op papier
de leguaan kristallen stof krekel
maan sterren coyote mondopslag
soms wees hij even naar zijn ogen
en zijn mond vervolgens tastte hij
het hoofd van Traubel langzaam af
alsof hij er een tekening op voelde.
Hier was in Camden een treinemplacement
een rangeerterrein waar dag en nacht
locomotieven parallelle lijnen trokken
Mickle Street lag daar precies aan evenwijdig
het lawaai moet oorverdovend zijn geweest
vandaar die brede weg zegt mijn broer
daar liepen vroeger dus de treinen
het is een wonder dat dit huis er nog is
hij heeft gelijk en wat alles erger maakte
was een fabriek aan de overkant van de rivier
in Philadelphia die kunstmest produceerde
bij oostenwind was hier de stank afgrijselijk
bedenk dat op een hete dag als nu
ook nog eens de atmosfeer door stank
en stoom en hels lawaai was aangevreten
ik wil hier langzamerhand een einde maken
ik droomde dat mijn ledematen zichtbaar
voor me waren en dat het ogen waren
| |
| |
die met mijn huid verbonden stonden
dat oren aan mijn vingers hingen
ik droomde dat mijn voeten stemmen waren
waarbij ik langzaam draaide en zong zoals
op de kermis een zilveren schaal horloges
in een goktent staat te draaien
ik gooi een gulden in de gleuf
en sta de dingen van de schaal
te spelen mijn geld is onherroepelijk
naar de filistijnen ik ontwaak
Whitman noemde alle havens van de wereld
zeg ik alsof hij daar als zeeman was
Wait at Liverpool, Glasgow, Dublin,
Marseille, Lisbon, Naples, Hamburg,
Bremen, Bordeaux, The Hague, Copenhagen,
Wait at Valparaiso, Rio Janeiro, Panama.
Toen ik dit las zag ik hem zitten
in zijn kleine kamer in The Bronx
New York met een atlas op zijn schoot
waaruit hij alle namen overschreef
Scheveningen had niet op de kaart gestaan
omdat die dat niet bevatten kon
zoals Walt Whitman niet bevatten kon
dat hij de kaart bekeek en in de stad kon zien
dat hij zijn eigen ledematen zag.
Het huis valt langzaam in twee stukken
het lijkt te breken langs een lijn
die parallel loopt aan de Mickle Street
voorbij die streep mag niemand komen
omdat anders vermoedelijk de vloer bezwijkt
ik luister naar het electoraal verlangen
dat in de kamer hangt dit huis verbergt
| |
| |
achterstallig onderhoud van eeuwen
het kan mijn lichaam niet verdragen
we gaan de trap af nog een ding
wil Douglas aan ons laten zien
een gelig stuk papier dat op de dag
na Whitman's dood aan de buitendeur
gehangen werd met ongeschoolde letters
staat geschreven dat op 27 maart 1892
hier drieduizend mensen naar het lichaam
van Walt Whitman kwamen kijken hij was dood
ze kwamen overal vandaan zegt hij
net zoals ik hier in een kamer sta
men wist wel ongeveer wie Whitman was
de man die soms in een bizarre koets
met paard er voor door Camden was gegaan
toen Whitman stierf was Traubel er aanwezig
een paar uur voor zijn dood ging hij
om de pijn te stillen nog in bad
Whitman zuchtte als iemand wiens adem
weggenomen wordt omdat de lucht niet
langer uit de lucht was opgenomen
hij keek hoe Whitman stierf het leek
of diens baard even heen en weer bewoog
alsof er wind door de kamer ging
toen viel ineens de ruimte uit
zijn mond en werd het stil als glas
de ene arm lag stil de ander kwam
heel langzaam naar beneden glijden
zijn huishoudster kwam dichterbij
the man is dead zei ze en boog
haar hoofd omlaag en toen weer omhoog
omdat ze hem de lucht in zag gaan
we hebben tot vanavond nog de tijd.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd