De Taalgrens in België.
De lijn, die de Waalsche bevolking van de Vlaamsche scheidt, dringt in België, op de zuidelijke grens van Hollandsch Limburg, een weinig ten oosten van de Gulpe, tusschen de gemeenten Sippenaken (Duitsch-sprekend) en Teuven, Vlaamsch. Ze loopt eerst naar het zuiden toe, tusschen de Duitsch-sprekende gemeenten Hamburg en La Clouse, en de Vlaamsch-sprekende Remersdaal en Aubel om van dan af zich in westelijke richting te begeven en België in twee nagenoeg gelijke deelen te scheiden: ten noorden het Vlaamsche, ten zuiden het Waalsche.
De provincie Luik bevat, langsheen de Hollandsche grens tot aan de Maas, benoorden Visé, een eersten Vlaamschen hoek, waarin de gemeenten Aubel, Remersdaal, Teuven, St. Martens Voeren, St. Pieters Voeren liggen, welke deel uitmaken van het arrondissement Verviers; Mouland en 's Graven Voeren in het arrondissement Luik.
Van Lixhe (linkeroever) benoorden Visé, klimt de lijn langsheen de Maas tot Canne in Belgisch Limburg en vormt deze stroom de scheiding tusschen Nederlandsch en Waalsch gebied, dat in Limburg, benoorden de Luiksche grens, de Waalsche gemeenten Eben-Emaal, Lanaye, Wonck, Bassenge (Bitsingen), Roclenge-s-Geer (Rukkelingen-op-den-Jekker) in het arr. Tongeren omvat; van deze laatste gemeente valt de taalgrens samen met de taalgrens van beide provinciën tot aan HoutainL'Evèque, (Wals-Houthem) met uitzondering van twee afgezonderde Waalsche gemeenten in Limburg: Otrange (Otringen) arr. Tongeren en Corswarem (Kruisworm), arr. Hasselt.
Ten zuiden van Houtain L'Evèque, (Wals-Houtem), dat Vlaamsch is, dringt de taalgrens alweer in de provincie Luik, zich begevende ten zuiden van de Vlaamsche gemeenten Waasmond (Wamont), Overwinden, Neerwinden, Laar. De noordwestelijke hoek van de provincie Luik, die daar tusschen Brabant en Limburg omhoogschiet, bevat, behalve genoemde gemeenten nog: Elissem, Overhespen, Neerhespen, Wange, Neerlinden, Rumsdorp, Attenhoven, Landen, Neer-Landen, Wals-Betz (Wabbetz) en Wezeren, alle deel uitmakend van het arrondissement Waremme (Borgworm). Van Laar uit loopt de taalgrens nu dwars door de provincie Brabant ten zuiden van de gemeenten Ezemaal, Goidsenhoven, Autgaarden, Hoegaarden, Meldert, Opvelp, Bierbeek, St. Joris Weert, St. Agatha Rhode, Ottenburg, Overijsche, Hoeilaart, St. Genesius Rhode, Dworp (Tourneppe), Lembeek, Bellinghen, Bogaarden, Heikruis (Haute croix), tot Edinghen (Enghien) aan de noordelijke grens van Henegouwen; hier dringt de taalgrens in die provincie en laat ten noorden langsheen de Brabantsche en Oostvlaamsche grens een Vlaamsche strook, waarin de gemeenten: Edinghen, Mark, St. Pieters-Kapelle, Bever (Biévène), in het arr. Zinnik (Soignies). Van Deux-Acres is de taalgrens over de grootste lengte die der provinciën Henegouwen en Oost-Vlaanderen en loopt ten zuiden van de Oostvlaamsche gemeenten: Overboelare, Sarlardinge, Parike, Opbrakel, Schoorisse, Ronse, Quaremont en Ruien waar ze de Schelde ontmoet. Evenwel laat ze nog ten noorden de Vlaamsche gemeente Everbeek (westelijk palend aan Sarlardinge) in Henegouwen (arr. Ath.) Ten westen van Ronse bevindt zich in Oost-Vlaanderen een Waalsch hoekje, tot aan de Schelde reikend en daarin de gemeenten: Russeignies (Rozenaken), Amougies, Orroir (arr. Oudenaarde.)
Vau Orroir, vormt de Schelde terzelfdertijd de taalgrens en de provinciegrens tusscheu Henegouwen en West-Vlaanderen tot en met het Westvlaamsche Spiere (Espierres.)
Van hier snijdt ze een zuid-oostelijk hoekje van West-Vlaanderen langsheen de Henegouwsche en de Fransche grens, zoodat men daar in West-Vlaanderen de Waalsche gemeenten heeft: Dottignies (Dottenijs), Herseaux, Luigne, Mouscron, Reckem. Althans volgens de Taalkaart van prof. Kurth bij zijn werk La frontière linguistique en Belgique et dans le nord de la France. Doch, volgens de volksoptelling op 31 Dec. 1900, telde Rekkem op een bevolking van 3010 inwoners er 594, die uitsluitend Fransch, 630, die uitsluitend Nederlandsch, 1572 die beide talen spreken; te Moeskroen spreken op 18.909 inwoners, 7.953 uitsluitend Fransch, 2.523 uitsluitend Nederlandsch, 7.441 Fransch en Nederlandsch. Zoodat er geen de minste twijfel is of deze gemeenten zijn overwegend Vlaamsch.
Van Rekkem af, vormt de Leie tot en met Wervicq de grens tusschen West-Vlaanderen en Frankrijk en ook de taalgrens. Van Wervicq in W.-Vl., tot Armentières in Frankrijk, strekt zich, volgens genoemde kaart alweer, een Waalsche strook uit, omvattende de gemeenten Comines (Komen), Warneton (Waasten), Houthem en Ploegsteert. Doch hier is nog eens een voorbehoud noodig. Van Comines Belgique en Houthem o.a. zegt Kurth (La frontière ling. blz. 170): ‘localités autrefois flamandes, aujourd'hui francisées ..... la population ne parle plus que le français,’ terwijl de cijfers van de volkstelling van 31 Dec. 1900 zijn: Houthem, 1426 inwoners, 429 uitsluitend Fransch, 237 uitsluitend Nederlandsch, 658 Nederlandsch en Fransch; Komen: 5957 inw., 1910 uitsluitend Fransch, 1313 uitsluitend Nederl., 2384 Nederl. en Fransch. Daar het voldoende geweten is hoe weinig Walen Nederlandsch leeren spreken, moeten de tweetaligen in deze gemeenten beschouwd worden als Vlamingen, die ook Fransch kunnen spreken; zoodat de Vlaamsch gebleven bevolking nog een goede meerderheid heeft.
Van het Fransche dorp Nieppe af dringt de taalgrens in Frankrijk tot tegen Aire, om daar naar het noorden om te slaan ten oosten van St. Omer en Bourbourg en bij het fort Mardijck aan de Noord-Zee ten westen van Duinkerke te eindigen. Dit gedeelte van het Fransche Département du Nord, bij ons als Fransch Vlaanderen bekend, bevat de 88 Vlaamsche gemeenten: Arneke, Ambonts-Cappel, Bailleul (Belle), Bambecque, Bavinchove, Bergues (St. Winoksbergen), Berthen, Bissezeele, Boeschepe, Bollezeele, Borre, Braydunes, Broxeele, Brouckercque, Buyscheure, Caestre, Cappelle, Cappellebrouck, Cassel, Coudekercque, Coudekercque-Braecke, Crochte, Drincham, Eblinghem, Eringhem, Esquelbecq, Flètre, Ghijvelde, Godewaersvelde, Hardifort, Hazebroeck, Herzeele, Hoymille, Hondeghem, Hondschoote, Houtkercque, Killem, Lederzeele, Ledringhem, Leffrinckoucke, Les Moëres, Looberghe, Lynde, Merris, Meteren, Millam, Morbecque, Noordpeene, Ochterzeele, Oostcappel, Oudzeel, Oxelaer, Petite Synthe, Pitgam, Pradelles, Quaedypre, Rexpoede, Rozendaal, Rubrouck, Sercus, Soex, Spycker, Staple, Steenbecque, Steenvoorde, St. Jans-Cappel, St. Marie-Cappel, Saint Pol, St. Sylvestre-Cappel, Strazeele, Teteghem, Terdeghem, Uxem, Vieux-Berquin, Volkerinckhove, Wallon-Cappel, Warhem, Wemaers-Cappel, West-Cappel, Wilder, Winnezeele, Wormhouck, Wulverdinghe, Zeggers-Cappel, Zermezeele, Zuydcote, Zuydpeene.
In de vier Vlaamsche provinciën Antwerpen, Limburg, Oosten West-Vlaanderen en in de twee Vlaamsche arrondissementen Brussel en Leuven der provincie Brabant, woont een uitsluitend Nederlandsch-sprekende bevolking van 2.789.343 inwoners; in het Walenland 32.662, samen 2.822.005. In gansch België zijn er 801.587 inwoners die Nederlandsch en Fransch kunnen spreken. In de vier Vlaamsche provinciën en in de arrondissementen Brussel en Leuven zijn deze tweetaligen ten getale van 703.981; in het Waalsch arrondissement Nijvel en in de vier Waalsche provinciën Henegouwen, Luik, Luxemburg, Namen slechts ten getale van 97.606. Hierin komen reeds voor 11.450 inwoners van de Vlaamsche gemeenten in de provinciën Luik en Henegouwen, die Fransch kunnen spreken; duizenden ingeweken Vlamingen in de stad Luik en omstreken: Ans, Ougrée, Montegnée, Seraing, St. Nicolas, zeker 40.000; in het arrondissement Charleroi over de 15.000. De Belgen in 't Walenland, die Nederlandsch kunnen spreken, zullen wel zoo goed als uitsluitend Vlamingen zijn. Op de 703.981 inwoners van het Vlaamsche land, die Fransch en
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd