De Huisvriend. Jaargang 1891

Een Chineesch nieuwjaarsfeest te Ambon.

Gelukkig heeft de mensch de goede eigenschap, een gezellig wezen te zijn, nog niet verloren, en hoewel geheele categoriën, zooals kluizenaars en geleerden, liefst alleen worden gelaten in hun cel of studeerkamer, heeft men daarentegen ook anderen, die het gezellige leven dubbel waardeeren. Onder deze laatste soort van menschen behoort zeker in de eerste plaats de zeeofficier.

Als deze, na maanden langs eenzame kusten gekruist te hebben, weer op een bewoonde plaats komt, is het zijn eerste werk, uit te vinden, wáar en op welke wijze, het beste partij kan worden getrokken van de omstandigheid, dat hij weer in de nabijheid is van beschaafde medeschepselen. De tijd, dien hij echter, vèr van zijn kruisgebied, in de gezellige wereld doorbrengt, is gewoonlijk te kort om van het familieleven te kunnen genieten en meer duurzame vriendschapsbanden aan te knoopen. Een vluchtige kennismaking, enkele uren van genot, in een danszaal of op een openbaar feest, gesmaakt, moeten voor hem genoeg zijn; diepere indrukken kan hij bijna niet opnemen, want wanneer zal hij het plaatsje, waar hij even stilhield, terugzien?

Vroeger was dit in Indië heel anders. Vóór het uitbreken van den Atjeh-oorlog, toen de vloot nog sterk genoeg was om er de verschillende stations mee te bezetten, bracht men soms jaren op dezelfde plaats door, men werd mede-ingezetene, men kende er iedereen.

Wel werd elke maand eenige dagen, soms een paar weken, over het aangewezen gebied gekruist en de verschillende onderdeelen van het station bezocht, of voor korten tijd dit verlaten om een kleine expeditie mee te maken, maar na afloop kwam men weer in het oude bekende plaatsje terug; dáár ontving men dan de brieven uit Holland, die intusschen waren aangekomen en moest men zelf vertellen en de plaatselijke nieuwtjes hooren, dan was er weer bedrijvigheid in de societeit en werden plannen beraamd voor feesten en komedievoorstellingen, die nu konden doorgaan na terugkeer der leden.

Nu is die toestand veranderd. Bijna alle schepen, die beschikbaar zijn, liggen voor de kusten van Atjeh, en de zeeofficieren hebben wel wat anders te doen dan komedies op te voeren of te dansen. Het schoone van de carrière heeft er wel niet bij verloren, maar een mensch kan van het grootsche in zijn roeping alleen, niet leven; een beetje afwisseling mag er gerust bij.

Het aantrekkelijke van den zeedienst, dat met de zeilschepen al voor een goed deel verdween, heeft door de Atjeh-quaestie, en vooral door de laatste afsluiting der Noordkust, een allergevoeligsten, zoo niet doodelijken slag ontvangen.

Blijft er al voor de toekomst vooreerst weinig vooruitzicht, we hebben toch onze souvenirs en de hoop, dat het mettertijd tot den ouden toestand zal terugkeeren, toen Indië nog niet de schrik was van een levenslustig zeeofficier, die er heenging, om, na afloop van zijn vaak moeilijken en zwaren dienst, dan ook met volle teugen te kunnen genieten van het rijke leven. Want werkelijk, op de verst verwijderde stations werd vaak het aangenaamst geleefd, en een verblijf te Ambon bijvoorbeeld kon ruim opwegen tegen een plaatsing op het wachtschip van het zooveel duurdere en stijvere Batavia. De ‘Molukken’ was altijd een der aangenaamste buitenposten, en ik was dan ook niet weinig verheugd, toen ik, na aankomst in Indië op het Departement van Marine, de order ontving mij per particuliere gelegenheid naar Ambon te begeven, ten einde aldaar een der

[p. 103]

officieren, wiens tijd om was, te gaan aflossen op het toenmalige stationschip ‘de Neptunus’.

Ik kende Ambon van vroeger en was er ook spoedig weer thuis en ingewijd in de intrigues van ‘boter’- ‘trassie’- en ‘sago-clubs’, zooals de zuiver Europeesche, Indische en Echt-Ambonsche klieks worden betiteld.

Na afloop van den dienst, tegen vier uur 's middags, zorgde ieder zoo spoedig mogelijk gekleed te zijn, om mee te kunnen gaan met de sloep, die geregeld om half vijf afstak. Bij helder licht maakten we dan eerst onze gewone wandeling naar boven, langs het residentiehuis en terug naar de Esplanade, om aan de groote ronde tafel op het grasveld, vóór de soos, de politiek van den dag met de ingezetenen en de officieren van het vrij sterke garnizoen te bespreken, en intusschen de toiletjes te bewonderen van de over het plein wandelende schoonen. Tegen zeven uur werden visites gemaakt en in den naävond, na 't eten, bij de eene of andere familie of in de societeit een kaartje gelegd. Een enkele maal een groote partij in de stad of een roeitochtje met dames, 's avonds over de ruime baai, in de sloepen van het oorlogschip als afwisseling, en zoo ging ons leven rustig en alleraangenaamst voorbij. Groote gebeurtenissen kwamen niet voor, de telegraaf reikt zoover niet en we waren dus volstrekt niet verwend met emoties. Deze bestonden hoofdzakelijk uit niet verwachte overplaatsingen, die per maandelijksche mail kwamen.

We waren dan ook niet weinig verwonderd, toen we na een korte, maar vermoeiende expeditie tegen een kleine kampong (dorp) op Ceram, te Ambon teruggekeerd, de geheele plaats in feesttooi vonden.

Het was al donker toen we goed en wel op ons oude plekje ten anker lagen. Langs de baai, zoover het stadje zich uitstrekt, zagen we tallooze witte, roode en groene lichtjes òf onbeweeglijk òf in lange rijen langzaam voorbij trekkend. Dat we nieuwsgierig waren te hooren wat er gaande was, behoeft niet gezegd, en weldra zaten dan ook allen, die geen dienst hadden, in de inmiddels gereedgemaakte sloep, om aan den steiger, bij het fort, te worden afgezet. Op het binnenplein van de benting, waar anders de lichten uit de officierswoningen hun helder schijnsel tegen de neerhangende takken en luchtwortels van de waringins wierpen, was het nu donker en alles scheen als uitgestorven. Alleen de schildwacht bij de brugpoort en de enkele manschappen in het wachtlokaal bewezen, dat het fort nog niet geheel verlaten was.

Op de ‘Esplanade’ gekomen, konden we onze oogen haast niet gelooven. Van alle kanten stroomde de menschenmassa over het ruime plein, terwijl honderden gekleurde lampions het maanlicht hielpen bij de verlichting van het feest. De droomerige dreun van een draaiorgel klonk boven het gejuich en gezang van de menigte uit, en in de verte hoorden we de schetterende tonen van een trompet en zagen we de lichtjes van een mallemolen in dollen ren elkander achterna hollen.

Slechts met moeite drongen we tusschen al die feestvierenden door, over het plein heen, om in de stad, in de chineesche wijken, alles meer van nabij te genieten. Op onze informatie toch, hadden we ten antwoord gekregen, dat de Chineezen feest vierden: hun ‘Nieuwjaarsfeest!’ Dus maar vooruit, en pas in de wijk aangekomen, waar de voornaamste gele broeders en zusters wonen, hooren we van de voorgalerij van een groot chineesch woonhuis roepen: ‘Kijk, daar zijn de lui van de ‘Neptunus’ ook, die zijn zeker juist in de baai gekomen!’ en omziende ontdekken we achter de ijzeren balustrade, een goede meter boven den beganen weg, een aantal kennissen met hunne dames, bezig gebruik te maken van de gastvrijheid van de chineesche dame, die het huis bewoont. Daar boven moeten ze een mooi uitzicht hebben, en daar wij allen de vriendelijke weduwe persoonlijk kennen, besluiten we ook maar de steenen trappen op te klimmen en voegen ons bij de reeds aanwezigen. De ontvangst is allerhartelijkst; mijn buurdame, een jeugdige vertegenwoordigster der ‘sagoclub’, zegt met een schalksch lachje in haar groote donkere oogen:

‘U pienter (slim) ja, juist terug als hier een pretje. Ik zeg al gister tegen mijn vriend Annie: zoo sajang (jammer), die ‘Neptunus’ nu juist naar Ceram, anders wij dansen, ja?’

Na deze ontboezeming, die duidelijk te kennen geeft, dat we straks druk zullen moeten dansen, reikt ze mij, met haar poppenhandjes een kop thee over, dat ze van de gastvrouw ontvangt, en begint dan onmiddellijk met me op de hoogte te brengen van de gebeurtenissen, die in den tijd, dat we weg waren, met haar vriendinnen en kennissen zijn voorgevallen. Gelukkig behoef ik het verhaal van een kort geleden ‘gebroken’ engagement niet geheel aan te hooren, want in de straat weerklinkt een vervaarlijk geroep en gejuich, en iedereen buigt zich over de leuning heen om te zien wat er gaande is.

Boven de hoofden der golvende schaar wandelaars steekt een hoog voorwerp uit, waaraan sierlijke chineesche papieren lantaarns heen en weer slingeren, met de voortgaande beweging van het gevaarte. Als het dichter bij komt, blijkt het een hooge wagen te zijn, voortgetrokken door een tiental Makassaren en Boetoneezen in roode sarongs en bonte hoofddoeken. De wagen bestaat uit een, op hooge wielen geplaatsten, vierkanten bak, met een voor- en een achterbank, overdekt door een baldakijn, op vier stutten. Het houtwerk van wagen, wielen en stutten is keurig gebeeldhouwd, met draken en visschen en vogels en zonderlinge diersoorten en voorwerpen, die alleen in de chineesche verbeelding voorkomen. Al het snijwerk is rijk beschilderd met goud en zwart en vermiljoenlak. Van den hemel hangen sierlijke franjes en guirlandes af en onttrekken gedeeltelijk aan ons oog de vier ‘opgetuigde’ chineesche kindertjes, die op de beide banken zitten. Met hun waskleurige, fijne gezichtjes blijven de kleine kleuters onbeweeglijk stil naast elkander zitten. Ze voelen het gewicht van den dag en zouden niet gaarne door de eene of andere beweging iets aan de plechtigheid van het feest afdoen, maar nog veel minder iets willen bederven aan de rijke feestkleederen, waarin hun lichaampjes gehuld zijn, of de kunstige, uit goud en bonte steentjes vervaardigde kroontjes beschadigen, die de gladgeschoren hoofdjes dekken. Alleen duikt het miniatuurhandje van tijd tot tijd voorzichtig in de bonbondoos, die ze op hun tocht door de stad van een vriendelijk familielid ontvingen.

[p. 104]

Gelukkig dat het hier niet, zooals in Holland, met Nieuwjaar vriest, wat zou dat kleine goedje dan een koude lijden, want van zeven uur af tot laat op den avond rijden ze rond, overal moeten ze vertoond worden; en nu het eenmaal begonnen is, houdt elk oogenblik voor het huis van onze gastvrouw een wagen met kleine chineesjes stil. Ze worden even toegesproken, op de kleine gezichtjes gekust, en dan gaat het weer verder, naar een anderen oom of tante. De inlanders voor den wagen zetten zich weer in beweging en beginnen hun eentonig lied opnieuw aan te heffen.

Nauwelijks is de wagen weg of mijn vriendinnetje zet haar verhaal voort, met een ijver alsof ze juist haar eigen minnaar de deur had gewezen; plotseling echter valt ze zich zelf in de rede; het vroolijke gezichtje komt in een ernstig luisterende plooi, de fijne oortjes spitsen zich en, na een oogenblik, kijkt ze mij vreugdestralend aan en roept, terwijl ze in de handen klapt: ‘Daar komen ze, daar komen ze!’

Haar scherp muzikaal ontwikkeld gehoor heeft de tonen der dansmuziek reeds van uit de verte opgevangen.

Nu wordt de muziek al duidelijker en hooren wij ze ook, eerst nog een tijdje nader komend, dan op denzelfden afstand blijvend.

‘O, ze dansen eerst bij de van W.'s’ vertelt de schoone danslustige, die het blijkbaar maar half goed vindt, dat ze zich onderweg ophoudt.’

Na een poos hooren wij de muziek weer naderen en kunnen ten laatste ook de bonte groep Amboneezen onderscheiden, die ze voortbrengt. - Stel u voor, een tiental zeehelden, in groot tenue, arm in arm met meisjes in baltoiletten of bruidskleeren.

Vóór het huis houden ze stil; alleen de steek met struisveeren mankeert, anders zouden ze volmaakt op admiraals lijken. De galahoed is echter vervangen door een kartonnen pet, waarop een zeer kunstig nagebootste ‘zeemeermin’, met een glinsterende geschubde staart, uit gras en bloemen het blondlokkig hoofd, verheft. Overigens is de uniform keurig van blauwe serge en goudpapier nagebootst. De toiletjes van de als dames gekleeden, zijn inderdaad keurig. Indien men niet wist, dat alleen mannelijke dansers vertooningen geven, zou men nooit op het denkbeeld komen, dat de gezichtjes, die door de lange witte sluiers flauw heenschemeren en de elegante figuurtjes, slechts aan wezens toebehooren, die tot het schoone geslacht geenszins kunnen gerekend worden.

Een der admiraals treedt voor; zijn epauletten, het rijke borduursel en de gouden en zilveren ridderorden schitteren, als het licht der lampions er op valt, alsof het alles echt was.

De meermin met voetstuk verlaat haar hooge zitplaats, de vlootvoogd maakt een diepe buiging, stelt zijn gezelschap voor en houdt dan een lange toespraak in het Amboneesch.

We geven hem een gulden; de prijs voor twee dansen. De muzikanten van den troep beginnen een wals te spelen, en de nagebootste vlagofficieren draaien weldra met hun dames in de rondte.

Mijn buurmeisje werpt al verlangende blikken, doch daar nog niemand anders van het gezelschap mimes maakt om zelf op de muziek te dansen, blijf ik afwachten. Bij de tweede wals wordt de verzoeking te groot, enkele paren staan op en vóór ik de vraag aan mijn danseuse nog voor de helft heb uitgesproken, verheft ze zich al en legt een handje op mijn arm, waarvan het niet uit te maken is, of het in een lichtbruine handschoen gehuld is, dan wel ‘au naturel’ vertoond wordt.

Reeds aanstonds blijkt het, dat de ruimte veel te klein is, om werkelijk aangenaam te dansen, ‘Marietje,’ (zoo heet het meisje) wier oogen al even begonnen te schitteren, kijkt me verdrietig aan als ook zij merkt, dat de voorgalerij te smal is en zegt dan resoluut: ‘We moeten weg, naar Soen-li-han, de leverancier, kom maar!’ De anderen zijn ook tot hetzelfde besluit gekomen en het duurt niet lang of we zijn allen, na afscheid van de weduwe te hebben genomen, op weg om ons door de drukte op straat heen, een pad te banen naar het ruime huis van den aannemer.

‘Voor diens woning vertoont juist een troep, ditmaal in generaalsuniform gedost, zijn danskunsten aan een gezelschap, dat op de ruime voorgalerij, achter een glas wijn, van het schouwspel geniet. Het zijn allen kennissen, en de chineesche gastheer geeft, na een vriendelijken handdruk en de nog onbekenden aan zijn beminnelijk lachende wederhelft te hebben voorgesteld, snel den bedienden order, meer stoelen en glazen aan te dragen. De vroolijkheid is spoedig algemeen, telkens staat weer een paar op om over den marmeren vloer, aan den lust om te dansen te voldoen. Van de stoelen en canapées wordt bijna uitsluitend door de oudere dames geprofiteerd. Een oogenblikje uitrusten, maar dan weer dansen; jonge meisjes schijnen onvermoeid te zijn zoolang ze kunnen dansen.

Marietje is een en al verrukking, en laat haar hoofdje vertrouwelijk tegen mijn schouder rusten. In een onbewaakt oogenblik kan ik den lust niet bedwingen en druk even de lippen op het van opgewondenheid gloeiend voorhoofd. Gelukkig wordt ze niet boos, maar geeft me een tikje met haar waaier, en zegt: ‘U zoo brani, altijd ondeugend ja, zoo vroeg al’ er blijkbaar op doelend, dat ze mij straks, als ik haar thuis breng, die handeling in 't geheel niet kwalijk zal nemen, maar het in tegendeel, als een natuurlijk blijk van hulde, aan haar lieftalligheid gebracht, zal accepteeren. Haar mama, die in druk gesprek gewikkeld is met een zwaarlijvige chineesche dame, heeft gelukkig niets gemerkt, anders volgde hoogstwaarschijnlijk geen invitatie voor de rijsttafel van morgen.

De generaals maken intusschen goede zaken, telkens wordt voor een nieuwen dans betaald. Van tijd tot tijd wordt door sommigen al een poging aangewend om te gaan menariën, doch daar hebben we weinig lust in, op een open voorgalerij aan de straat.

‘Menariën’ is een dans, die speciaal in de Molukken voorkomt. De dansenden dansen niet met elkaar, maar tegenover elkaar, de dames aan de eene zijde, de heeren van de andere langzaam naderend. De bewegingen worden bijna niet met de voeten, doch hoofdzakelijk met het bovenlijf uitgevoerd.

Om den steeds aangroeienden lust in het nationale vermaak voor goed te beteugelen, besluiten we

[p. 105]

op te stappen, daar het mooi laat begint te worden. Een paar Mama's zijn ook van idee, dat het voor van daag mooi genoeg is geweest, en hoewel er velen tegen zijn, helpt hun dat niet veel en als de dans uit is, wordt het muziekkorps bedankt en wandelen we arm in arm, door de nog steeds volle straten, naar het deftiger deel der stad, aan de overzijde der Esplanade.

Ongelukkigerwijze moeten we langs de societeit, en de partij die straks verslagen werd, met het argument, dat men aan den openbaren weg moeilijk kan ‘menariën’, lost nu dit bezwaar op, door voor te stellen het feest in de soos voort te zetten. Nu binnenshuis, een enkele maal menariën, dat kan er door, besluiten de Mama's en hoewel wij nog doodmoe

na het duel. Naar N. Sicard. (Zie blz. 105.)

zijn van de laatste dagen op Ceram, kunnen we niet anders doen dan ons in 't onvermijdelijke schikken, en door druk dansen te trachten over den slaap heen te komen.

Een paar muzikanten worden van de straat gehaald, de stoelen en tafels tegen den muur aangeschoven en wijn en gebak gepresenteerd. Op de eerste nen der vrij primitieve instrumenten neemt ieder zijn plaats in en wij kunnen de aangeboren bevalligheid bewonderen, die bij den geliefden dans door de dames getoond wordt. Wij Hollanders zijn over zooveel elegance verbaasd en brengen het, in de pogingen om mee te doen slechts tot een gebrekkige nabootsing. De echte ambonsche heeren wedijveren echter met de dames in sierlijke lichaamsbewegingen.

Menariën wordt gewoonlijk alleen op familiepartijtjes gedaan, zoodat de dames dan ook nog niet geheel in hun element zijn; enkele pogingen om wat van het deftige weg te nemen, worden wel gewaagd, maar zonder succes. Als na eenigen tijd echter van verschillende zijden door de ambonsche lui voor hun danseuse, half geknield wordt, laat ook een enkel meisje haar trotsche houding varen. Bijna allen volgen het voorbeeld, en als bij het ten einde loopen van den dans het ‘passang’ weerklinkt, is er geen enkele preutsch genoeg om de beide zoenen op elke wang niet met een gelijk aantal te beantwoorden! 's Lands wijs 's lands eer.

Na de ‘valse finale’, die op de laatste quadrille volgt wordt een glas champagne op de gezondheid van het schoone geslacht geledigd en brengen we allen onze dames naar huis.

Wie weet of een, hier of daar in de schaduw van een dikken boom schuilende Amor zich niet verheugt, over het succes, dat hij op de argeloos voortwandelende paartjes met zijn verraderlijke pijl en boog heeft behaald!

Een officier van de ‘Neptunus’.