Grimbergse oorlog

[vs. 3091-4140]aant.

Doen quam gevaren hierna
Des heren sone van Breda,
Wel gewapent tier ure;
Sijn tornekeel, sijn covertuere
Was van kelen, en dair in fijn
Drie sautoren van selverijn
Met enen rande van goude
Ghedanteert, also hi woude;
Van den selven was sijn scilt.
Sijn goede sweert dat hi hilt
In sijn hant, ende sloech met sporen.
Enen ridder heeft hi verkoren,
Ende hiet her Jan van Hannuut.
Dien dach haddi al uut ende uut
Wale gestreden, dat seg ic u;
Heer Jan van Breda heeften nu
Geraict op sijn beckeneel,
Dat onlanghe bleef geheel.
't Sweert esser sonder genaden
Toten tanden dore gewaden,
Daer 't menich man sach toe.

[p. 148]

 

Enen anderen sloechi doe³¹¹²

 

Dat hem van den buycke vlooch 't hoot.

 

Doen wert daer den strijt groot

 

Omtrent hem ende groot bedranc;

 

Menich wert daer van wonden cranc³¹¹⁶

 

Dat hi ter erden sanc neder.

 

Men vacht daer voirt weder

 

In beiden siden ende met eren;

3120.

Maer van Grimbergen die heren

 

Vochten boven maten wel;

 

Nochtan waren si in dat nijtspel

 

Sere vermoeit ende verladen;

 

Maer daer stont hem in staden

 

Hare voetvolc, die dair waren,

 

Ende doorbraken hem die scaren

 

Met crachte, sijt seker des.

 

Daer quam gevaren na sijn getesaant.

 

Die here van Breda, ende dair mee

3130.

Met hem sire sonen twe.

 

Oec quam daer gevaren ane

 

Die grave Diederic van Viane,

3112 Ende andere heer sloech hy doe, Dat hem van den buycke vloch het houft.

3116 Daer wert menich van wonden cranck, So dat hy ter eerden sanck nedere, Ende vacht daer voort ende wedere In beyde syden aventeurlijcke; Maer die van Grimberghen sekerlicke Vochten boven gheloove wel; Nochtans waeren sy in dat spel Seere vermant ende verladen; Maer hen stont wel in staeden Die voetlieden, die daer waren, Ende doorbracken d'ander schaeren Al met crachte, sijt ghewes. Doen quam ghevaeren, sijt seker des, Die heere van Breda ende syne sonen twee, Die des daechs maeckten ghedwee In den stryde menighen man. Oock quaemen met ghevaeren aen Die grave van Vianden heere Diederick, Ende menich andere baroen eerlick, Die daer commen was ten stryde; Daer jeghens quam op d'ander syde Die grave van Loon, in waeren dinghen, Ende met hem die heere van Edinghen, Ende oock die heere van Heurne met, Ende menich andere, dat wel wet, Die wel in stryden deuren mochten. Doen weert daer seere ghevochten Aen beyde de syden van dien lieden, Ende en can u niet wel bedieden Den grooten jammere die daer gheschiede. Doen quam daer ghevaeren doen te niede Die borchgrave van der Tommen, heer Willem, Wel ghewapent, ick seker bem Met diere wapene ende goede. Sijn tournekeel was, wilt ghevroeden, Van goude ende van keelen ondersneden, Met drye keperen by waerheden, Ghevarieert van silvere ende van laseure. Hy sat ook op een ors tot dier euren, Daer hy met seere ghestreden hadde op, Ende liet loopen, sonder spot, Door den strijt de sperre in de hant. Op d'ander syde quam gherant Die heere van Yssche ghewapent wel Op een ors starck ende snel, Verdeckt met eenen rooden samite. Hy voerde den schilt, seyt die vite, Van goude, met lelien van sable daer in, Ende liet loopen naer synen sin Sijn ors op den borchgrave, Ende gheraeckte hem by Ste. Bave, Rechte op die plate vooren, Dat het ysere achter quam doore; Maer hy en hads in 't lijf niet. Oock segghe ick u dat wederstiet Die borchgrave op den schilt, Dat hyne in sijnder onghewilt Van den orsse nederreet. Heer Willem nam 't ors ghereet, Ende esser mede henen ghevaeren, Ende gaf 't die hy woude t'waeren. Daernae ginck hy stryden wedere, Ende sloegher menighe ter nadere; Want hy was een ruddre vrome, Ende die heere van Yssche, als ick gomme, Weert weder ghemonteert Op een schoon ors, als men my leert, Dat hem een syne neve brachte. Doen horte hy uyt met crachte, Ende reet daer hy die persse sach meest. Doen quam ghereden in dat foreest Een die men hiet Zeghere Van den Molen, Op een ors swart als een cole.

[p. 149]

 

Ende menich baroen die tien tide

 

Daer comen was in den stride:

 

Die grave van Loen in waren dinghen,

 

Ende die heren van Edingen,

 

Ende van Hoerne die here met,

 

Ende menich man ongelet,

 

Die wel in striden dueren mochte.

3140.

Daer was in den stride groot geruchte

 

In beiden siden van den lieden.

 

Ic mochte u niet bedieden

 

Den jammer, die gesciede aldair.

 

Men mach over hondert jaer

 

Tellen wel ende spreken dair ave.

 

Van der Thomen [her Willem,] die borchgrave,

 

Quam dair gereden

 

Op een ors van stercken leden,

 

Wel gewapent; sijn tornekeel

3150.

Was van goude niet al geheel;

 

Maer van kelen ondersneden,

 

Gepareert van rijckelicheden,

 

Van selvere ende van lasuere⁽¹⁾.

(1) Zie het wapenschild van Willem van der Tommen, D.I. Pl. I.v. 3444.

[p. 150]

 

Hi sat op een ors tier ure,

 

Dat hi sere in den strijt

 

Lopen dede, ende tier tijt

 

Quam jegen hem gewapent wel

 

Op een ors van leden snel,

 

Verdect met enen samite root

3160.

Die here van Yssche, die al bloot

 

Den scilt van goude voerde meer no min

 

Met lelien van sable daerin.

 

Sijn ors noopte hi met sporen,

 

Ende stac den borchgrave voren

 

Op den scilt dat hi spleet,

 

Ende doorrannen gereet

 

Metten spere dat was stijf;

 

Maer hine hads niet in 't lijf,

 

Ende her Willem die borchgrave

3170.

Stacken weder dat hi ave

 

Van sinen orsse nedervel.

 

Heer Willem nam dat ors snel,

 

Ende voeret in sijn behoude;

 

Hy gaf 't daer hy 't geven woude.

[p. 151]

 

Daerna voer hi striden weder;

 

Menighen man sloechi neder.

 

Hi was vrome ende street sere,

 

Ende van Yssche die here

 

Wert weder gemonteert daer naer

3180.

Op een ors groot ende swaer,

 

Dat hem een sijn neve brachte.

 

D'ors horte hi voort met crachte,

 

Daer hi sach de porsse meest.

 

Ghereden quam in dat oreestaant.

 

Een hiet heer Segher van der Molen,

 

Op een ors swerter vele dan colen,

 

Met sine wapenen overtoghen;³¹⁸⁷

 

Swert was sijn scilt ongheloghen,

 

Daer drie molen-yseren inne

3190.

Van silvere stonden, als ic versinne;

 

Oec haddi in sijn hant een spere,

 

Daer hi mede reet in 't heere,

 

Daer des heren sone van Breda

 

Mijn heer Jan, als ic versta,

 

Bi sinen vader sere street,

 

Ende stacken op den scilt ghereet³¹⁹⁶

 

Dat hine ontwee spleten dede;

3187 Den schilt was sweert, ongheloghen, Daer drye molenyseren stonden inne Van silvere, als ick mi versinne. Oock hielt hy in sijn hant eene sperre, Ende reet voort met grooten gerre, Daer des heeren.

3196 Dat hyne in twee spliten dede; Soo dedi oock die plate mede, Ende 't sperre schoot hem in de borst.

[p. 152]

 

So dede hi die plate mede,

 

Ende hem 't spere doer de borst ontscoet.^{V. 3199}

3200.

Doen viel hi op de erde doet,

 

Dat hi uten gereide seech;

 

Dies sijn vader groot seer gecreech,

 

Ende bleef liggen in onmacht

 

In 't gereide, eer hi sijn cracht

 

Weder gewan, een lange wile:

 

Men hadde gegaen een mile;

 

Ende als hi sijn cracht gewan,

 

Sprac hi soe: ‘Edel man,

 

Stout ridder ende uytvercoren,

3210.

Wat heb ic heden verloren

 

Ane u doot, ridder fijn!

 

Wat sal seggen die moeder dijn³²¹²

 

Als hare die mare wert geseit!

 

Sy sal groote jammerheit

 

Driven, ende groten rouwe;

 

Also helpe my Onse Vrauwe!

 

Ic sal u wreken of bliven doot.’³²¹⁷

 

Hy sloeg d'ors met sporen root,

 

Dat seerder liep dan een hinde,

V. 3199 ontbr. Ende quam op d'eerde doot ghevallen. Dit sach synen vaedre onder hen allen, Daer hy groote rouwe om creech; Op sijn ghereyde hy neder seech, Ende lach in onmacht eene wyle. Doen bequam hy een gyle, So dat hy weder macht ghewan. Doen seyde hy: ‘Sone! edel man, Edel ruddere uytvercooren, Wat heb ick hedent al verlooren Aen uwe doot, heer rudder fijn?

3212 Die niemaere weert gheseyt, Van uwer doot, sone ghemyet; Sy sal 's hebben groote rouwe; Maer alsoo.

3217 Doen sloech hy metten spooren root Een ors dat seerder liep als eene hinde.

[p. 153]

3220.

Rechte henen met gheninde

 

Daer hi her Segheren houden sach,

 

Ende riep op hem, wat hi mach:

 

‘Keert u omme, verweert u lijf

 

(Ofte du best doot, sonder blijf;)³²²⁴

 

Want du hebs my drove gemaict

 

Aen mijn kijnt, wat helpt missaect?³²²⁶aant.

 

Dat ghy doot hebt alhiere.’

 

Doen keerde heer Segher sciere

 

Jegen den her van Breda aldaer.

 

Elc hadde een scerp sweert vaeraant.

3230.

In sijn hant, dat goet was.

 

Heer Seghere, sijt seker das,

 

Sloech van Breda den here

 

Met sinen sweerde also sere

 

Op den helm, dat 't lude clanc,

 

Ende dat 't vier daer ute spranc

 

Met groten glinsteren, wet dat;aant.

 

Maer die here geraecte bat,

 

Van Breda, dat seg ic u,

 

Ende sloechen op de scouderen nu

3240.

Tusschen hals ende hooft.

 

Dat sweert was scerp, des ghelooft,

3224 Ofte du best doot, sonder blijf.

3226 Wat helps missaect? Dat ghy hier hebt versleghen.’ Doen keerde heere Zeghere, die deghen, Jeghen den heere van Breda, Ende hielt een sweert, als ick verstae, In sijn hant, dat scharpe was, Ende heer Seghere, sijt seker das, Brocht het sweert al ghetoghen, Ende sloech den heere van Breda al ongheloghen Op den helm dat luyde clanck, Ende datter vier uyte spranck Met groote geysters, wet dat; Maer het gheraectene vele bat Die heere van Breda, segghe ick u, Ende sloech hem op.

[p. 154]

 

So dat hi hem dorsloech tier stede³²⁴²

 

Dat been van den schoudere mede.

 

Oic dede hire sijn cracht toe,³²⁴⁴

 

Soe dat dat sweert scoet doe

 

Recht t'sire borst neder,

 

Ende dair hi trac sijn sweert weder

 

Viel hi doet uten gereide.

 

Die here van Breda doen seide:

3250.

‘Ic vergeve u die misdaet

 

Van minen kinde, dat verstaet;

 

Want ghijs hebt berouw ontfaen.’³²⁵²

 

Hier met is hy ghekeert saen

 

Rechte weder tot sinen lieden,

 

Die sere streden, na mijn bedieden,³²⁵⁵

 

Jeghen die van Brabant daer,

 

Ende doden menighen voorwaer;

 

Sine spaerden armen noch riken.³²⁵⁸

 

Daer quam gereden ridderliken

3260.

Die here van Hamme uyt Vermandois,

 

Die met menighen Francois³²⁶¹

 

Her Arnoude, als ic vernam,

 

Van Grembergen te hulpe quam.

 

Hy was ghewapent eerlike

 

Met wapenen al te ridderlike:

3242 Ende doorsloech hem op die stede.

3244 Oock deed hiere syne cracht toe, Soo dat 't sweert schoot doe Rechte tot sijnder borst neder, Ende doen track hy sijn sweert weder, Ende viel d'ander doot, uyten ghereyde.

3252 Want ghy hebbes berouwe ontfaen.

3255 Hoorick bedieden

3258 Want sy en spaerden aerme noch rijcke. Doen quam ghereden rudderlijcke.

3261 Te hulpe met menighen Franchois Heer Aernoulde van Grimberghen was commen. Hy was ghewapent, hebbe ick vernomen, Met wapenen, die hem wel stoeden. Hy droeg den schilt, wilt ghevroeden, Van goude met drye manen daer in, Van rooder keelen, no meer no min; Also oock was syne banniere, Ende sijn tournekeel diere, Dat hy boven syne plate hadde an; Sijn ors was overdeckt dan.

[p. 155]

Hy droech den seilt meer noch min

 

Van goude, daer stonden in

 

Van kelen drie manen diere;

 

Alselc was oic sijn baniere

3270.

Ende sijn tornekeel berect.

 

Sijn ors was overdect

 

Met samite, daer hi op sat,

 

Ende liet lopen al den pat³²⁷³

 

Door den strijt, spere in hant,³²⁷⁴

 

Ende stac enen ridder faeljant

 

Op den scilt ter slincker syde

 

Dat hi viel neder in den stryde;³²⁷⁷

 

Maer hi quetste hem min no mere.

 

Doen reet voert van Hamme die here

3280.

Dor den strijt al wijchghiere,³²⁸⁰aant.

 

Daer een here quam gereden schiere,

 

Van Brabant een genoot;

 

Sijn baniere was al root,

 

Drie ruten van selvere daerinne,³²⁸⁴

 

Talewert staende, als ic versinne:

 

Van Ledenberghe hiet hi heer Diderijc.

 

Sijn scilt, sijn wapenroc was gelijc

3273 Een pat.

3274 Sperre in de hant, Ende stack eenen ruddere vaillant.

3277 Dat hy nederviel in den stryde; Maer hy en queste hem, no min no meere.

3280 Door die strijt al wich ghier. Doen quam daer een heere fier Van Brabant een groot ghenoot.

3284 Met dry ruyten van silvere daer inne, Daelweert staende, als ick versinne, Ende hiet van Ledeberghe heere Dierick; Synen schilt ende wapenrock was ghelijck
Syne banniere, dat segghe ick u.

[p. 156]

 

Sire baniere, die ic seide u.

 

Ooc sat hi op een ors nu

3290.

Met sinen teekene overtoghen;

 

In sijn hant haddi, ongeloghen,³²⁹¹

 

Een starc spere ende sloech met sporen.

 

Den here van Hamme heefti vercoren,

 

Die hi voor hem sach houden daer.

 

Oec wert hy sijns wel ghewaer,

 

En stierde op hem d'ors aldair;³²⁹⁶

 

Dus so quamen si voere waer

 

Alle beide op die wile

 

Rechte als twee vliegende pile,

3300.

Ende elc geraicte wel

 

Den anderen in dat nijtspel

 

Op de scilden, die si dair hilden,

 

Weder si wilden ofte en wilden.

 

Daer si elc den anderen staken

 

Horde men die scilden craken,

 

Ende vielen beide ter erden neder;³³⁰⁶

 

Maer cort si opscoten weder,

 

En toghen die sweerden uten scoe;

 

Sy souden mallic anderen toe³³⁰⁹aant.

3310.

Hebben ghegaen; maer dat benam

3291 Hy hadde in sijn hant ongheloghen Een stercke sperre ende sloech met spooren, Ende heeft den heere van Hamme vercooren.

3296 Ende stierde sijn ors rechte op hem. Dus quaemen sy te gaedre, ick seker bem, Alle beyde op die selve wyle Recht als twee vlieghende pylen, Ende gheraeckten elc den anderen wel Op die schilde op dat spel, Die sy jeghens die steken hilden.

3306 Dat sy vielen op der eerden nedere; Maer sy schoten haest op wedere.

3309 Sy souden elck den anderen toe.

[p. 157]

 

Dat volc, dat daer [binnen] tusschen quam,³³¹¹

 

Ende dadense monteren op haer orsse.

 

Doen quam gereden met porsse

 

Die here van Yterne snel

 

Met syne baniere gewapent wel,

 

Met cinopre, also hi woude,

 

Met eenen leuwe daerin van goude.

 

Sijn wapenroc, sijn coverture

 

Was al eens op die ure;³³¹⁹

3320.

Ooc was hi op een ors gheseten,

 

Dat hi sere hadde doen sweten³³²¹

 

Van pinen, die hi hem hadde ghedaen.

 

In sijn handen haddi bevaen³³²³

 

Enen spere dat stijf ende grof was,

 

Ende liet lopen door dat gras

 

D'ors, die groot was ende scone.

 

Banderside quam sonder hone

 

Heer Geeraert, die here van Zule,

 

Op een ors, grijs als een ule,³³²⁹

3330.

Wel ghewapent totten teen;

 

Sijn scilt, sijn wapenroc was al een

 

Ende syne baniere, die hi brachte,³³³²aant.

 

Van claren selvere gewrochte

3311 Datter tusschen quam, Ende daden se monteren op die orssen. Doen quam ghereden in die prosse Die heere van Ytterne, ghewapent wale Met sijnder bannieren, sonder haele, Die van sinople was, soe hy woude.

3319 Was alleens tot dier eure.

3321 Dat hi hadde seere doen sweeten.

3323 Hy hilt een sperre, sonder waen, In sijn hant, dat stercke was ende stijf, Ende liet loopen, sonder blijf, Sijn ors starck, groot ende schoone. Op d'ander syde quam sonder hoene.

3329 Als een wule.

3332 Ende syne banniere oock, die hy brochte, Van claeren silvere, so my dochte.

[p. 158]

 

Met drie pilaren van sable verheven.

 

Hi sach comen sonder sneven

 

Den here van Itterne uten strijt,³³³⁶

 

Ende sloech jegen hem tier tijt

 

Sijn ors metten sporen van goude.³³³⁸

 

Oic liet die here van Itterne houde

3340.

Sijn ors te hemwert gaen.

 

Te gader quamen si vele saen

 

Metten speren, die sneden sere,

 

Ende van Itterne die here

 

Stac van Zule her Geraerde

 

Op den scilt te middenwaerde,

 

Dat hi in twee cliven dede³³⁴⁶

 

Plate ende wambais mede,

 

Ende stac hem in de side tier stonde

 

Ene utermaten diepe wonde,³³⁴⁹

3350.

Die hem sere te bloeden began;

 

Ende van Zule die vrome man

 

Stacken weder met selken nide,³³⁵²aant.

 

Dat hi viel neder in den stride,

 

Op die doode die daer laghen;

 

Maer hi spranc op sonder daghen,³³⁵⁵

 

Ende nam sijn ors metten tome

 

Om op te sitten, als ic gome;

 

Maer en mocht alsoo niet sijn;

3336 Door den strijt, Ende sloech jeghen hem uyt ter dyer tijt.

3338 Ende die heere van Ytterne liet oock boude Sijn ors rechte te hemwaert gaen, Ende quaemen te gaedre vele saen Metten sperren, die sneden seere.

3346 Dat hyne in twee cliven dede; So dede die plate ende wambais mede.

3349 Groote wonde.

3352 Metten schilde nide, Dat hy nederviel in den stryde.

3355 Maer hy spranck op, hoordick saeghen.

[p. 159]

 

Want van Zule de here fijn³³⁵⁹aant.

3360.

Was hem comen al te by,

 

Ende sloeghen, gheloves my,

 

Op den helm dat hi weder

 

Anderwerf viel te neder;

 

Maer hi spranc weder op doe,³³⁶⁴

 

Ende trac 't sweert uten scoe;

 

Hi werpt de scilt vor de borst.

 

Anderwerf quam sonder vorst

 

Die here van Zule ende waenden wale

 

Ter neder slaen al te male,

3370.

Ende sijn wonde, sijn ongevoech³³⁷⁰

 

Wreken; daer hi na hem sloech

 

Es hem die here ontkeert

 

Van Itterne, die wel geleert

 

Was van dies men plaget in striden,

 

Ende daer hi neven hem soude liden

 

Gegreep hine, si u becant,

 

Om sijn middel al te hant,

 

Ende tracken so vreselike

 

Dat canselgheerde dat ors rike,aant.

3380.

Ende hi na was gevallen met;

 

Ende die here van Zule, dat wet,

3359 Want van Julie.

3364 Maer hy spranck wedere op syne voeten, Ende track het sweert met goeder moyten, Ende weerp die schilt voor die borst.

3370 Ende op hen vreken syne wonde, Ende daernae sloech hem te dyer stonde, Ende hem die heere van Ytterne ontkeert Dat hyen miste, als men my leert, Ende daer hi lide nevens hem, Ende greepen doen, ick seker ben, Om sijn middelt al ter hant, Ende track hem neder, sy u becant, So uytermaeten vreeselijcke, Dat canceleerde dat ors rijcke, Ende bynae was ghevalen met; Die heere van Zule, dat wet, Es op syne voeten ghespronghen, Ende hevet sweert uytghewronghen, Ende den schilt voore ghetoghen, Ende die heere van Ytterne, ongheloghen, Es hem weder ghegaen jeghen, Ende heeft hem met nide ghesleghen, Ende gheraeckten op den schilt, Dies hy af sloech wel den hilt; Maer anders en dede hy hem niet, Ende die heere van Zule, wats gheschiet, Hielt 't sweert in syne handen beyde, Ende sloech den heere, als men my seyde, Van Ytterne op sijn hoot boven, Dat hy den helm heeft ghecloven. Dat sweert was scharp ende goet, So dat hem in sijn hoot woet.

[p. 160]

 

Es op sijn voeten gesprongen,

 

Ende heeft 't sweert uitgeswongen,

 

Ende den scilt getogen voirt.

 

Die here van Itterne, nu hoirt,

 

Es hem weder comen jeghen,

 

Ende heeft op hem met nide gesleghen.

 

Hi geraecten met geweelt

 

Op den scilt, daer hi d'een heelt

3390.

Hem of sloech metten sweerde;

 

Maer anders hi hem niet en deerde,

 

Ende van Zule die here

 

Hief 't sweert met fellen keere,

 

Ende sloech van Itterne den here boven

 

Op den helm, dat hine gecloven

 

Heeft; 't sweert was sterc ende goet,

 

Soe dat hem in sijn hoeft woet,aant.

 

Ende maecte hem eene wonde groot,

 

Daer dat rode bloet uyt goot,³³⁹⁹

3400.

Dat hem liep over sinen baerde.

 

Oic ware hi wel te dien vaerde

 

Gevallen; maer dat hi hem onthelt

 

Met crachte ende met gewelt

3399 Daer het bloet seere uyte goot, Ende liep hem over synen baerde. Hy was bynae ghevallen ten dien vaerde; Doch onthielt hy hem met crachte, Ende hief 't sweert by synen machte, Dattet seckerlick nederdroug, Ende gheraeckte hem ghenouch Den heere van Nile op 't hooft soe, Dat dhelm moeste splyten doe, Ende dat beckeneel oock mede, Ende en haddy hem niet ontkeert op die stede 't Sweert, hy hadden doot ghehat; Doch maeckte hyne van bloede nat; Want hyne in die schouderen wonde, Dat hy nederviel te dier stonde, Metten slaeghe, dat segghe ick u. Hy hadden doot gheslaghen nu; Maer datter toeghereden quam

[p. 161]

 

Hief hi 't sweert ende verdroech,

 

Daer hi den here van Zule met sloech

 

Op den helm, dat hine dede

 

Ende de beckeneel spliten mede;

 

Ende ware hem die goede brand

 

Niet gekeert in sijne hant,

3410.

Hi hadden seker doot gehadt.

 

Noch maecte hine van bloede nat

 

Ende gaf hem in den scouder een wonde

 

Dat hi nederviel ter selver stonde.

 

Daer haddine in den noot

 

Sonder toeval geslegen doot;

 

Maer dat dair toe gereden quam⁽¹⁾

 

Heer Willem van Wanghe, die 't benam,

 

Die des daeghes seere hadde ghestreden,

 

Ende menighen man overreden

3420.

Ende dootghesleghen in dien daeghe.

 

Hy sach hoe lach, sonder saeghe,

 

Die heere van Zule op die eerde,

 

Ende boven hem stont met eenen sweerde,

 

Om doot te slaene, van Ytterne die heere.

 

Doen liet hy loopen, by mijnder eere,

(1) De 271 volgende versen, van v. 3416 tot 3687 ontbreken in het Amst. HS.; wy hebben dezelve uit het Brusselsch HS. overgenomen en hier ingevoegd.

[p. 162]

 

Synen ors op hem wat mochte,

 

Ende gheraeckten met coene ghedochte

 

Op die plate in de slincke syde,

 

Ende maeckte hem een wonde te dyen tyde

3430.

Recht onder den slyncken aerm,

 

Dat hy in 't bloet viel al warm,

 

Dat daer op gras ghelevert stoet;

 

Maer hy spranck op metter spoet,

 

Ende heeft sijn sweert weder hernomen.

 

Oock riep hy: Ytterne! hebbe ick vernomen,

 

Ende daernae: Grimberghen! luyde ende seere.

 

Men en hoordes min no meere

 

In gheene syde, dat segghe ick u;

 

So vele hadde elck te doene nu.

3440.

Ende binnen desen dat dit was,

 

Es becommen saen nae das

 

Die heere van Zule, doen ick u kinnen,

 

Ende nam sijn sweert in sijn hant binnen,

 

Ende tart den heere van Ytterne ane.

 

Oock so voer aen hem toe, als ick waene,

 

De heere van Wanghe, heere Willem,

 

Ende sloeghen seere op hem,

 

Beide van achtere ende van voren;

 

Maer hy weerde hem seere ter coren

3450.

Teghen hen beyde te dier stat.

 

Hy haddese beyde doot ende ghemat,

 

Hadde hen nietmant ghestaen in staeden;

 

Maer hy was te seere verlaeden,

 

Ende sijn weeren en halp hem twint;

 

Nochtans sloech hy, si u bekint,

[p. 163]

 

Hem beyde menighe wonde in 't lijf.

 

Doen hief oppe sijn sweert, sonder blijf,

 

Heer Willem van Wanghe also warm,

 

Ende sloech hem af den slincken aerm;

3460.

Dat segghe ick u, al sonder lieghen,

 

Dat hyne in 't bloet dede wieghen.

 

Ende alsoo van Ytterne die heere sach

 

Synen arm af, haddijs quaet verdrach,

 

Ende in sijn herte grooten rouwe.

 

Met alre sijnder cracht dat weerstaet,

 

Ende sloech heer Willem, hoe 't gaet,

 

Op sijn hooft, dat die baroen

 

Nicken moeste op sijn aertsoen.

 

't Sweert heeft hy anderwerf gheheven,

3470.

Ende hem noch eenen slach ghegheven,

 

Daer hy hem oprechten soude,

 

Ende gheraeckten also houde

 

Beneden den hoofde in den hals,

 

Dat hy hem afsloech als ende als

 

't Hooft van den buycke herde verre.

 

Dat lichaem viel nedre sonder merre.

 

...........

 

Daer die heere van Zule sach doe,

 

Ende es hem een deel naeder ghetreden,

3480.

Ende stack hem 't sweert, by waerheden,

 

Daer hy hem omme waende keeren,

 

In den lichame, by mijnder eeren,

 

Ende doorstack hem alsoo waerme

 

Longer, levere, ende darme,

 

So dat hem 't sweert in 't herte scoet.

[p. 164]

 

Daer viel die heere van Zule (Yterne) doot,

 

Dat schade allen synen vrienden was;

 

Want hy was stout, als ick las,

 

Ende een die vromste in den stryde.

3490.

Daer ane verloos vele in dien tyde

 

Heere Aernoult, die heere van Grimberghen

 

Ende syne sonen, van sijnder herberghen,

 

Eer de strijt daer eynde nam;

 

Ende die heere van Zule, als ick vernam,

 

Es tot synen oorsse ghegaen,

 

Daer hy op sat herde saen,

 

Ende es ghereden ten strydewart in,

 

Daer men street, ick seker bin,

 

Herde seere met groot ghewelt.

3500.

Daer wordt doorhauwen menighen schilt,

 

Die ghemaeckt was van goude.

 

Doen quam ghereden met ghewoude

 

Heer Aernoult van Oyenbrugghe,

 

Op een ors sterck ende vlugghe,

 

Wel ghewapent totten teen;

 

Ende schilt ende wapenrock was al een

 

Van verwe ende van teekine,

 

Van goude ende van sinople fyne,

 

Van ses stucken wel ghemaeckt,

3510.

Met eenen rande wel gheraeckt

 

Van keelen, die daeromme ginck⁽¹⁾.

 

Doen sach hy een jonghelinck

 

Voor hem houden met eene sperre;

(1) Zie het schild van Arnout van Oyenbrugge, pl. IV, v. 3005.

[p. 165]

 

Doen voer hy teghen met grooten gherre,aant.

 

Ende track hem 't sperre uyt syne hant,

 

Ende sloech met spooren, sy u becant,

 

Sijn ors dat dapper was ende goet,

 

Ende stack eenen in sijn ghemoet,

 

Die heer Simoen hiet van Lede,

3520.

Dat hy op d'erde viel ghereede,aant.

 

Daer hy saen was opghesprongen;

 

Ende heer Aernoult es voorts ghedrongen

 

Metten orsse in den strijt,

 

Ende ontmoete te dyer tijt

 

Den heere van Zule, heer Geeraerde,

 

Ende stack hem alsoo harde

 

Op den schilt, dat hy spleet,

 

Ende 't ysere door de plate leet;

 

Maer in 't lijf en hadde hijs niet;

3530.

Ende metten stecke, die(n) hy stiet,

 

Gaf dat ghereyde eenen crack,

 

Ende hy viel nedre ende brack

 

Den hals ontwee op die eerde;

 

't Sperre brack, hy ghinck ten sweerde,

 

Ende sloegher met den ghenen schiere

 

Die daer brachte syne banniere,

 

Rechte op sijn hoot boven,

 

Dat hy in twee heeft ghecloven

 

Rechte totten oeren toe.

3540.

Die ghene die viel doot doe

 

Neven synen heere saen

 

Met sijnder banniere, sonder waen,

 

Ende bleef vertorden onder voet;

[p. 166]

 

Ende heer Aernoult, sijt 's vroet,

 

Es onder syne lieden ghereden mede,

 

Daer hy sotheyt groot aen dede;

 

Want sy bestondene in allen syden.

 

Maer hy weerde hem (ten) tyen tyde

 

Herde seere met synen brande,

3550.

Ende sloeg hen af voeten ende handen,

 

Ende al dat hem te vooren quam.

 

Doen beeten daer, als ick vernam,

 

Een deel lieden ter eerden nedre

 

Om die[n] heere van Zule weder

 

Oppe te heffene van daer hy lach;

 

Mer het eerste dat men daer sach

 

Dat hy sekerlijk was doot,

 

Maeckten sy den rouwe groot,

 

Ende claegdene seere, sijt ghewes.

3560.

Doen saeten sy al op, sijt seker des,

 

Ende voeren heer Aernoult aene,

 

Ende begonsten op hem te slaene

 

In allen syden crachtelijcke.

 

Sy souden hebben ghedoot sekerlijcke;

 

Maer hy luyde riep: Grimberghen!

 

Het welcke verhoorde, sonder berghen,

 

Mijnheere Woultre Berthout,

 

Ende sijn vaedere, heer Aernoult;

 

Insghelix sijn broedre, heere Geeraert,

3570.

Ende heer Hendrick, de ruddere waert,

 

Van Oyenbrugghe die ruddere vry,

 

Sloegen al t'saemen met spooren, seght men mi,

 

Daer sy Grimberghen roepen hoorden.

[p. 167]

 

Ick segghe dat sy die persse schoorden

 

Met haeren sweerden, daer sy quaemen.

 

Die andere vloen van hen t'saemen

 

Als spreuwen voor die sperrewaer.

 

Doen worden sy Aernoult ghewaer

 

Van synen orsse gheworpen ave;

3580.

Hadden sy oock yet, by S^te Bave,

 

Ghebeit, d'andere haddene doot daer;

 

Want sy waeren hem al te swaer,

 

Ende en gaven hem gheene raste.

 

Doen sloeghen d'andere met spooren vaste,

 

Elck sijn sweert hebbende in sijn hant,

 

Op die ghene, sy u becant,

 

Die hem so seere ten halse reden,

 

Ende mijnheere Aernoult, in waerheden,

 

Van Grimberghen sloegher eenen

3590.

Dat syne vrienden moesten beweenen;

 

Want hy hem het hooft dede af vlieghen,

 

Ende heer Wouter, syn(en) sone, sonder lieghen,

 

Gheraeckte den anderen alsoo warm,

 

Dat hy hem afsloech synen rechten arm.

 

Ende heer Geeraert, syn(en) broedre,

 

Sloech den derden, sijt vroedere,

 

Dat hy viel op d'eerden doot.

 

Oock sloech hy eenen in den noot,

 

Mijnheere Hendrick van Oyenbrugghe,

3600.

Ende nam sijn ors goet ende vlugghe,

 

Ende voerde 't daer syn(en) vaedre stoet;

 

Want die vianden, sijt des vroet,

 

Hadden doot ghesteken 't sijn,

[p. 168]

 

Ende seyde: ‘Sit op, vaedre mijn;

 

Want ghy hebbes seere van doene.’

 

Doen sat op die ruddere coene,

 

Ende es met synen sone ghekeert.

 

Doen weert daer, alsoo men my leert,

 

Seere ghevochten in beyde syden;

3610.

Daer weert menich man in lyden,

 

Overreden ende seere ghewont.

 

Doen quam daer ter selver stont

 

Die grave van Loon door den wijch,

 

Ende hadde herde grooten crijch,

 

Dat hem d'andere weerden soe.

 

Ter hant vermaendi sijn volck doe,

 

Ende bat hen dat sy hem stonden by.

 

Doen dede hy keeren, gheloves my,

 

Synen standaert onder hen.

3620.

Op d'ander syde, ick seker ben,

 

Doe ran de heere van Grimberghen daer teghen

 

Met menighen coenen deghen,

 

Die al wel te dyen stryde hadden ghedaen.

 

Doen weert daer, al sonder waen,

 

Ghevochten herde vreeselicke,

 

Ende menich bracht te lijcke,

 

Die des morghens ghesont was.

 

Men blies daer oock, sijt seker das,

 

Groote hoornen ende businen,

3630.

Dat die berghen van grooter pinen

 

Wederluyden, ende die daele.

 

Oock quam[en] de heeren, wet wale,

 

Op die twee heeren alle gaedre slaende,

[p. 169]

 

Ende die strijt weert daer staende,

 

Daer menighe groote smerte ontfinck.

 

Doen hortte voort, in waere dinck,

 

Een(en) hiet Godefried Screyhaene;aant.

 

Hy voerde den schilt, ick waene,

 

Van keelen, met eenen hoede wit,

3640.

Met dry merlen, verstaet dit,

 

Van keelen, in 't hooft van silvere boven.

 

Hy reet op een ors, men moeste't loven,

 

Met syne wapenen wel verdeckt.

 

Op d'ander syde quam uyt ghereckt

 

Heere Godevaert, die heere van Elinghen

 

Wel ghewapent, in waren dinghen,

 

Met wapenen costelick ende schoone.

 

Hy voerde den schilt sonder hoene

 

Van sable, met dry sekelen daer inaant.

3650.

Van witten silvere, meer no min;

 

Hy hadde eene sperre in sijn hant,

 

Ende liet loopen, sy u becant,

 

Jeghen heere Godevaert Screyhaene,

 

Ende stack hem dat, ick waene,

 

Op den schilt dat sperre brack;

 

Maer hy en dede hem geen onghemack;

 

Ende heere Screyhane stacken wedre

 

Voor die borst, dat hy te nedre

 

Herde bynae was ghevallen;aant.

3660.

Maer onthielt hem met allen,

 

Dat hy niet en viel in waerheden;

 

Ende die heeren sijn overleden,

 

Ende reden ten strydewaert inne.

[p. 170]

 

Doen quam daer ghereden, als ick versinne,

 

Die heere van Breda door die schaere,

 

Die de grave van Namen brachte daere.

 

Al neder siende ter eerden waert

 

Doen sach hy synen sone ter vaert

 

Die gheheeten was heer Jan,

3670.

Op d'eerde doot ligghen dan,

 

Al overloopen metten bloede.

 

Daer wiert hem so vreede te moede,

 

Dat hy verloos al sijn cracht,

 

Ende viel nedere in onmacht

 

Van synen orsse op die eerde,

 

Daer hy lach die heere weerde

 

Langhen tijt, eer hy bequam;

 

Ende syne lieden, als ick vernam,

 

Beeten op die eerde daernaer,

3680.

Ende hieven hem oppe voorwaer.

 

Den helm daden sy hem uyt doe,

 

Ende wayden hem die wynde toe,

 

Om dat vercoelen soude die heere.

 

Oock waeren sy alle bevaen met seere,

 

Ende maeckten alle grooten rouwe.

 

Doe bequam hy in goeder trouwe

 

Ende sloech d' ooghen op syne liede,

 

Ende sprack tot hen, als ick bediede:

 

‘Ghi heren, laet u mesbaer³⁶⁸⁹

3690.

Varen, en uwen rouwe groot;

 

Ic en hebbe ghenen noot

3689 Och heeren, laet dese droufheyt vaeren, Dat ghy en hebt noot te waere, Van mynen live, dat segghe ick u; Maer dat my was so qualick nu, Dat's om mijn kint, dat hier leyt doot, Dies ick de droufheyt hebbe so groot, Dat ick sal sterven indeleken Ten sy dat ick moghe vreken Op die ghene die't hebben ghedaen. Dese strijt es mi quaelick vergaen, Dat mach ick claeghen herde wel.

[p. 171]

 

Van den live, dat segh ic u;

 

Maer dat my qualet, weet nu,

 

Dat's om mijn kint, dat ic scouwe

 

Hier doot liggen: des heb ic rouwe;

 

Ic sal 't besterven endeleken,

 

En si dat ic 't moghe wreken

 

Op die ghene, die 't my hebben gedaen.

 

Dese strijt is my swaer vergaen,

3700.

Dus mach ic seggen herde wel;

 

Want ic hebbe in dit nijtspel

 

Twee mine sonen heden verloren,³⁷⁰²

 

Vrome riddere ende uitvercoren.’

 

Doen spraken sijn lieden: ‘Here,

 

Getroost u van desen sere,

 

U en hulpt gene droefheit;

 

Wildi wreken uwer kinder leit,

 

So moeti selver herte maken.

 

Wy seggen u dat in waren spraken,

3710.

Met claghen wrectise nemmermeere;

 

Maer laet varen uwer herten sere,

 

Ende riden wi voert in den strijt

 

Op onse vianden teser tijt;

 

Uwer kinder doot selen si becopen,

3702 Twee mijnder kinderen hedent verloren.’ Doen seyden syne ruddren vercooren: ‘Heere u en helpt gheene droefheyt; Wildy wreken uwe kinderen ghemeyt, So moet ghy selve herte maken. Wy segghen u datte, in waeren saken, Met claeghene en wreect ghy [se] nummermeer. Dus Iaet vaeren uwer herten zeer, Ende laet ons vaeren in den strijt, Ende loonen hen ter deser tijt, Die wy in den strijt betraepen.’ Hy antwoorde in waeren saeken, Die heere van Breda, heere Geeraert, Dat woude hy doen ter vaert. Doen bracht men sijn ors saen, Ende hy satter op sonder waen.

[p. 172]

 

Die wy beriden of belopen.’

 

Doen sprac die here van Breda:

 

‘Soe laet ons hem riden na.’

 

Men bracht hem cort na dat

 

Sijn ors, daer hi op sat,

3720.

Ende nam scilt ende spere,

 

Ende voer in den strijt met ghere;³⁷²¹

 

Sijn ridders volgden hem al by.

 

Hier na ontmoete hy

 

Enen ridder van Brabant,

 

Die mijnheer Heinric was genant

 

Van Haren, hi hadde sekerlike

 

Gestreden al te ridderlike.

 

Die here van Breda geraicte dien,

 

Hine conste hem niet ontvlien,

3730.

Metten spere, dat hi doorstac

 

Sinen vasten scilt, dat hi brac,

 

Ende sijn wapen also warme

 

Levere, longer, ende darme;

 

Hi viel doot van den orsse neder.

 

Hi trac 't spere na hem weder,

3721 Ende voer ten strydewaert met gherre, Ende syne rudders volgden hem nae. Doen ontmoete hy, als ick verstae, Een ruddere van Brabant gheboren, Ende hiet, als men mach hooren, Mijnheere Hendrick van Haren. Hy hadde al dien dach te waren Ghestreden herde vromelijcke, Ende menighen man bracht te lijcke. Die heere van Breda gheraeckte dien Op den schilt van goude mettien Metten sperre, dat hy hem doorstack. Die wapene hy oock mede brack, Ende doorstack hem alsoo warme Longer, lever ende darme, Dat hy van den orsse doot viel nedre. Doen track hy 't sperre naer hem wedre, Ende stacker eenen anderen mede doot. Doen 't sperre brack track hy het sweert bloot, Ende ginck slaen groote slaeghen, Ende syne lieden, dat en es gheene saeghe.

[p. 173]

 

Ende reet enen anderen doot ter vaert;

 

Doen brac 't spere, ende hi trac 't swaert,

 

Ende sloech slagen vreselike;

 

Ende sijn lieden diergelike

3740.

Sloeghen menighen man ter eerden.

 

Sy wraken sere met hare sweerden

 

Die doot van dien twee heren³⁷⁴²

 

Van Breda, met groter eren;

 

Soe dede oic haer vader mede.

 

Het scheen wel te diere stede,

 

Dat hi verbolgen was ende gram.

 

Hierna gereden quamaant.

 

Mijnheer Jacob van Casteljoen

 

Met sire banieren, die menighen coen

3750.

Riddere bracht gevaren

 

Wel gewapent met sire scaren,

 

Op verdecte orsse fiere en snel.

 

Selve was hi gewapent wel

 

Van den hoofde toten teen;

 

Sijn scilt ende baniere was een,aant.

 

Ende sijn tornekeel ooc mit

 

Van kelen, met drie staken wit,

3742 Die doot van den twee joncheeren Van Breda, mijnder eeren. So dede oock haer heere mede; Het scheen wel ter dyer stede Dat hy seere verbolghen was. Doen quam daer ghereden nae das Mijnheere Jacop van Castellioen Met syne banniere, daer menich coen Ruddere onder ghevaeren quam, Wel ghewapent, als ick vernam, Op groote orssen overtooghen. Hy was oock selve ongheloghen Wel ghewapent totten teen, Ende syn(en) schilt ende banniere.

[p. 174]

 

Ende blau ghevarieert scone,

 

Met enen hode, al sonder hone,³⁷⁵⁹

3760.

Van goude, ene meerle daer in

 

Van sable, meer noch min.

 

In sijn hant haddi een scacht,

 

Ende liet lopen met groter cracht

 

Sijn ors, dat groot was ende sterc.³⁷⁶⁴

 

Bandersyde quam in dat perc

 

Een baenroets, een scone diet,

 

Die heer Seger van Parwijs hiet,

 

Op een ors dat met geswinde

 

Seerder liep dan hert of hinde.

3770.

Sijn scilt ende sijn baniere

 

Waren rykelic ende diere

 

Van kelen meer noch min,

 

Van sable een vaesche daerin.

 

Hi hilt sijn spere ende sloech met sporen

 

Ende heeft Jacobe vercoren

 

Van Tsasteljoen, ende hi hem weder.

 

Haer speren lieten sy sincken neder,

 

Ende quamen als twee vliegende pile;

3759 Met eenen hoede sonder hoene Van goude, een merle van sable daer in. Hy hilt, also segt mijn sin, In sijn hant eenen esschenen schacht.

3764 Sijn ors groot ende starck. Ende op d'ander syde, als men merckt, Quam jeghens hem een heere vrome Ende baenrotse, als ick vernome, Die heere Seghere van Peruwes hiet, Op een ors, en lieghe u niet, Dat seerder liep dan een ree. Hy voerde den schilt, no min no mee (r), Ghelijck dat was syne banniere, Die van keele was goet ende diere, Met eene fasche van silvere daer in. Hy hilt eene sperre, als ick versin, In sijn hant, ende sloech met spooren, Ende heeft heer Jacob vercooren Van Castillioen, ende hy weder hem. Sy quaemen te gaedre, dat vernem(t), Recht als twee vlieghende pilen, Ende gheraeckten op die wyle Elck den anderen op die plate.

[p. 175]

 

Elc geraicte op die wile

3780.

Andre op de stalijn platen,

 

Dat die scachten op die straten

 

In menighen stucken vielen daer.

 

Die joeste was sterc ende swaer,³⁷⁸³

 

Dat si na waren gevallen;

 

Doch onthielden si hem met allen,

 

Ende toghen die sweerden uter scheiden.

 

Sy voeren voert, sonder beiden,³⁷⁸⁷

 

Daer die strijt was allermeest.

 

Doen quam ghevaren in den oreest³⁷⁸⁹

3790.

Mijnheer Arnout, die here fijn,

 

Van Craynhem metten maghen sijn,³⁷⁹¹

 

Die des daigs op den viande

 

Wel hadde gestreden metten brande,

 

Ende sijn lieden waren stout,

 

Wel gewapent menich fout;

 

Sy saten op orse rijckelic diere.

 

Het bracht gevoirt sijn baniere

 

Een vrome man, sier moyen sone.

 

Ooc haddi te bewaren scone

3800.

Van Brabant den standaert,

3783 Die jouste was oock so swaer, Dat sy bynae waren ghevallen; Maer onthielden hen met allen.

3787 Ende voeren voortwaerts, sonder beyden.

3789 In dat oreest.

3791 Van Crayhem metter maegschap sijn, Die des dachs seere hadde ghevochten, Op die vianden met coene ghedochten; Want sy waeren coene ende stout, Ende ghewapent menichfoult, Ende saeten op groote orssen. Ick wane, Het brachte ghevuert syne vaene, Een vrom man, sijnder moyen sone. Oock hadde hy te bewaerne schoone Van Brabant den rijcken standaert, Die van sable was goet ende waert, Met eenen leeuwe van goude daerinne, Ende heer Aernoult sat sonder sneven Op een groot ors verdeckt Met syne wapenen dat wet, Helm in 't hoot, 't sperre in de hant. Hy voerde den schilt, sy u bekant.

[p. 176]

 

Die van sable was verclaert

 

Met enen verheven leuw van goude⁽¹⁾.

 

Heer Arnout sat als die boude,

 

Om al sijn lijf wale verdect,

 

Met wapene; al overdect

 

Was sijn ors met ere covertuere

 

Van sinen wapenen te dier ure.

 

Helm in hoet, spere in hant,

 

Den scilt voerde hi, si u becant,

3810.

Van goude, met eenen cruce daerin

 

Van kelen, meer noch min;³⁸¹¹

 

Ene craye in den quartier

 

Van sable: selc was sijn banier,

 

Ende sijn tornekeel oic mede⁽²⁾.

 

Sijn ors dat hi lopen dede

 

Vaste henen in den strijt.

 

Het sachen comen tier tijt

 

Die here van Monbasoen,

 

Een vrome baron ende coen,

3820.

Tien stride dat hi aldair vantaant.

 

.........aant.

(1) Zie het wapenschild van Braband D.I. Pl. I.

3811 Noch meer no min, Eene craye in d'eene cartiere Van sable was syne banniere, Ende sijn tournequel oock mede. Heer Aernoult liet loopen ghereede Sijn ors henen door den strijt. Oock sach men commen tot dier tijt Die heere van Monbasoen wicghier; Een vrome baenrotse en fier. Hy bant banniere te(n) dien stryde, Ende brachte goeden lieden te(n) dien tyde
Ter hulpe den heere van Grimberghen Meer dan .cc. sonder verberghen, Die hem hielden onder syne vane, Die van gout was, als ick wane, Ende van keelen ghevarieert. Hy was ghewapent, soo men my leert, Met sulcken wapenen al te male. Hy hielt een sweert van finen staele.

(2) Zie het wapenschild van Arnout van Crainhem, D.I. Pl. v. 3521.

[p. 177]

 

Brachti te hulpe den Grimberchsen heren

 

Omtrent twee hondert, die hem met eren,

 

Wel hilden onder sine vane.

 

Van goude, van kele, als ic wane,

 

Was si wale gewaerneert.

 

Wale gewapent ende gemonteert

 

Was hi, op een rikelijc peert;

 

Hi hadde een scerp snidende sweert,

 

Daer hi sere met hadde gestreden.

3830.

Hy sach comen, by waerheden,

 

Den here van Crayhem doe,

 

Ende hy stac 't sweert in den scoe.³⁸³²

 

Doen greep hi enen scacht,

 

Ende sloech sijn ors met groter cracht

 

Metten sporen te hem weert.³⁸³⁵aant.

 

Bander side quam onverveert

 

Die here van Crayhem hem tegen,

 

Ende garaicte den vromen degen

 

Op den scilt, dat hi spleet;

3840.

So dede die plate gereet.³⁸⁴⁰

 

't Spere voer d'ander syde uyt;

 

Maer niet haddijs in de huyt.

 

Sijn spere trac hi na hem doen,

3832 Ende stack sijn sweert in de schoe. Daernae greep hy eenen schacht.

3835 Waerts. Op d'ander syde quam onghespaert.

3840 Oock dede die plate, God weet, Daer 't sperre voer op d'ander syde uyt; Maer niet en hadde hijs in die huyt. Doen track hy het sperre nae hem, Ende mijn heere Thomas, ick seker bem, Van Monbaison gheraecten wedre; Ende doorstack ysere ende ledre, Ende dat sperre door al henen vlooch, Dat seyt die gheene die niet en looch, Dat hy hem maeckte eene wonde cleene In syne zyde by den beene.

[p. 178]

 

Ende her Thomas van Monbasoen

 

Doerstac hem metten spere weder

 

Yser plate, ende leder;

 

Dat seit die jeste, die niet en loech,

 

Dat 't spere scerp doer al vloech;

 

Maer maecte hem een wonde clene

3850.

In de side bi den bene,

 

Die hem sere bloeden began,

 

Ende heer Thomas, die vrome man,

 

Daer hi 't spere na hem trac,³⁸⁵³

 

Brac't, en gaf enen groten crac,

 

Ende hi voer over in de porsse.

 

Sijn sweert trac hi, ende metten orsse

 

Heeft weder omme gekeert hem,

 

Ende mijn heer Arnout van Craynem

 

Hadde noch geheel sijn spere,

3860.

Ende liet lopen met groten ghere³⁸⁶⁰

 

D'ors op den here van Monbasoen,

 

Ende geraecte den baroen

 

Op den scilt dat hine doorstac;

 

Maer op die plate dat sperre brack;

 

Ende dair hi neven hem liden soude,³⁸⁶⁵

 

Hief hi sijn sweert also houde,

3853 Daer hy 't sperre track naer hemme Brack in stucken, als ick verneme, Ende hy voer overe metten orsse, Ende hy track sijn sweert in die porsse, Ende es wederomme ghekeert, Ende mijn heere Aernoult, als men my leert, Van Crainhem hadde noch syne sperre.

3860 Gherre Op den heere van Monbasoen.

3865 Ende daer op neven hem liden soude, Hyef hy sijn sweert alsoo boude, Ende sloech hem op den helm boven.

[p. 179]

 

Ende sloechen op den helm boven,

 

Dat hine byna hadde gecloven;

 

Doch ontscoet hi den slaghe swaer,³⁸⁶⁹

3870.

Ende mijn her Thomas, dat es waer,

 

Volghde hem over die liede slecht.aant.

 

Daer waren si vergadert echt,

 

En hadden't gedaen die scaren,

 

Die daer tusschen quamen gevaren,

 

Soe dat si niet vergaderen mochten.³⁸⁷⁵

 

Daer wert gestreden ende gevochten

 

In beiden siden anxtelike,

 

Ende menich bracht te like,

 

Die 's morgens was gesont.

3880.

Dus waert die strijt ter selver stont

 

Vaste duerende ende staende.

 

Aldair quam met sporen slaende

 

Des heren sone, her Geraert,

 

Van Breda, wel bewaert

 

Van wapenen, op een ors snel.

 

Hy voerde den scilt, wet wel,

 

Van kelen met drie sautoren wit,

 

Met enen palenstene, verstaet dit,

3869 Den slach swaer, Ende mijn heere Thomas, dat's waer, Es voorwaert gheslaghen in den strijt, Ende mijn heere Aernoult, seker sijt, Es hem ghevolgt onder de lieden. Sy hadden vergadert, als ick bediede, En hadden ghedaen die groote schaeren.

3875 Vergadren en mochten. Daer wordt ghestreden ende ghevochten Aen beyde de syden anxstelijcke, Ende menich man was ghebracht ten lijcke, Die des morgens was ghesont. Daer wordt oock ter selver stont Die strijt deurende ende staende. Doen quam daer met spooren slaende Des heeren sone van Breda, Mijn heere Geeraert, als ick verstae, Op een groot ors ghewapent wel. Hy voerde den schilt in dit spel, Van keelen met dry saultoiren wit Met eenen palestene, verstaet dit, Daer inne gaende van laseure. Hy hilt in de veust de sperre te dyer eure In sijn hant ende sloech met spooren, Ende stack eenen, wildijt hooren.

[p. 180]

 

Van lasoere daerin gaende goet⁽¹⁾;

3890.

Een spere hielt de ridder vroet

 

In sijn hant ende sloech met sporen,

 

Ende heeft enen dair vercoren,

 

Die van Namen geboren was.

 

Den scilt, sijt seker das,³⁸⁹⁴

 

Dorstac hi hem al te male,

 

Ende die plate oic also wale,

 

Dat hem 't iser ten rugge uytquam.

 

Die ghene viel doot, dies gram

 

Sijn vrienden waren, si u becant,

3900.

Ende her Geraert liet uter hant

 

Sijn spere doe nedervallen,

 

Ende trac 't sweert uyt mit allen,

 

Ende sloech enen anderen saen

 

Dat hi, sonder enich waen,

 

Neder viel op de erde,

 

Ende bleef vertorden onder de peerde.

 

Doen ginc hi voert inriden³⁹⁹⁷

 

Ende vreselike striden

 

Onder die viande aldair.

4000.

Al vechtende quam hi hier naer

(1) Zie het wapenschild van Geraert van Breda, D.I. Pl. 2. v. 4347.

3894 Op den schilt, sijt seker das, Dat hyne doorstack alle te maele, Ende die plate alsoo waele Dat ysere ter rugge uyte quam, Die doen viel doot, als ick vernam, Ende heer Geeraert liet sperre vallen, Ende track sweert uytte met allen, Ende voer eenen anderen slaen Op den helm, sonder waen, Dat hy nederviel op d'eerde.

3997 Doen ginck hy vreeselijcken stryden, Ende sloeg seere in beyde syden, Waer dat hy toe conste commen, Dus voer hy, hebbe ick vernomen, Al vechtende daer sijn vaedre hilt Onder syne banniere met ghewilt, Ende sijn broedere heer Hendrick, Die seere streden sekerlijck, Ende dooden menighen, ick seker ben. Doen voer hy hem houden neven hem, Ende ginck seere stryden nu; Oock vochten seere, segge ick u.

[p. 181]

 

Tot daer sijn vader met gewelt

 

Onder sijn baniere helt,

 

Ende sijn broeder Heinric,

 

Die sere streden sterckelic

 

Ende menighen brachten ter mouden.

 

Neven hem voer hi doe houden,

 

Ende streden utermaten sere.

 

Dair vochten oic met groter ere

 

Die van Brabant, sonder sparen,

4010.

En doden menich moederbaren,⁴⁰¹⁰

 

Ende vermincten metten brande.

 

Daer worden armen ende handen

 

Afgeslagen herde vele

 

In den iseleken nijtspele;⁴⁰¹⁴

 

Ende van Grembergen die heren rijcke

 

Vochten sere vreselike:

 

Waren si te voet of gereden,

 

Si vochten alle met willige leden;

 

Elc wilde sterven, eer hy 't velt

4020.

Rumen moste met gewelt.

 

Men mocht daer sien striden sere

 

In beiden siden; daer quam die here

4010 Ende dooden menigen ten waere, Ende verminckten met haeren branden.

4014 Ende die van Grimberghen te dien spele Vochten seere ende anxstelijcke; Want daer en was aerme noch rijcke, Was hy te voete ofte ghereden, Hy en vacht met willighe leden, Ende storve oock eer hy ruymde het velt. Dus vacht men daer met groot ghewelt In beyden syden herde seere. Doen quam door den strijt die heere
Van Niele heere Goddefijn.

[p. 182]

 

Van Nile mijn heer Godeswijn,

 

Ende een deel der maghen sijn,

 

Die hem hilden onder sine vane,

 

Van silvere wit als een swane,⁴⁰²⁶

 

Met enen leuwe rampant

 

Van sable, si u becant;

 

Sijn tornekeel, sijn scilt

4030.

Van silvere; met gewilt

 

Haddi des daghes gestreden;

 

Jegen hem quam gereden

 

Mijn heer Wouter Berthout;

 

Hy hadde in sijn hant een hout

 

Dair een yser sterc aen stac.

 

Heer Woutere deet ongemac

 

Dat hy sijn lieden quetsen sach,

 

En sloech metten sporen, wat hi mach,⁴⁰³⁸

 

Sijn ors te hemwaert.

4040.

Het sachen comen ongespaert

 

Van Nile mijn heer Godefrijn;

 

Gerecht heeft hy 't spere fijn,

 

Ende noopte d'ors metten sporen.

 

Op de plate stac hine voren,

4026 Die van silvere was, ick waene, Met eenen leeuwe van sable rampant; Sijn tournekeel, dat sy u becant, Was van den selven, eender synen schilt, Ende dies daechs hadde hy groot ghewilt Onder die van Grimberghen ghedaen. Het ontmoetene, sonder waen, Mijn heere Woultre Berthout, Die in sijn hant hadde een hout, Daer een starck ysere aene stack. Het dede heer Woultre onghemack Dat.

4038 Ende sloech met spooren, wat hy mach, Sijn hors rechte te hemwaerts. Het sach hem commen te dyer vaert Heer Godevaert van Niele doen, Ende liet loopen jegens den baroen 't Sperre in de hant over de strate, Ende gheraeckten op die plate, Dat hy se doorstack in die syde, Ende datte sperre brack te dien tyde, So dat hy en hadde engheene quetseure, Ende heer Woultre gheraeckten te dyer ure Op d'een syde van den schilde.

[p. 183]

 

Ende doorreetse in d'een side,

 

Soe dat 't spere brac tien tide;

 

Maer hine hadde geen quetsure.

 

Her Wouter geraecten ter cure

 

Op een side van sinen scilde;

4050.

Weder hi wilde ofte en wilde,

 

Hy moeste vallen op die erde;

 

Doch spranc hy op ende vinc ten swerde,⁴⁰⁵²

 

Ende heeft voort getoghen den scilt.

 

Op d'ander side met gewilt

 

Trac her Wouter 't sweert uten scoe,

 

Ende woude hem varen toe;

 

Maer het benamen sijn maghe,

 

Die voren slaen grote slaghe,

 

Ende sijn ridders, die by hem waren;

4060.

Sy maecten vele doder baren,aant.

 

Dair si hilden in de bataelgie.

 

Dair was een, sonder faelgie,

 

Van Oyenbrugge her Heinric,

 

Ende her Symoen des gelic,

4052 Maer hy stont op ende vinck ten sweerde, Ende heeft den schilt vooren ghetoghen. Op d'ander syde track ongheloghen Heer Woultre sijn sweert uyten schoe; Ende woude hem te hant vaeren toe; Maer het benaemen hem syne maeghen, Ende ghinghen slaen groote slaeghen Op heere Woultre, segghe ick u, Maer hy weerde hem seere nu. Hy hilt een sweert van scherpen snede, Ende sloegher op den helm mede Dat hy afvlieghen dede die banden. Oock vochten sy seere, als ick becande, Syne ruddren, die by hem waeren, Ende maeckten vele dooder baeren, Die hem hilden in die bataille. Dier was een, al sonder faille, Van Oyenbrugge heer Hendrick, Ende heer Simoen diesghelijck.

[p. 184]

 

Her Seghers sone van den Male,

 

Her Jan van den Eeckhoute, wet wale,⁴⁰⁶⁶

 

Her Willem van Hombeke,

 

Ende van Imple her Peter sekerleke,

 

Ende van Scoudenbroeck her Goswijn,

4070.

Her Wouter van den Damme, een ridder fijn,

 

Ende her Geraert van Herlaer,

 

Ende die borchgrave, dat es waer,

 

Van der Thommen her Willem;

 

Her Heinric Hoesken met hem,⁴⁰⁷⁴

 

Ende her Jacob van Beringhen.

 

Oec was met desen dinghen

 

Van Sijtvoert her Bernaert,

 

Ende van Cobbenbosch her Aert,

 

Her Willem Tant ende her Jan

4080.

Van Caelmont, en menich man,

 

Die ic genoemen niet te desen

 

En can; dees waren uytgelesen,

 

Stout ende van groter cracht.

 

Binnen desen, dat men dus vacht

 

Es van Nile her Godefrijn

 

Op sijn ors geseten fijn,

4066 Ende heere Jan van Eechove, wet waele, Ende heere Willem van Hombeke, Ende heere Peter van Ymple, als ick spreke, Ende van Scoubrouck heere Gosselin, Ende heere Woultre van den Damme, een ruddre fijn.

4074 Ende heer Hendrick Hoesken, ick seker ben, Ende heer Jacob van Berringhen, Ende heer Bernart van Zijtvoert, in waeren dinghen, Ende van Cobbenboschs heere Aernoult, Ende heer Willem Tant, een ruddre stout, Ende heer Jan van Caelmont, Ende menich ander man tot dyer stont, Die ick u niet ghenommen en can; Maer dese waeren, by Sint Jan, Voor alle d'andere al uytghelesen, Ende streden seer vromelick tot desen, Dat men so neerstelick vacht, Ende heer Goddefrin wel bedacht Van Niele, doen ick u welen, Ende es op sijn ors gheseten, Daer hy aeve was ghevallen, Ondancks heer Woultren ende hen allen. Doen hy op sijn ors was commen Weert daer ghevochten, hebbe ick vernomen, Herde seere onder die liede. Doen quaemen ghevaeren, als ick bediede, Van Grimberghen mijn heere Geeraert, Ende met hem twee ruddren waert, Die hy te hoeden was bevolen. D'eene was, al sonder dolen, De vrome ruddre heere Willem Tant; Den andere was.

[p. 185]

 

Dair hy af was gevallen;

 

Ondancs her Wouter ende hem allen

 

Es hy gemonteert weder.

4090.

Daer es gevochten ende gestreden,

 

Ende anxtelijc sere gevochten.

 

Daer quam gevaren met coenen gedochten

 

Van Grimbergen her Geraert,

 

Ende met hem twee ridders vermaert,

 

Welcken hy was in haer hoede

 

Bevolen; d'een was, als ic bevroede,

 

Mijn heer Willem Tant,

 

Ende d'ander, sy u becant,

 

Van den Damme mijn heere Gautier.

4100.

Sy hadden alse ridderen fier⁴¹⁰⁰

 

Mijn heer Wouteren hulpen striden

 

Van Grimberghen te dien tiden;

 

Maer sy waren van hem gesceiden,

 

Ende waren gevaren onder hem beiden

 

Te haren meester her Geraerde,⁴¹⁰⁵

 

Die daer gevaren quam opte waerde,aant.

 

Wel gewapent uytvercoren;aant.

 

Sijn ors sloechi met sporen,

4100 Die ick u beyde nomme hier; Sy hadden heer Woultren helpen stryden.

4105 Tot haeren meestere heere Geeraerde, Die daer ghereden quam op die waerde Wel ghewapent, als ghy sult hooren, Ende sloech sijn ors met spooren, Ende stack eenen die heer Godevaert hiet Van den Bossche, ick en lieghe u niet.

[p. 186]

 

Ende stac, alse d'onvervaerde,

4110.

Van den Bossche her Geraerde,

 

Die van Brabant geboren was,

 

Dat hy doot viel in 't gras;

 

Ende her Willem Tant stac enen,

 

En hiet her Gosen van Ardennen

 

Dat hem en holpen ghene wapijn,⁴¹¹⁵

 

Hine retene dore 't herte sijn,

 

Ende hy viel doot neder aldair.

 

Her Gautier hilt 't sweert al baer,aant.

 

Ende sloech, als d'onvervaerde,

4120.

Van Cockelberge her Geraerde

 

(Die op den dach had wel gedaen,

 

Ende groten prijs ontfaen,

 

Soe dat hy had lof en ere),

 

Her Gautier sloechene so sere

 

Op den helm, dat hy spleet;

 

Soe dede 't beckeneel gereet,⁴¹²⁶

 

Ende 't sweert scoot toten oghen toe.

 

Doot viel hi neder doe,

 

Dat men te rechte mochte clagen;

4130.

Hy was vrome, jonc van daghen;

4115 Dat hem niet holpen syne wapyne, Dat hyne raeckte tot herte syne, So dat hy doot ghevallen quam, Ende heer Woultre, als ick vernam, Van den Damme hielt sweert al baer, Ende sloechs eenen rudder daer, Die hiet heer Geeraert van Cockelberghe, Ende was daer heere, so ick berghe. Hy hadde desghelijcke wel ghedaen Met wapenen, ende prijs ontfaen, So dat hijs hadde groote eere. Heere Woultre gheraeckten so seere.

4126 So dede het beckeneel, God weet, Ende het sweert schoot hem inne totten ooghen. Doen viel hy neder ongheloghen Van den orsse op der eerden doot, Dat syne vrienden was schade groot; Want hy was vrome ende wijs, Ende jonck ruddre schoone ende feitijs, Ende oock seere ghemint van vrouwen. Doen voer voort in goeder trouwen Heere Woultre by synen heere houden; Daer weert menighen ghevelt ter mouden, Daer commen waeren dese drye; Want met hen quaemen, als ick lye, Veele lieden die vochten waele, Ende hadden.

[p. 187]

 

Scone was hy, van groter genint,

 

Ende van vrouwen sere gemint.

 

Doen voer hi bi sinen here houden,

 

Daer menich wert gevelt ter mouden.

 

Doen versaemden dese drie;

 

Want sere wies hare partie.

 

Sy hadden sweerden van goeden stale,

 

Daer sy menigen, dat wet wale,⁴¹³⁸

 

Vermincten ende quetsten met,

4140.

Ende namen lijf ende oic let.

4138 Daer sy menighe dooden met, Ende vermincten, dat wel wet; Doen liet die sonne haer schynen, Ende daer quam ghereden, met grooter pynen Door den strijt heere Geeraert Screyhaene, Ende heer Jan, synen broedere, die ic waene, met eender pareuren al verdeckt. Haer schilden die waeren van keelen, dat wet, Met eenen hoofde van silverijn, Daer inne van keelen dry meerlen fijn, Daer een rant omme ginck van laseure; Maer heer Jan droech ter selver euren, Synen rant ghedanteert.