Geuzenliedboek

46.
Een ander nieu Liedeken. ⁺

Op de wijse: Laet ons den lantman loven.

Ghy Hoenderen, Enden en Duyven
Wilt ghy ^2. verblijden al,
Den Vos ^3. die op u plach te cluyven,
Die leyt nu in een dal
Op den wegh derf hyt niet houwen,
Dat heeft de Gans ^6. ghedaen
Die brengt hem int benouwen,
Met haer Jonghen sonder waen,
Die nu dapper broeden aen. ^9:

Die Vos subtijl van listen,
Altijt hy practiseert ^11.,
Twas wonder dat sy niet gisten
Dat de Gans dus swemmen leert, ¹³
Hoe wijt dat zijn de stroomen
Soo weet de Gans wel raet,
Om daer over te comen,
Daer den Vos voren staet
Daerom heeft hyt nu so quaet.

+ No. 46. Naar N. Verder in E. I en alle latere, behalve K. S. V. W. IJ. Bij V.L. XL; Van Duyse II, 1700.
Van Lummel plaatst het liedje in 1572 en meent, dat het op de inneming van Den Briel en de daarop volgende vrijmaking van Holland slaat. Ware het niet, dat vs. 60 op de Tiende penning zinspeelde, ik zou eerder aan het jaar 1568 denken, omdat er nog met ophef van de tocht over de Maas wordt gewag gemaakt, vs. 14. Nu blijft er inderdaad niet veel anders dan 1572 over.
De wijs wordt medegedeeld door Van Duyse I, 815 en II 1700. Het is misschien dezelfde als van n^o 16.

2. ghy. P-DD u.

3. Den Vos: de geestelikheid.

6. de Gans: de geus.

9: Die nu flink aangroeien.

11. practiseert: intrigeert, bedenkt intriges.

13 vlgg. Misschien zien deze verzen op de overtocht van Oranje over de Maas, maar zij kunnen ook op de tochten der Watergeuzen slaan.

[p. 102]

 

Wat macht den Vos veel baten

20

Dat hy can loopen snel,

 

Can de Gans boven maten, ^21:

 

Oock vlieghen also wel,

 

Over hecken, bosschen en tuynen,

 

T'is haer niet inde weech,

25

Al loopt den Vos veel struynen ^25.

 

Sijn hol wort niet te leech, ^{26, 27.}

 

Met hem ist daerom gheen deech.

 

 

 

Den Vos die leyt veel laghen

 

Met den Wolf ^29. op dit pas,

30

Om de Gansen te verjaghen,

 

Sy loopen daerom so ras:

 

Maer ten mach niet profiteren

 

Achter is den Wolf lam,

 

Sy connen den Gans ^{34, 36.} niet leeren ^34.

35

Dus worden sy so gram,

 

Om dat de Gans het hol in nam.

 

 

 

Den Vos die heeft soo langhen

 

Ghebruyckt alle sijn macht,

 

De Gansen opghehanghen

40

Al door des Wolves cracht,

 

Maer nu comt de Gans met hoopen,

 

Die dus lang heeft ghebroet,

 

Nu moet den Vos verloopen ^43.,

 

Met den Wolf seer verwoet,

45

Vande Gans al metter spoet.

 

 

 

Had de Vos moghen ghebruycken

 

Sijn wil ende sijn lust,

 

De Gans had moeten duycken,

 

Want de Vos ^49. doch niet en rust

50

Hy meynde onder hem te vercrijghen,

 

Alle macht ende ghewelt:

 

Maer nu moet den Vos swijghen,

 

En wijcken uyt dat velt,

 

Want de Gans is seer ontstelt ^54..

21: Indien de gans enz.

25. struynen: rondsnuffelen.

26, 27. De betekenis moet wel zijn: ‘en al raakt zijn hol niet geheel leeg, toch gaat het hem niet voor de wind’.

29. De Wolf is Alva.

34, 36. Gans. Q-DD Geus.

34. leeren: ophangen? Ofschoon spottende uitdrukkingen in deze liederen wel passen, is dit hier toch minder op zijn plaats. Men zou eerder keeren verwachten. Vgl. echter vs. 39.

43. verloopen: weglopen.

49. Vos, de lezing van I. J. L. M. P zal wel juist zijn, al hebben alle andere Gans.

54. ontstelt: verbitterd, vertoornd.

[p. 103]

55

De Gans die heeft vernomen,

 

Met so menigh cleyn ghedier,

 

Hoe den Vos sonder schromen,

 

Den Wolf wil senden hier, ^58.

 

Om haer jonghen te berooven ^59.,

60

Te nemen den thienden uyt den Nest,

 

End oock van alle schooven, ⁶¹

 

Sy plucken daer aen haer best,

 

Souden sy hebben ghemest.

 

 

 

Dese Mare is vertoghen ^64.

65

Onder menich Voghel cleyn,

 

By een zijn die nu ghevloghen,

 

End comen al ghemeyn,

 

Om desen Vos te verdrijven,

 

Te smijten den Wolf doot,

70

En noch comen sy stijven ^70.

 

Met eenen gantschen vloot ^71.,

 

Nu is den Vos in grooter noot.

 

 

 

Het is doch eene wijse

 

Dat elck heeft sijne beurt

75

Als d'een daelt moet d'ander rijsen,

 

Na blijschap comt lijden voort,

 

Na lijden, en bitter tranen,

 

Comt blijschap sonder ghetal,

 

Elck die moet ontfanghen,

80

Loon na sijn wercken al

 

Eer dat eynde comen sal.

 

 

 

Prince der Creatueren,

 

Exempel op dit termijn ^83.,

 

Een yegelijck moet besueren,

85

Naer blijschap groote pijn,

 

Die daer sat in weelden,

 

Met vreuchden onghefaelt,

 

Twas droefheyt dat hy teelden,

 

Als hy sijn vreucht inhaelt,

90

Dat wort hem al betaelt.

58. Hier is het vooral duidelik dat met de Wolf Alva wordt bedoeld. Elders kan het ook zijn: het wereldlik gezag in dienst der kerk.

59. berooven: roven.

61 vlg.: En ook van alle schooven — zij plukken daaraan, wat zij kunnen — zouden zij zich hebben verrijkt, eig. gevoederd.

64. vertoghen: verhaald.

70. stijven: versterken.

71. vloot: massa, menigte.

83. op dit termijn: op dezen tijd, nu; een geliefd stopwoord. De dichter wil zeggen: Hier hebt gij nu een voorbeeld, dat enz.