Ons Erfdeel. Jaargang 43

Moed en avontuur

Vijfentwintig jaar was Käthy Gosschalk de drijvende kracht van een kleine dansgroep in Rotterdam. Dat zij niet geruisloos zou vertrekken stond bij voorbaat vast. Daar is zij de vrouw niet naar en dat zou ook niet passen bij haar status van verdiensten. Käthy Gosschalk besloot al een jaar voor haar afscheid in november 1999 een aan Erik Quint gedicteerd ‘persoonlijk verslag’ na te laten. Het boekwerk, Moed en avontuur getiteld, werd door het Theater Instituut Nederland met een gedegen documentatie en vele foto's uitgegeven.

Een kleine honderd pagina's had zij voor haar herinneringen nodig. Hoe objectiverend die toegevoegde choreologie, inclusief de jaarlijkse groepsamenstelling en bestuurswisselingen zeker is, het relaas van de ex-NDT-danseres en actrice is een onvervalst staaltje van subjectieve

Käthy Gosschalk (°1941).

geschiedsschrijving. Na zoveel jaren stuurmanskunst, zowel in artistieke als zakelijke zin, wilde Käthy Gosschalk ook helemaal niet haar eigen historica zijn. Ze laat zo goed als niets los over haar privé-omstandigheden of de ruim dertig jaar van haar leven voordat haar in 1975 werd gevraagd om een nieuw dansgroepje in de werkstad Rotterdam van de grond te tillen. Zij dankte die wending in haar leven aan de stuurmanskunst van haar nestoren Lucas Hoving en Corrie Hartong. Zij hadden haar namelijk inzage gegeven in een voorbereidend rapport over dit Rotterdamse initiatief, na de zachte dood van het Rotterdams Dansensemble. Käthy Gosschalk liet weinig van het voorstel heel. De twee rapporteurs begrepen dat ze de klus dus maar beter helemaal aan haar konden overlaten. Had Käthy die voor haar voeten geworpen teerling ook opgenomen als ze wist wat haar te wachten stond? Uit haar niet van cynisme gespeende verslag mag men concluderen van wel. Ze had er de noodzakelijke moed voor, maar ook het avontuur niet willen missen. Maar dat er aan moed zoveel wanhoop en aan avontuur zoveel bureaucratisch onbenul verbonden is, had ze zelfs in haar nachtmerries niet verwacht.

Käthy Gosschalk laat dit getuigschrift van haar aanhoudende geknok tegen onbegrip, onkunde en onwetendheid na als voer voor histori-

[p. 128]

ci. Zelf geen begenadigd schrijfster volgde ze het voorbeeld van Martha Graham, die destijds haar Blood Memory aan Ron Protas toevertrouwde. Gosschalks ‘blood memory’ is minder geestig en levert ook weinig interessante uitspraken over de danskunst zelf op. Haar relaas is soms zelfs een dorre, streng gecensureerde opsomming van prestaties. Voor alles acht zij het zaak dat men eindelijk haar kant van het in de Nederlandse pers soms verdraaide verhaal te horen krijgt. Met name enkele bestuursleden uit de jaren tachtig, die onder de dansers voor amok zorgden en haar wegens onverenigbaarheid van karakters ontslag aanboden,krijgen nu fikse billenkoek. Gosschalk overleefde deze coup in de rechtzaal, maar hield er een ‘walgelijk jaar’ (1986) aan over. Nu, dertien jaar later, haalt zij de oogst van die zure druiven binnen. Helemaal heldere wijn schenkt zij niet, want aan die troebele tijd kleven nog te veel onbeantwoorde vragen. Erik Quint deed dus wat ze van hem verlangde. Eén ding komt boven alle schuine blikken en alle valse tongen als een paal boven water te staan: Käthy Gosschalk liet zich niet door de soft energy, de assertiviteitsmanie, inspraakuitwassen en pedagogiseringsgolf van de jaren zeventig klein krijgen. Vastgebonden aan het roer laveerde ze haar groep langs Skylla en Charybdis. Soms ook propte ze doelbewust was in haar oren om de lokroep der sirenen niet te horen. Ook in de rechtzaal overleefde ze het wanbestuur van haar bestuursleden en daardoor kon haar scheepje de oudste nog levende post-moderne groep in Nederland worden. Tijdens haar eigen actieve danscarrière bij Scapino Ballet en Nederlands Danstheater (tot 1972) was zij al sterk geporteerd geraakt voor de Amerikaanse nieuwe dans. Als leidster van de jonge dansers in de Rotterdamse Voorhaven (later 's Gravendijksewal) zou zij ook de volgende decennia vooral Amerikaanse dans naar Nederland importeren, als eerste en enige dansleidster in ons land die creaties van Cunningham wist te krijgen. Ook haar dansers en choreografen in spe liet zij daarmee kennismaken. Haar grootste trofeeën werden Ton Simons en Hans Tuerlings, twee jonge talenten die zij van meet af aan coachte. Later kon zij ook Anouk van Dijk en Rick Kam tot haar ontdekkingen rekenen. De rechtzaak, het dreigende faillissement en de wederopstanding van haar groep leerden haar wel dat het soms beter is eerst tot tien te tellen. Toch draagt haar visie ook andere sporen dan gramschap. Zo siert het haar dat zij haar dansers en de mede door haar gevormde choreografen de hen toekomende eer wil schenken. Helaas is nergens te lezen hoe zij daar zelf over denken, destijds of nu. De gedachte dat juist een bezinning achteraf ruimte biedt voor het hoor en wederhoor principe is nergens terug te vinden. Wat een gemiste kans bij open doel! Ondanks de fraai verzorgde documentatie heeft de Rotterdamse danssector nu nog niet de woorden bij daden gekregen waar zij toch alleszins recht op heeft. Wel wordt duidelijk dat Gosschalk op de ‘rise, fall and rise’ van postmoderne dans in Nederland een groter stempel drukte dan algemeen bekend is. Zij bleef drammen op de academische danstraining en daarop gebaseerde beroepsattitude, terwijl ze toch afrekende met vastgelopen balletkunstige tradities. Kortom, zoals bij alle groten van de afgelopen kwarteeuw Nederlandse danskunst zat ook haar werkwijze en gedrag vol fascinerende tegenstellingen. Ze had er goed aan gedaan ook de haar tegenwerkende krachten ruimhartiger in haar retrospectie te betrekken. Die nalatigheid tekent haar. Veel, mijns inziens té veel ging tussen haar tong en de tekstverwerker van Quint verloren. Wat bijvoorbeeld te denken van het worg-contract waarmee zij haar opvolger Ton Simons jarenlang aan haar groep bond? Toekomstige danshistorici zullen er een hele klus aan hebben de lege plekken alsnog te vullen, want zoals Gosschalk waarschuwt: veel bestuursnotulen en archiefstukken uit die kwart eeuw zijn in proppen naar het publiek gegooid. Ondertussen verlaat zij een zeewaardig dansschip, waarvan echter niet duidelijk is of de baronnen in de havens aan de Rotte en in het ministerie te Zoetermeer het in de volgende kunstenronde nog willen slepen.

Eva van Schaik

kathy gosschalk en erik quint, Moed en avontuur. 25 jaar Werkcentrum Dans / De Rotterdamse Dansgroep, Theater Instituut Nederland, Amsterdam, 1999, 192 p.