Neerlandia. Jaargang 98

[p. 188]

De Nederlanden in de wereld
Hollandse wijk in Potsdam

In de Haagsche Courant werd onlangs een artikel opgenomen over de deplorabele toestand waarin de Hollandse wijk Potsdam zich bevindt. Hieraan ontlenen wij het volgende:

‘Het gaat slecht met de historische Hollandse wijk in het Oostduitse Potsdam. De 130 huizen met hun typisch oud-Nederlands uiterlijk staan vrijwel allemaal op instorten. Bijna vijf jaar na de val van de Muur dreigt, ondanks aanvankelijk optimisme, de ondergang van het “unieke stedebouwkundig ensemble”.

De Hollandse Wijk ontstond na 1730 als huisvestingsproject voor Nederlandse handwerkslieden. De opdrachtgever, de voor die tijd progressieve Pruisische koning Frederik-Wilhelm I, was tijdens een reis in de Lage Landen onder de indruk geraakt van de Hollandse metselaars en timmerlui. Hij hoopte Nederlanders over te kunnen halen om naar zijn residentie in Potsdam te komen. Om heimwee te voorkomen, kregen de 134 huizen een typisch uiterlijk met rode bakstenen, punt- en tuitgevels en groenwitte luikjes naast de ramen.

De wijk, eigenlijk vier blokken van woningen op een kruising van twee straten, bleek geen succes. Hollanders vestigden zich nauwelijks in de voor die tijd ruim opgezette woningen, ontworpen door de geëmigreerde Nederlandse bouwvakker Jan Bouman. Vooral inheemse ambtenaren, kunstenaars en soldaten betrokken de op palen gebouwde huizen in de snel groeiende garnizoensstad.

Na de Tweede Wereldoorlog kwam Potsdam in de DDR te liggen. Voor de communistische machthebbers was de wijk aanvankelijk niets bijzonders. Door de woningschaarste bleven de

Gerestaureerde gevels in Potsdam.

steeds meer vervallen en niet onderhouden huizen echter goed bewoond. Pas in het midden van de jaren zeventig zag het stadsbestuur in dat de Hollandse Wijk toch eigenlijk iets heel bijzonders was, namelijk “het grootste aaneengesloten voorbeeld van de Nederlandse architectuur buiten het koninkrijk aan de Noordzee”.

Opknapkosten en vooruitzichten

Eigendomsproblemen zijn de grote rem op de ontwikkeling van de buurt. Vijftien procent van de grondstukken is in handen van de gemeente, de rest is particulier bezit. Meestal blijken verscheidene erfgenamen een huis te claimen. Jarenlange ruzies en juridische gevechten zijn het gevolg. Ook blijken de restauratiekosten, minimaal 700.000 gulden voor het kleinste pand, veel te hoog.

Alleen de hoofdstraat van de wijk, de Mittelstrasse, is enigszins opgeknapt. De oude bestrating is verdwenen ten gunste van Nederlandse klinkers. Typische afvoergootjes en lantaarnpalen maken het allemaal nog echter.

In één van de beter gerestaureerde panden is een tentoonstelling over de heropbouw van de wijk opgezet door de Vereniging ter Bevordering van de Nederlandse Cultuur in Potsdam.

Bestuurslid Norbert Blumert is absoluut niet te spreken over de huidige stand van zaken. “We hadden veel meer Nederlandse steun en inbreng verwacht. Het bezoek van koningin Beatrix zorgde weliswaar voor wat publiciteit. Concreet leverde het nog geen gulden op.” Sinds 1990 zet een handjevol Hollenders zich in voor het herstel van de wijk. Ideeën waren en zijn er genoeg, geld des te minder. Een Nederlands cultureel centrum moet er komen en een typisch bruine kroeg. Blumert is sceptisch. Het bestuurslid pleit voor een allesomvattend concept voor de wijk, opgesteld in samenwerking met het stadsbestuur en Nederlandse autoriteiten die ervaring hebben met het herstel van oude, monumentale stadswijken.’

P. Krug