Geuzenliedboek

[p. 268]

228.
Een nieu Liedeken, ter Eeren van den Generael Pieter Pietersz Heyn, over den grooten schadt die hy op de Zee bekomen heeft. ⁺

Op de stemme: Wilhelmus van Nassouwen.

Alsmen schreef sesthien hondert,
En acht en twintich Jaer,
Was menigh mens verwondert
Alsmen sach openbaer
Sulcken Armade scheepen
West-Indisch Company,
Elck heeft een moet ghegrepen
Men was vrolyck en bly.

De reys heeft aenghenomen
Den Generael Piet-heyn, ^10.
Met zijn Capiteyns vol vromen
En Officieren reyn,
Zijn uyt Tessel ghevaren,
Mey den twintighsten dach,
Godt die wil haer bewaren,
Voor jammer en gheklach.

Met voorspoet en verblyden,
Langhs Engelant ghelaveert
Kreghen de Barrels ^19. bezyden,
Madere ghepasseert,
Sint Vincent ^21. t'onser vromen,
Quamen vry ^22. vrolyck aen,
Daer water in-ghenomen,
Zeylden daer weer van daen.

Quamen na ons behagen
Aen Ylie blance ^26. doen,
Gingen daer Bocken jaghen
Al op de Bergen groen
Zoo veel na ons begheeren
Brochten wy daer van daen,
'tWas om te lammenteren,
Een Jongen bleef daer staen. ^32.

Doen wy nu ververst waren
Zeylden wy weder voort,
Quamen hoort mijn verklaren
De Spangjaerden aen boort,
Langhs de Kuste wy voeren
Van Kuba na West-ent,
Trompetten en Tamboeren,
Hoordemen exellent.

Doen ^41. vonden wy twee Scheepen
Van onse Company,
Wy hebben moet ghegrepen
Matroos was lustich bly.
Elck wenschte met verlanghen,
Al nae de Zilvere vloot,
Wy namen onse gangen,
Nae Kaep Antony ^48. bloot

+ No. 228. Naar V. Ook in W. IJ. Bij V.L. CXCIX. Het komt ook voor in het Nieuwe Bossche Geuse Lied-Boek (1742), bl. 20.
Voor de geschiedenis in haar geheel zie men de studie van Dr. M. G. de Boer in het Tijdschr. v. Gesch. enz. 1916, en de daar aangehaalde werken.

10. In navolging van het Spaans werd bij de Westindische Compagnie de admiraal meermalen generael genoemd; de vice-admiraal heet dan admirael. Admirael was Hendrik Loncq. Dat Bor, Beschrijvinghe van 's Hertogenbosch hem Koninck noemt, is eene schrijf- of drukfout.

19. de Barrels: de Barlingues, een eilandengroep op de kust van Portugal, ten Noorden van de mond van de Taag.

21. Vincent. V Vecent. Drukfout of slordige uitspraak? Sint Vincent, een der Kleine Antillen, boven de wind.

22. vry, waarschijnlik drukfout voor wy.

26. Ylie blance, d.i.: Ile Blanche of Isle de Blanco, een der Kleine Antillen onder de wind, onbewoond.

32. Ofschoon een der schepen achterbleef en men ‘met trommelen, trompetten en anderzins groot gheschal’ maakte, werd hij met gevonden.

41. Doen. V doer; W Daen.

48. Kaap St. Antonio is de uiterste Westpunt van Cuba.

[p. 269]

 

Daer hebben wy ghehouden

50

Op de Kust van Cuba,

 

Op Godt was ons vertrouwen

 

Allen tijdt voor en na,

 

Twee Visschers daer ghekregen

 

Vraeghden na de Vloot haer

55

Die hebben ons verslegen ^55.

 

Dat zy niet in en waer.

 

 

 

Den Generael onverdrooten

 

Als een Heldt delicaet,

 

Heeft eenen schoot gheschoten

60

Al om den breeder raet,

 

Om eenen Raet te sluyten

 

Tot dienst vant Vaderlandt,

 

Om maecken goede buyten

 

Al uyt des Spangjaers hand.

 

 

65

Daer nae al sonder feylen

 

Zeylden wy metter spoet

 

Wy sagen weer ses zeylen

 

Men hadde goede moet,

 

Ons docht hier sullense komen

70

Verblijden al te mael,

 

Maer het was sonder schromen

 

Onsen Vijs-Admirael. ^72.

 

 

 

Oock het Schip van Enck-huysen, ^73.

 

De Groeninghers bekent,

75

Die quamen daer aen bruysen

 

Wy hebben weer ghewent

 

Des nachts hoort mijn verklaren

 

Voor den morghen-stont root,

 

Doen quamen wy ghevaren

80

Recht in de Zilvere-vloot.

 

 

 

Jan Cornelissen moedigh ^81.

 

Ons vromen Capiteyn,

 

Sprack zijn matroosen goedich

 

Goe-moet aen groot en kleyn,

85

Hier mee sprack hy ghepresen

 

Sijn wy al 'tsamen Rijck,

 

Wy riepen sonder vreesen

 

Couragie alle ghelyck.

 

 

 

Rept ^89. handen ende voeten

90

't Was over al te doen.

 

Den buyt sal het versoeten

 

Elck als een Campioen,

 

Eer den middach was ghekomen

 

Laghen daer acht int Sout, ^94:

95

Wy trachten ^95. 't onser vromen

 

Nae haer Zilver en Gout.

 

 

 

Ses Gaillioens daer waren

 

Te loever van ons plat

 

Wenden sonder beswaren

100

Terstont al na haer gat,

 

Zy zijn voor heen gheloopen

 

Al nae de Bay montant ^102.,

 

Meenden te zijn ontsloopen

 

Wy hebbent by haer gheplant.

 

 

105

Den Generael kloeckmoedich

 

Heeft haer terstont beknelt,

 

Want zy vluchten spoedich,

 

En vreesden ons ghewelt,

 

Lieten den Buyt in handen

110

Van den Ed'len Generael,

 

Fy u wat groote schanden

 

Ghy Specken allemael.

 

 

 

Wie heeft oyt sulcks bedreven

 

Sirre van Hankes ^114. niet, ^{114, 116.}

115

Noch draeght ghy moet verheven

 

Lord Commerlandt daer siet,

 

Sijn Vijs-Admirael aerdich, ^{117, 118.}

 

Moest blijven metter daet

 

Lof onse Generael waerdigh

120

Soo langh de weereld staet.

55. verslegen: verslag gedaan, verteld.

72. Dit was Joost Banckerts. Dat hij elders Pancras genoemd wordt, is een vergissing. Omgekeerd vindt men voor Pancras ook wel Banckeras, zie Elias, De Vroedschap van Amsterdam, I, 268.

73. Deze schepen vinden wij elders niet genoemd.

81. Op welk schip hij kapitein was, weten wij niet.

89. Repf. V Ript: W Rijpt.

94: Waren acht schepen ingesloten; zij waren als het ware ingezouten om bewaard te worden.

95. trachten. V trachen.

102. de Bay montant: de baai van Matanzas.

114. Hankes. IJ Haukes.

114, 116. Wat Hawkes en Cumberland hier doen, begrijpen wij niet.

117, 118. Als de bedoeling van deze regels is, dat de Spaanse vice- admiraal gesneuveld is, dan vergist de dichter zich.

[p. 270]

 

Die matroosen ghemeene

 

Op 't enteren ghesteldt,

 

De Schepen groot en kleene

 

Quamen in ons gheweldt,

125

Den Generael verheven

 

Die sach den schoonen buyt,

 

De Schepen daer beneven

 

Haelden het goet daer uyt.

 

 

 

Gout, Zilver gingmen laden

130

Twas eenen lust om sien,

 

Daer wy soo lang om baden,

 

Dat sachmen daer gheschien,

 

Concenillie seer schoone

 

En Indigo heel goet,

135

Wy warent onghewoone

 

'tGaf de Matroosen moet.

 

 

 

Hoe soumen konnen swijgen

 

Die groote kostelyckheydt,

 

Datmen daer uyt sach krygen

140

Vant Zilver daer gheleyt.

 

Seer groote Zyde balen,

 

Seer groote Zijde Rollen schoon,

 

Ick moet het u verhalen,

 

Met eenen Kooninghs Croon. ^144.

 

 

145

De slechtste waer ghepresen

 

Dat was Compechy Hout,

 

En Huyden uytghelesen,

 

Zoo gingen wij int Wout,

 

Orientaelsche steenen,

150

Werden gevonden mee,

 

Den Kooningh mag wel weenen,

 

Sijn herte doet hem wee.

 

 

 

Soo langh des weerelts gronden

 

De gulde Son om kruyt,

155

Soo is tot geenen stonde,

 

Ghekregen sulcken buyt,

 

Als daer nu heeft ghekregen

 

Den Generael Piet-Heyn,

 

En niet daer voor gheslegen ^159:

160

Looft Godt vry alghemeyn.

 

 

 

Ghy Neptuna seer vlugge

 

Verblijdt u 't eene mael,

 

Ghy draeght op uwen Rugge

 

Den Ed'len Generael

165

Eenen Zee-Heldt verkooren

 

Die gheen ghelijcken heeft,

 

Van die oyt is ghebooren

 

Of teghenwoordich leeft.

 

 

 

Bidt nu doch alle gader

170

Voor den Generael bemint,

 

Die ons als een vader

 

Doet voor sijn eyghen Kindt

 

Dat Godt hem lanck wil sparen

 

Met ghesontheydt Heerlijck,

175

Ende hier na vergaren,

 

Al in het eeuwich Rijck.

 

 

 

Wy zijn nae huys ghevaren

 

September seventhien

 

Ick hoop Godt sal bewaren

180

Ons Scheepen alghemeen,

 

Vijf gaillloens mee ghenomen,

 

Den Plat-luis in den brandt, ^182.

 

dAnder zijn sonder schromen

 

Al in den gront gheplant.

 

 

185

In Januarij verheven

 

Den thienden dagh voorwaer

 

Saghmen Piet-Heyn ghepresen

 

Tot Rotterdam seer klaer,

 

Aenkoomen met zijn Scheepen,

190

En den Admirael Loncq,

 

'Tgheschut wiert aenghesteken

 

Men gaf daer lustigh vonck.

 

 

 

Zoo haest in 'sGraven Haghe

 

De tijdingh was verstaen

195

Dat den Generael brave

 

Daer was ghekomen aen,

 

Den Prins (wilt hier op letten)

 

Heeft zijn Garnade ^198. gheree,

 

Terstont met haer Musquetten

200

Daer Salvo schieten dee.

144. Onder de buit was ook een gouden kroon, die uit Mexico naar Spanje gezonden was. Dat de koning deze kroon verloor, werd door velen van biezondere betekenis geacht.

159: En zonder daarvoor te vechten.

182. Wat voor schip hier bedoeld wordt, is ons niet duidelik.

198. Garnade, waarschijnlik voor garde. De grenadiers zullen toen toch wel geen musketten gehad hebben.

[p. 271]

 

Prijst Godt den Heer ghestadich

 

Oudt, Jonck, groot ende kleen

 

Die ons tot noch ghenadich

 

Bewaert heeft alghemeen

205

Wilt hem Lof-zanghen zinghen

 

Uut dieper herten gront,

 

Nu hy ons heeft gaen bringen

 

In rust op deser stont. ^208.

208. In het Bossche … liedboeck luidt deze regel:

In't Vaderland gesond.