Indische Letteren. Jaargang 28

[p. 111]

[Nummer 2]

Redactioneel

Hella S. Haasse (1918-2011) is een groot schrijfster die ook na haar overlijden in november 2011 nog volop in de belangstelling staat. In april werd bekend gemaakt dat Aleid Truijens, recensente en columniste van de Volkskrant, haar biografie zal schrijven, terwijl de literatuurcriticus Margot Dijkgraaf werkt aan een studie over kernthema's in haar werk. Haasse was ook een prominent lid van onze werkgroep; verschillende keren heeft zij daarin een actieve bijdrage geleverd. Maar veel belangrijker is de grote invloed die zij met haar boeken heeft uitgeoefend op de beeldvorming van Nederlands-Indië in Nederland. Verhoudingsgewijs heeft zij misschien niet heel veel over Indië geschreven, maar de boeken die zij schreef haalden enorme oplagen. Geen enkele andere auteur bereikte een zo groot publiek. Er was dus alle reden om het eerste symposium van de werkgroep na haar overlijden aan haar te wijden, om precies te zijn aan de Indische wereld van Hella S. Haasse. Het werd een overweldigend succes; de grote zaal in Bronbeekwas binnen de kortste keren uitverkocht.

Niet alle bijdragen van de sprekers die die dag hun opwachting maakten vindt u hier terug, wel de meeste. Bovendien vindt u in dit nummer de lezing die Kees Snoek in Bronbeek zou houden, maar die toen als gevolg van een misverstand niet doorging.

Een van de hoogtepunten van het symposium was het interview door Peter van Zonneveld met Willem Nijhoff naar aanleiding van Met bonzend hart, een bundeling van zijn brieven aan Hella Haasse. Veel van die brieven gaan over Nederlands-Indië, het land dat hen beiden zo na aan het hart lag. Het was een chaotisch en soms hilarisch interview, maar het leende zich niet echt voor publicatie. U zult het in dit nummer moeten doen met een foto van beide betrokkenen.

Patricia de Groot beschrijft de vroegste kinderjaren van Hella Haasse, die beslissend zijn geweest voor de ontwikkeling van haar schrijverschap. In deze jaren waarin Hella heen en weer geslingerd werd tussen Nederland en Indië is haar verbeelding in gang gezet. Eenzaamheid was het overheersende gevoel van haar kin-

[p. 112]

derjaren in Nederland, een onuitsprekelijke vreugde kwam over haar telkens als ze Indië terugzag.

Foto Hans Kleijn.

Het artikel van Kees Snoek sluit daar prachtig bij aan. Hij beschrijft hoezeer haar schrijven in alle opzichten door die Indische jeugd is beïnvloed, ook als ze over andere onderwerpen schrijft dan Indië. De ‘andere omgeving’ waarin ze is opgegroeid, inspireerde haar tot een levenslang proces van het verkennen en ontdekken van de wereld waarin ze leefde.

In elk opzicht een Indisch meisje zou de conclusie uit de voorgaande artikelen kunnen zijn, maar door de Indische gemeenschap in Nederland werd de Indische herkomst van Haasse gebagatelliseerd en in twijfel getrokken. Ze hoorde er niet werkelijk bij en was slechts een Hollands meisje in de tropen geweest. Het was een oordeel waar Hella Haasse onder geleden heeft, en dat haar tot het einde van haar leven heeft achtervolgd. Ze voelde zich voor de tweede keer in haar leven uit haar geboorteland verbannen, zoals blijkt uit het artikel van Olf Praamstra.

Over datzelfde onderwerp, over haar Indische identiteit, gaat ook het interview dat Pamela Pattynama in 2007 met haar hield. In dit interview dat in opdracht van

[p. 113]

de Tong Tong Fair (Pasar Malam Besar) werd gefilmd, spreekt Hella Haasse zich uit over de blijvende invloed van de Indische natuur op haar werk.

Tot de Indische wereld van Haasse horen ook de Indonesiërs. Voor de meeste mensen kwam het als een verrassing dat Hella Haasse in 1977 een toneelstuk heeft geschreven waarin de Javaanse vrijheidsstrijder Diponegoro - zonder zelf mee te doen - op de achtergrond de hoofdpersoon is. Het stuk is twee keer opgevoerd - in de jaren negentig - maar voor een klein publiek, en het is nooit gepubliceerd. Esther ten Dolle vond en las het manuscript, en concludeert dat het een spannend en belangwekkend stuk is. Bovendien is het wat de thematiek betreft een ‘echte Haasse’ die in een overzicht van haar werk niet mag ontbreken.

Peter van Zonneveld tenslotte schrijft over Hella Haasse en haar visie op andere Indische auteurs, van wie Multatuli en Maria Dermoût voor haar de belangrijkste zijn. In haar beschouwingen over deze schrijvers bepaalt zij impliciet vaak ook haar eigen positie.

Dit nummer is uitbundig geïllustreerd. Daarvoor bedanken wij Patricia de Groot die niet alleen de illustraties bij haar eigen artikel verzorgd heeft, maar ons ook aan een groot aantal andere heeft geholpen.

De foto's zijn voor zover mogelijk opgenomen in overleg met de rechthebbenden; wie verder rechten kan doen gelden, wordt verzocht contact op te nemen met het redactiesceretariaat van Indische Letteren.

De volgende Indische letterenmiddag is op vrijdag 27 september in Leiden. Deze middag is gewijd aan Louis Couperus naar aanleiding van zijn honderdvijftigste geboortedag. Meer informatie hierover vindt u aan het eind van dit nummer. Het jaarlijkse symposium in Bronbeek staat in het teken van de Indische poëzie en vindt plaats op 10 november. Meer hierover in het volgende nummer.