De Gids. Jaargang 77

[p. 553]

Tijdseenheid voor geheel West-Europa.

Hubrecht. Avantages économiques et hygiéniques d'un nouveau changement d'heure en France. Revue générale des sciences. 15 Décembre 1912.
-. More Daylight Saving? Bedrock No 3, Oct. 1912.

Voor één en twintig jaren is er in Nederland strijd ontbrand over eene uitnoodiging van de Regeering aan de bevolking om tot invoering van zônetijd, ook voor het dagelijksch leven, te willen medewerken.

Die strijd heeft ook in de Gids doorgeklonken (‘De zon of de klok’, December 1893; ‘Het wetsontwerp tot invoering van een wettelijken tijd in Nederland’, October 1896; ‘De tijdregeling in Nederland’, December 1906, Januari 1907) en is eerst definitief door pacificatie gevolgd toen het wetsontwerp Rink op 3 Juli 1908 door de Tweede Kamer der Staten-Generaal aangenomen en spoedig daarna wet geworden is. Die aanneming werd voorafgegaan door een allerhandigste wending, die onze uitgeslapen Minister van Binnenlandsche Zaken aan het debat had weten te geven, toen hij, kort vóór de stemming en vóórdat het oogenblik zou aanbreken waarop de Kamer met zomervacantie zou uiteengaan, het denkbeeld aan de hand deed en in een Nota van Wijziging belichaamde om in het aanhangig wetsontwerp, dat den middeneuropeeschen tijd in Nederland bedoelde in te voeren, in plaats van M.-E.-tijd te lezen: Amsterdamsche tijd. De oud-wethouder van Amsterdam kwam daarmede zijne oud-stadgenooten in het gevlei en maakte een einde aan

[p. 554]

een ruim zestienjarigen twist, die in Nederland de vóór- en tegenstanders van tijdverschuiving gescheiden hield. Soortgelijke verschuiving hebben de Engelschen, sedert dien, Daylight Saving genoemd: ook zij trachten door wettelijke bepalingen zoodanige besparing aan licht te bereiken.

Er zijn intusschen sedert 1912 gewichtige gebeurtenissen voorgevallen, die het geheele vraagstuk van zône-tijden in Europa op een ander peil gevoerd hebben. De Fransche regeering, die, zooals men in 1892 nog algemeen verwachtte, wel nooit van den Parijschen meridiaan als uitgangspunt voor Fransche tijdsbepaling zou willen afstand doen, heeft zich in 1911 te dezer zake bij den Greenwich-meridiaan aangesloten, zoodat het officieele uur voor Frankrijk met dat van Greenwich in overeenstemming gebracht is. Daarmede is de mogelijkheid geopend om nog één stap verder te gaan, dan het invoeren van zône-tijd in Europa in 1892 beoogde, en thans kan men nastreven wat in dàt jaar nog niet voor verwezenlijking vatbaar geacht moest worden, n.l. het hebben van één zelfden tijd voor geheel Europa. Van de Russische grenzen af zouden alle Europeesche horloges en klokken onderling gelijk gaan en alleen de Atlantische Oceaan of de Noordzee zou die eenheid onderbreken.

Het is de natuur zelve, die juist dòòr de plaatsing van dien waterplas ten Westen van Europa zoodanige tydunificatie mogelijk maakt, welke ondoenlijk zou zijn wanneer spoorbanen het oude vaste land met dat van Noord- of Zuid-Amerika konden verbinden. In het systeem van de tijdzônes zou slechts een zeer secundaire inbreuk gemaakt worden, wanneer Europa zich zou veroorloven op opportunistische gronden twee zônes bijeen te voegen tot één enkele Europeesche zône in plaats van de thans nog gescheiden Middenen West-Europeesche zônes te behouden.

De meridiaan van 15^o O. van Greenwich, zijnde de meridiaan van Görlitz in Silezië - geenszins de meridiaan van Berlijn zooals sommigen meenden! - zou behooren gekozen te worden om het geünificeerde Europeesche uur te bepalen.

De zoo dikwijls besproken hygiënische en economische voordeelen, die zich in de meest westelijke gedeelten van Duitschland sedert 1892 zoo duidelijk voelbaar gemaakt heb-

[p. 555]

ben, zouden zoodoende met één slag ook voor Frankrijk, België en Nederland verkregen zijn. Dit alles is eerst mogelijk geworden nadat Frankrijk besloten heeft niet langer aan de aanspraken van den Parijschen meridiaan te blijven vasthouden.

Men zegt dat de Fransche regeering daarbij een verstandig bijoogmerk had, nl. dat deze concessie eerlang mocht bijdragen om het Engelsche volk in niet te verre toekomst tot het metrieke stelsel te bekeeren. Ware dit zoo, dan zou daarmede een zeer belangrijk voordeel verkregen zijn voor den wereld-handel en voor de nijverheid, en zou diezelfde Fransche regeering daarvoor allerwegen dank behooren in te oogsten.

Aan de Engelschen kan men het rustig overlaten of ook zij, die de Daylight-Saving-Bill reeds in tweede lezing in het Lagerhuis hebben zien aannemen, aan eenheid van tijd met het continent de voorkeur zullen geven boven het meer problematieke voordeel, dat zij meenen te zullen behalen door in de toekomst regelmatig twee malen 's jaars van tijdregeling te verwisselen. De voordeelen die aan de hier bedoelde tijdseenheid voor geheel Europa verbonden zijn, worden juist uiterst problematiek, wanneer eene 6-maandsche, door de Daylight-Saving-Bill bedoelde omwisseling verhindert, dat men, slechts éénmaal van uur verwisselend (zooals op het vasteland het geval zou zijn), dank zij de kracht der gewoonte ongemerkt in onmiskenbaar gunstigere verhoudingen verplaatst wordt.

In het tweede opstel hierboven geciteerd wordt dit den Engelschen voorgehouden: beletten hunne insulaire karaktereigenschappen hun, zich bij de Europeesche unificatie aan te sluiten, dan zijn het ook zij alleen, die van zoodanig nieuw bewijs van insulaire eenzelvigheid de wrange vruchten zullen plukken en kunnen de overige volken van Europa die instemming zeer gevoegelijk ontberen.

Maar dan moet één der Europeesche mogendheden in deze het initiatief nemen en onze oogen behooren daartoe op Parijs gevestigd te zijn, daar de Nederlandsche premier er misschien niet de man naar zijn zal, om op zijn vroegere actie, hierboven in herinnering gebracht, terug te komen. Of het zou dan moeten zijn dat wederom 's Gravenhage gekozen werd om afgevaardigden ook van andere naties te

[p. 556]

herbergen, herwaarts gereisd, als reeds zoo dikwijls gebeurde, om een gemeenschappelijk belang van verschillende volken te bespreken en tot eene internationale oplossing te brengen. Eenheid van tijd voor het geheele Europeesche vasteland is inderdaad wel die moeite waard en diplomatieke leiding kan daartoe niet gemist worden.

De nadeelen, die tegen het aannemen van zônetijd pleiten en indertijd breed zijn uitgemeten, kunnen, is eenmaal de uniforme tijdregeling in Europa ingevoerd, zonder eenig bezwaar lokaal, waar en wanneer zij zich werkelijk voordoen, door de verschillende belanghebbenden gemakkelijk ook plaatselijk ondervangen worden. Al de overigen profiteeren van de voordeelen, die hun ongemerkt in den schoot vallen.

A.A.W. Hubrecht.