Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1967

XI-XIII Rapport van de commissie voor schone letteren met het oog op de toekenning van de Lucy B. en C.W. van der Hoogt-prijs 1967

De Commissie voor Schone Letteren heeft eenstemmig besloten als candidaat voor de Lucie B. en C.W. van der Hoogtprijs 1967 voor te dragen Andreas Burnier op grond van het in 1965 verschenen romandebuut van deze auteur, Een tevreden lach. Het boek beschrijft in soepel, speels en intelligent proza de evolutie van Simone Baling tussen het einde van haar middelbare schooltijd en de situatie waarin zij enkele jaren later een zelfstandige volwassenheid bereikt.

In een zeer snel verteld relaas passeren een aantal gebeurtenissen de revue, die aan de roman aspecten van het avonturenverhaal geven. Dat is echter slechts één kant van dit merkwaardige boek, dat zich kenmerkt door ernst en ironie, observatie en fantasie, en waarvan niet in de laatste plaats de bouw van oorspronkelijkheid getuigt.

De constructie van Een tevreden lach berust op een afwisseling van hoofdstukken in de eerste en derde persoon gesteld, waardoor een curieuze, geraffineerd werkende relativering van de gebeurtenissen, soms ook van de traditionele romantechniek, wordt bereikt. Maar de betekenis ervan gaat dieper. De structuur van het boek weerspiegelt namelijk bovendien het zoeken naar de eigen, authentieke persoonlijkheid van de hoofdfiguur, die zich ‘een man in een meisjeslichaam’ voelt, maar wil geloven dat ‘de mens geest is’, en dus in staat tot veranderen, wanneer hij grensoverschrijdingen aandurft. ‘De mens heeft een lichaam, heeft een ziel vol troebele, ongeordende gevoelens en impulsen, maar hij is geest. De jonge volwassene ontwaakt in de lichamelijke wereld, hij moet door de ziel heen, en hij vindt zijn wezen, dat geest is. Wie aarzelend in de

[p. 20]

lichamelijke wereld blijft staan, verdort of wordt ziek. Maar wie de ziel in wil, moet door de omgekeerde wereld heen, door de leegte, door de angst, door het niets’. Dat de verbeelding van dit gegeven niet is ontaard in het bizarre of krampachtige, is te danken aan de relativerende humor - vooral ook zelfspot - en het lyrische talent van Andreas Burnier. De reeks van avonturen die de ontwikkelingsgang van Simone Baling vormt, treft door een bij een dergelijk thema ongebruikelijke lichte toets, een vleug fantasie en melancholie. Opmerkelijk is de wijze waarop bij deze auteur kritiek en persiflage in het taalgebruik verwerkt zijn.

De Commissie is zeker niet blind voor onvolmaaktheden die in deze eerste roman ongetwijfeld zouden zijn aan te wijzen. Zij meent echter dat het artistieke gehalte van het boek, het raffinement van de taal, de ongewone problematiek die erin wordt aangesneden en de intelligente manier waarop door de romanstructuur een veelheid van perspectieven wordt geopend, dit verhaal tot een verrassend debuut en een betrekkelijk zeldzame ervaring maakt en het derhalve juist voor de aanmoedigingsprijs, die de Lucie B. en C.W. van der Hoogtprijs is, mag worden aanbevolen.

Het bestuur adviseert dit advies te volgen en de prijs aan Andreas Burnier toe te kennen.