Documentatieblad werkgroep Achttiende eeuw. Jaargang 1989

[p. 55]

Otto S. Lankhorst ‘Au siècle des catalogues’
Een eerste inventarisatie van fonds- en sortimentscatalogi van Haagse boekverkopers, 1680-1780

‘Je croi que nous en sommes au siècle des catalogues’, zo schreef Justinus de Beyer op 3 mei 1744 vanuit Nijmegen aan Prosper Marchand. Hij had de catalogus van de weduwe Le Vier ontvangen en sprak zijn waardering erover uit: ‘Le catalogue de la Veuve Levier est très bien fait, et ne pouvoit manquer de l'étre, puisque vous vous en étes mèlé’.^1.

In de achttiende eeuw, voor zover deze in 1744 althans was verstreken, waren inderdaad al heel wat catalogi verschenen. Daaronder was een niet aflatende stroom van veilingcatalogi. Alleen al voor Den Haag heeft E.F. Kossmann voor de jaren 1720-1748 een aantal van 592 aucties geteld.^2. Er zijn ongetwijfeld even zovele catalogi verschenen. Niet in Den Haag, wel in andere steden werd de verplichting om voor elke veiling een catalogus samen te stellen in het gildereglement opgenomen. Zo luidde artikel VIII van de Utrechtse Ordonnantie rakende het boekverkopers, boekdrukkers en boekbinders-gild: ‘Dat soo wel die van 't Gilt als andere die auctie houden willen, alvorens de schriftelijke Cataloge aan de Dekens sullen moeten leveren die deselve boeken sullen mogen visiteren’.^3. Naast deze auctiecatalogi brachten de boekverkopers regelmatig fonds- en sortimentscatalogi uit. Dit artikel beoogt de eerste resultaten te geven van een speurtocht naar deze fonds- en sortimentscatalogi van Haagse boekverkopers in de achttiende eeuw. De inventarisatie vormt een onderdeel van een onderzoek naar de internationale rol van de Haagse boekverkopers in de periode 1680-1780.^4.

Den Haag ontwikkelde zich aan het eind van de 17e eeuw tot tweede bibliopolis van Holland. Amsterdam bleef voor wat betreft de boekproductie gedurende de gehele achttiende eeuw op de eerste plaats staan. Pas als de Short Title Catalogue Netherlands (STCN) zijn onderzoeksterrein heeft uitgebreid tot de achttiende eeuw, kunnen we over exacte cijfers beschikken van de boekproductie per stad. Voorlopig moeten we een beroep doen op getallen die een indicatie verschaffen omtrent de onderlinge verhoudingen van de steden uit de Republiek, bij voorbeeld de berekeningen

1. Brief J. de Beyer aan Prosper Marchand, 3-8-1744 (UBL March. 2).

2. E.F. Kossmann, ‘Haagsche uitgevers van de zeventiende en achttiende eeuw. III. Pierre Gosse senior’, in: Het Boek, 23(1935/36), p. 232. Vgl. de door B. van Selm gemaakte correctie in: Een menighte treffelijcke Boecken. Nederlandse boekhandelscatalogi in het begin van de zeventiende eeuw (Utrecht 1987), p. 52, nt. 2.

3. Ordonnantie rakende het boekverkopers, boekdrukkers en boekbinders-gild (Utrecht [1667]), p. [2]. Het Amsterdamse gildereglement had reeds eerder gepreciseerd, dat acht dagen vóór een veiling plaats vond, een ‘pertinente Catalogus’ van de ‘Boeken, Platen ofte Letteren’, die men wilde verkopen, bij de overlieden van het gilde moest worden ingeleverd. Vgl. de uitsluitend in handschrift bewaard gebleven Ordonnantien en willekeuren van de Boekverkopers en Boekdrukkers, daaronder mee de Boekbinders, 1662-1666 (Bibliotheek van de Vereeniging ter Bevordering van de Belangen des Boekhandels (BVBBB), nr. 6211^g). In 1750 was dit artikel nog ongewijzigd in het reglement opgenomen. Vgl. Ordonnantie voor het boek- en konstverkoopers nevens boek- kaart-plaatdrukkers, en boekbinders gilde deser stede Amstelredamme (Amsterdam [1750]), p. 14, artikel 18.

4. Deze studie wordt verricht aan het Instituut Pierre Bayle van de Katholieke Universiteit Nijmegen binnen het Akademie-onderzoeksprogramma van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen.

[p. 56]

van Bernard Desmaele in zijn studie over Brusselse bibliotheken in de achttiende eeuw. In zijn analyse van de plaats van herkomst van de boeken uit 27 Brusselse veilingcatalogi en uit 28 boedelinventarissen komt hij tot een totaal van 1968 boeken uit de Republiek. Hiervan zijn er 1163 uit Amsterdam afkomstig, terwijl 352 Den Haag als plaats van uitgave op de titelpagina vermelden. Vervolgens komen Leiden, Rotterdam en Utrecht met respectievelijk 191, 66 en 52 titels.^5. Met name voor de niet-Nederlandstalige boeken was Den Haag een concurrent voor Amsterdam. Zo telde Françoise Weil 88 Amsterdamse edities van Franse romans uit de periode 1728-1750 tegenover 72 uit Den Haag.^6. Dat de Hofstad een reputatie had gekregen als plaats van uitgave voor clandestiene boeken moge blijken uit de cijfers die Weil geeft met betrekking tot Franse romans met een fictief drukkersadres uit de jaren 1728 tot en met 1750. Zij telde er in totaal 74. In 34 gevallen bedienden uitgevers zich van de plaatsnaam Den Haag en bij 20 boeken van Amsterdam.^7.

Als politiek centrum van de Republiek - de aanwezigheid van het stadhouderlijk hof, de plaats van samenkomst van de Staten van Holland en de Staten-Generaal, de vele buitenlandse vertegenwoordigingen - had Den Haag een aantrekkingskracht voor allen die nieuws en boeken brachten en zochten. In een dergelijk klimaat kon een bloeiend boekbedrijf ontstaan en zich handhaven. In 1710 treffen we dan ook onder de 54 belangrijkste boekverkopers uit de Republiek die een overeenkomst sloten over de prijzen en het nadrukken van boeken, er achttien aan die afkomstig zijn uit de Hofstad naast drieentwintig uit Amsterdam, zes uit Leiden, vier uit Utrecht en drie uit Rotterdam.^8. In de uit 1777 daterende Almanach de la librairie is een ‘Tableau des principaux libraires de l'Europe’ opgenomen, waarin de namen van eveneens achttien Haagse ‘libraires’ zijn vermeld naast een twaalftal uit Amsterdam.^9.

Als begin- en eindpunt van de onderzoeksperiode zijn de jaren 1680 en 1780 gekozen. Rond 1680 bevond de boekhandel in de Republiek zich in een overgangsfase. De beroemde namen van het midden der zeventiende eeuw hebben hun glans verloren. Johannes Jansonnius is in 1664 gestorven en de boeken uit de winkel en magazijnen, zijn in de volgende jaren verkocht. De drukkerij van Blaeu ging in 1672 in vlammen op en het bedrijf zou deze ramp nauwelijks te boven komen. In 1680 kwam met de dood van Daniel Elsevier een eind aan de Amsterdamse tak van het beroemde uitgevershuis. Na een bezoek aan de Republiek rapporteerde de Parijse boekverkoper Denis Thierry dan ook aan de ‘lieutenant de police’ De La Reynie, dat de boekhandel alhier zich in een crisis bevond: ‘tous les libraires de Hollande à la reserve de Blau sont tous faibles et mal établis’.^10. Toen omstreeks dezelfde tijd de Rotterdamse boekverkoper Frans van Hoogstraten aan de Rekenkamer van de Staten van Holland en West-Friesland toestemming vroeg om zijn meestersplaats aan de Munt te

5. B. Desmaele, Le livre à Bruxelles au XVIIIe siècle. Un double reflet: les inventaires après-décès et les catalogues de vente. Mémoire de licence [Liège 1986], Annexe 10, p. 167-168

6. Françoise Weil, L'interdiction du roman et la librairie, 1728-1750 (Paris 1986), p. 260.

7. Idem, p. 238-239.

8. Deze overeenkomst werd gepubliceerd in: Weekblad voor den boekhandel, 3(1853), nr. 24, pp. 99-100 en in: I.H. van Eeghen, De Amsterdamse boekhandel 1680-1725, dl. 2 (Amsterdam 1963), p. 268-269.

9. Vgl. G. Barber, ‘Pendred abroad, a view of the late 18-th century book trade in Europe’, in: Studies in the book trade in honour of Graham Pollard (Oxford 1975), p. 231-277.

10. Bibliothèque Nationale Paris, Fonds Joly de Fleury, nr. 2510, f. 125.

[p. 57]

Dordrecht te verkopen, schreef hij hiertoe gedwongen te zijn, omdat ‘door den sleghten tijt en negotie, die althans insonderheijt vervalt in den Boeckhandel (...), de fortuijn geweldigh is tegengelopen’.^11. In deze crisisjaren dient zich echter een nieuwe generatie ‘libraires’ aan, die ervoor zal zorgen dat de Republiek het boekenmagazijn van Europa blijft. Deels zijn zij afkomstig uit de Republiek, zoals in Leiden Pieter van der Aa en Jordaen Luchtmans, in Rotterdam Barent Bos en Reinier Leers, in Den Haag Louis en Hendrik van Dole, Abraham de Hondt, Arnout Leers, Adriaan Moetjens en Meyndert Uytwerf. Daarnaast bevinden er zich een aanzienlijk aantal boekverkopers en drukkers onder de hugenoten die in de jaren rond de herroeping van het Edict van Nantes naar een van de Hollandse steden komen. De belangrijkste onder hen zijn de gebroeders Huguetan en Henry Desbordes in Amsterdam, Abraham Acher in Rotterdam, de families L'Honoré, De Lo, Neaulme en Servas in Den Haag.

De tweede reden om 1680 als vertrekpunt van het onderzoek te nemen ligt in de veranderingen die zich rond dat jaar voordoen in het intellectuele leven. Sinds de verschijning van La crise de la conscience européenne van Paul Hazard (1935) wordt 1680 - het jaar van de komeet van Newton en van Bayle - als een markeringspunt beschouwd in een periode, waarin belangrijke veranderingen plaatsvonden in denken en geloven. Zo nam ook Pierre Conlon het jaar 1680 als beginpunt voor zijn chronologisch repertorium Prélude au siècle des Lumiéres en France. H. de la Fontaine Verwey heeft er op gewezen hoe tezamen met de omslag naar een nieuwe periode binnen het Europees geestesleven zich veranderingen voordeden in de wereld van het boek. In zijn dankwoord bij het ontvangen van de Laurens Jansz Costerprijs in 1986 zei hij: ‘Er ontstond [in het laatste kwart van de zeventiende eeuw] een scherper onderscheid tussen nieuwe (nuttige) en oude (verouderde) boeken, maar deze scheiding bracht eveneens teweeg dat er liefhebbers kwamen die in oude boeken getuigen zagen van vroegere tijden en deze gingen waarderen ook om hun uiterlijk, de typografie, de illustratie, de boekband’.^12. De aandacht van deze verzamelaars van het oude boek zou zich in de komende jaren met name richten op de aucties op de Grote Zaal van het Binnenhof in Den Haag.

Het jaar 1780 is als eindpunt genomen, omdat omstreeks deze tijd de internationale rol van de boekverkopers uit de Republiek is uitgespeeld. Preciese cijfers zijn bekend van de geregistreerde in- en uitvoer van gebonden en ongebonden boeken naar en van Londen gedurende de achttiende eeuw. Hieruit valt af te lezen, dat vanuit de Republiek naar Londen in de jaren 1706-1710 voor 14.592 pound werd verscheept aan ongebonden boeken. In de jaren 1736-1740 was dit cijfer lichtelijk gedaald tot 13.438 pound en in de jaren 1776-1780 tot 4.349.^13. In 1780, het jaar waarin Marc-Michel Rey sterft - breekt de Vierde Engelse Oorlog los. De teruggang van de internationale handel vanuit de Republiek is nu definitief. In de jaren tachtig zorgt de patriottenbeweging voor een niet aflatende

11. Algemeen Rijksarchief, 2e afdeling, Serment van de werklieden en de munters van de munt van Holland te Dordrecht, 1368-1806, inv. nr. 96: Verklaring van Frans van Hoogstraten, gevoegd bij brieven van de Rekenkamer aan het serment ter toezending van requesten van François van Hoogstraten om zijn meestersplaats over te dragen, 1683-1686. Met dank aan Peter Thissen die mij deze informatie verstrekte.

12. H. de la Fontaine Verwey, ‘Lofzang in drie completten’, in: Laurens Jansz Costerprijs 1986 verleend aan prof. mr. H. de la Fontaine Verwey (Haarlem 1987), p. 21.

13. Giles Barber, ‘Books from the old world and for the new: the British international trade in books in the eighteenth century’, in: Studies on Voltaire and the eighteenth century. vol. 151(1976), p. 185-224, hier p. 207-212 [= Transactions of the Fourth International Congress on the Enlightenment, vol. I].

[p. 58]

stroom publikaties, pamfletten en periodieken. De boekverkopers kunnen hiermee goede zaken doen, maar hun werkterrein beperkt zich meer en meer binnen de taalgrens.

Voor de Haagse boekverkopers^14. uit de 17e en 18e eeuw beschikken we over twee belangrijke studies van Ernst Ferdinand Kossmann: De boekverkopers, notarissen en cramers op het Binnenhof uit 1932 en De boekhandel te 's-Gravenhage tot het eind van de 18de eeuw uit 1937. In laatstgenoemd werk geeft Kossmann uitgebreide biografische gegevens van ongeveer 800 personen, die in de periode tot 1800 op de een of andere manier werkzaam zijn geweest in de boekhandel. Voor allen die uitgever zijn geweest, geeft hij een opgave van hun publicaties. Het gaat hierbij weliswaar om voorlopige lijsten, maar ze leveren een belangrijk vertrekpunt. Iedere biografische notitie eindigt met een opgave van de veilingen die door de betreffende boekverkoper zijn gehouden. Onder de 800 personen die volgens de gegevens van Kossmann in de periode tot 1800 in de Haagse boekhandel werkzaam waren, tellen we 77 boekverkopers die in meer of mindere mate internationale contacten onderhielden. Hun namen en de jaren waarin zij het ambacht van boekverkoper uitoefenden, zijn opgenomen in onderstaande bijlage I. Bij de selectie gold als criterium, dat een boekverkoper wordt geacht internationale contacten te hebben onderhouden, indien hij minstens drie boeken in een andere taal dan het Nederlands heeft uitgegeven. Dit moeten dan wel publicaties zijn die een lokale reikwijdte (gelegenheidsgedichten, preken, oraties, disputaties etc.) overstijgen. Voor dit criterium is gekozen, omdat in de achttiende eeuw de handel in boeken nog meerendeels in de vorm van ruilhandel plaatsvond. Een boekverkoper moest in zijn fonds over Latijnse, Franse, Duitse of Engelse titels beschikken om met collegae over de taalgrens heen handel te kunnen drijven.

Zoals genoegzaam bekend, is er van de boekverkopers uit de Republiek alleen van het Leidse uitgevershuis Luchtmans een bedrijfsarchief van enige betekenis bewaard gebleven. Voor een studie over de Haagse boekverkopers uit de periode 1680-1780 moet een beroep worden gedaan op zeer uiteenlopend archiefmateriaal. Een belangrijke bron vormen de notariële achieven in het Gemeentearchief van Den Haag. Bij de notaris werden immers veel zaken vastgelegd aangaande contracten en conflicten met auteurs, koop en verkoop van huizen en magazijnen, afbetalingen en schulden, aankopen op veilingen, leveranties aan collegae en klanten. In Den Haag was er veel emplooi voor notarissen. In de jaren 1701-1705 waren er 130 werkzaam en in de jaren 1751-1755 maar liefst 155.^15. Geconfronteerd met de gigantische aantallen akten die door deze notarissen werden opgesteld, is het werk van Kossmann voor ons onderzoek onontbeerlijk. Hij heeft naast andere bronnen uit het Haags Gemeentearchief

14. Het woord boekverkoper had tot aan het eind van de achttiende eeuw betrekking op iemand wiens beroep het was boeken uit te geven, te verkopen of er handel in te drijven. Daarnaast kwamen in de achttiende eeuw de woorden boekhandelaar en boekhandel in gebruik. In het lemma ‘boekhandelaar’ in het Woordenboek der Nederlandsche taal wordt hierover gezegd, dat dit gebeurde, ‘niet zoozeer omdat deze woorden beter den eerst in dien tijd opkomenden eigenlijken handel in oude boeken mede omvatten, als wel omdat zij het bedrijf als een tak van den vooral hier te lande aanzienlijken, grooten koophandel, niet meer als eene nering kenmerkten, en den stand der boekverkoopers derhalve verhoogden’. Vgl. Woordenboek der Nederlandsche taal, dl. 3, eerste stuk ('s-Gravenhage / Leiden 1902), kolom 122.

15. Vgl. H.E. Gelder, Notarieele protocollen van 1597 tot 1811, opgenomen in het archiefdepot der gemeente 's-Gravenhage. Dl. 1: Alphabetische en synchronistische lijsten, 's-Gravenhage 1911.

[p. 59]

een belangrijk deel van de notariële protocollen doorgenomen op voor de boekhandel relevante zaken en hierover in zijn beide publicaties gerapporteerd. Als aanvullend bronnenmateriaal kunnen een aantal brieven worden genoemd, her en der verspreid liggend in bibliotheken en archieven, van en aan ‘libraires’, zoals Jean van Duren, Abraham de Hondt, Thomas Johnson, Adriaan Moetjens sr. en Jean Neaulme. Ook in parallelcorrespondenties van bij voorbeeld de auteurs die in Den Haag hun werk uitgaven, is vanzelfsprekend, al dan niet vergezeld van de gebruikelijke klachten, informatie te vinden over de ‘libraires’. Daarnaast bevatten de aankoopregisters of de aankoopadministratie van bibliotheken in enkele gevallen gegevens over de leveranties vanuit Den Haag.

Voor wat betreft de gedrukte bronnen kunnen allereerst de ‘avertissements’ van de ‘libraires’ worden genoemd, die veelal in het voorwerk van boeken zijn opgenomen en de redenen en omstandigheden uiteenzetten, die tot uitgave hebben geleid. Dergelijke informatie is soms ook aan te treffen in prospectussen, die verschenen als ‘conditiones quae proponuntur’, ‘projet pour imprimer’, ‘proposal for printing’ oftewel ‘conditien van inschrijvinge’, waarmee geprobeerd werd de belangstelling voor een kostbare onderneming te peilen. Daarnaast leveren de rubrieken ‘Nouvelles littéraires’ in de diverse eigentijdse periodieken en de annonces in de couranten interessant boekennieuws. Tenslotte - en hiermee komen we aan het eigenlijke onderwerp van dit artikel - vormen de boekverkoperscatalogi een belangrijke bron voor de reconstructie van wat er gedrukt, verkocht en verhandeld werd in het achttiende-eeuwse Den Haag.

In Nederland was het Frederik Muller, die als eerste wees op het grote belang van bibliotheek- en boekhandelscatalogi. Toen hij in 1855 de Catalogus van de Bibliotheek der Vereeniging ter bevordering van de belangen des boekhandels uitgaf, schreef hij in het voorwoord, dat catalogussen, die bij hem de zucht tot boekenkennis hadden doen ontstaan, het eenvoudigste middel zijn om ‘jongelieden de eerste schreden [te] doen zetten op de baan der boekenkennis’.^16. Mede dankzij Muller kwam de waardevolle collectie catalogi van de Bibliotheek der Vereeniging tot stand. Onder de titel ‘Des livres précieux sans en avoir l'air: les anciens catalogues de ventes’ zette Emile Dacier in 1946 tijdens een lezing voor de Association des Bibliothécaires français het belang van de catalogi uiteen en hij wees op de collectie in de Bibliothèque Nationale van Parijs.^17. In 1957 verscheen in de Verenigde Staten Book catalogues: their varieties and uses van Archer Taylor en in Engeland schreef Graham Pollard in 1965 op basis van het materiaal in de Broxbourne Library The distribution of books by catalogue from the invention of printing to A.D. 1800.^18. In Duitsland bevond zich een grote collectie catalogi in de bibliotheek van de Börsenvereins der Deutschen Buchhändler te Leipzig, waarvan Johann Goldfriedrich gebruik kon maken voor zijn studie naar de Duitse

16. F. Muller, Catalogus van de bibliotheek der Vereeniging ter bevordering van de belangen des boekhandels (Amsterdam 1855), p. XI.

17. Emile Dacier, ‘Des livres précieux sans en avoir l'air: les anciens catalogues de ventes’ [lezing gehouden op 9 februari 1946], in: Bulletin du bibliophile et du bibliothécaire, nouvelle série, 1952, p. 117-141.

18. Archer Taylor, Book catalogues: their varieties and uses. Chicago 1957. Second edition, revised by Wm.P. Barlow: Winchester 1986. Graham Pollard, Albert Ehrman, The distribution of books by catalogue from the invention of printing to A.D. 1800. Based on material in the Broxbourne Library. Cambridge 1965. In 1978 werd deze particuliere collectie van Albert Ehrman overgedragen aan de Bodleian Library te Oxford, waar de verzameling vanaf 1970 al was gehuisvest.

[p. 60]

catalogi.^19. Helaas ging een groot deel van deze verzameling in de Tweede Wereldoorlog verloren. Gespaard bleef de Herzog August Bibliothek te Wolfenbüttel. Op basis van de aldaar aanwezige catalogi werd in 1982 een ‘Fortbildungseminar’ georganiseerd door de Wolfenbütteler Arbeitskreis für Geschichte des Buchwesens und für Bibliotheksgeschichte. De voordrachten verschenen onder de titel Bücherkataloge als buchgeschichtliche Quellen in der früheren Neuzeit.^20. Een vondst in de Herzog August Bibliothek vormde voor Bert van Selm het begin van zijn onderzoek naar de zeventiende-eeuwse Nederlandse boekhandelscatalogi. Deze studie resulteerde in zijn reeds thans als standaardwerk erkende proefschrift Een menighte treffelijcke Boecken. Nederlandse boekhandelscatalogi in het begin van de zeventiende eeuw.^21.

De term ‘boekhandelscatalogi’ is een algemene aanduiding, waarbinnen onderscheid gemaakt moet worden tussen veilingcatalogi, fondsveilingcatalogi en fonds- en sortimentscatalogi. De veiling- of auctiecatalogi hebben betrekking op de verkoop van één of soms meerdere bibliotheken. Een fondsveiling werd onder boekverkopers gehouden en hierbij werd vaak de gehele nog aanwezige voorraad van een boek verkocht, inclusief eventueel privilege, kopijrecht en koperen bladen voor het afdrukken der afbeeldingen. Een fondscatalogus geeft de titels van de boeken die het fonds van een boekverkoper vormen. In navolging van Van Selm wordt hier tot het fonds gerekend zowel de door de boekverkoper gedrukte of gefinancieerde boeken, als ook de titels die hij van anderen in een groot aantal exemplaren had gekocht of verruild. Een sortiments- of magazijncatalogus bevat de boeken die ongeacht de herkomst leverbaar zijn in één of hoogstens enkele exemplaren.

Voor de Haagse boekverkopers uit de periode 1680-1780 worden in bijlage II de fonds-, sortiments- en fondsveilingcatalogi gepresenteerd. De veilingcatalogi van particuliere bibliotheken zijn hier buiten beschouwing gelaten. Wel zijn in de lijst opgenomen de veilingcatalogi van door boekverkopers aangelegde verzamelingen, zoals de door Pierre Gosse sr. in 1740, 1742 en 1743 georganiseerde veilingen (zie de nrs. 49, 50 en 52 in de bijlage II) en de ‘collection de livres, en tout genre, rares et curieux’, welke Jean Neaulme over een periode van 12 jaar bijeenbracht, zoals hij in het ‘Avertissement’ van de catalogus meedeelt. De catalogus van deze collectie verscheen in vijf delen in 1763 met het oog op de veiling, die in Berlijn zou plaats vinden in het begin van 1764. De veiling werd verplaatst naar Den Haag in 1765 en daartoe werd de catalogus uit 1763, aangevuld met een zesde deel, opnieuw uitgebracht. De restanten en de beschadigde boeken uit de collectie werden in 1767 geveild (zie de nrs. 109-111). Ook is wel opgenomen een veilingcatalogus van Jean van Duren uit 1748 (nr. 29). Het betreft hier een veiling van nieuwe boeken, ‘comme les Libraires les achettent’, waartoe echter alle ‘amateurs de la Lecture’ werden uitgenodigd, met name ‘les Seigneurs de la Cour & Mes-

19. Katalog der Bibliothek des Börsenvereins der Deutschen Buchhändler (Leipzig 1885), p. 300-319: ‘Aëltere Verlags- und Lagerkataloge einzelner Firmen’ en Band 2: Zuwachs 1885-1901 (Leipzig 1902), p. 973-990. Vgl. Johann Goldfriedrich, Geschichte des deutschen Buchhandels, Band 2 (Leipzig 1908), p. 296-322.

20. Bücherkataloge als buchgeschichtliche Quellen in der früheren Neuzeit. Hrsgb. von Reinhard Wittmann. Wiesbaden 1985 [Wolfenbütteler Schriften zur Geschichte des Buchwesens, 10].

21. B. van Selm, Een menighte treffelijcke Boecken. Nederlandse boekhandelscatalogi in het begin van de zeventiende eeuw. Utrecht 1987 [Dissertatie Universiteit van Amsterdam].

[p. 61]

sieurs les Officiers’.^22. Hendrik Florisz Scheurleer gaf een aantal catalogi uit voor de door hem aangelegde leesbibliotheek. Deze catalogi zijn niet in de bijlage opgenomen, maar kunnen beter binnenkort afzonderlijk worden gepresenteerd. Wel zijn de catalogi opgenomen die werden meegebonden of afgedrukt in boek of tijdschrift, waarbij echter als criterium gold dat een dergelijke boekenlijst meer dan twee pagina's moest tellen. Deze catalogi waren aanvankelijk van beperkte omvang, maar in de loop van de achttiende eeuw werd er meer en meer van deze vorm van publiciteit gebruik gemaakt. Gewezen kan worden op de lijsten van Franse, Latijnse en ‘Nederduitsche’ boeken in de winkel van Frederik Hendrik Scheurleer, die deze in 1748 liet drukken achterin de Histoire générale et particulière du visa fait en France (...). Zij omvatten respectievelijk 89, 21 en 12 pagina's (vgl. nr. 114).

Bijlage II bevat 126 nummers. Volledigheid kan niet worden gepretendeerd. Boekhandelscatalogi hadden bovenal een tijdelijk doel: ze moesten attenderen op boeken die te koop waren op een veiling of in de winkel. Aan de veilingcatalogi van met name belangrijke bibliotheken werd al spoedig een zekere bibliografische waarde toegekend, waardoor ze beter zijn bewaard gebleven dan de fonds- en sortimentscatalogi. Zo bevatten veel veilingcatalogi in de rubriek ‘Bibliographia’ of ‘Miscellanei’ een aantal al dan niet van prijzen voorziene catalogi, waaraan de verzamelaar zijn collectie had kunnen spiegelen. Voor de fonds- en sortimentscatalogi is de ‘overlevingskans’ kleiner. Als ze al in een bibliotheek bewaard zijn gebleven, is hun behandeling aldaar vaak stiefmoederlijk: ze zijn veelal niet gecatalogiseerd oftewel zodanig dat ze moeilijk zijn terug te vinden. Daartegenover staan recente gunstige ontwikkelingen bij de catalogiseerwerkzaamheden voor de STCN en aan de verschillende Nederlandse universiteitsbibliotheken. Bij het opnieuw catalogiseren van het oude bezit wordt thans in de beschrijving ook aandacht besteed aan eventuele meegebonden catalogi. Bij de STCN en in de Bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam worden deze catalogi bovendien; voor zover mogelijk, gefotokopieerd.

De bijlage bevat de catalogi die tot nu toe zijn gelokaliseerd. Dat er veel meer catalogi verschenen zijn, is buiten kijf. Zo bevatten de couranten geregeld aankondigingen van veilingen die zouden plaatsvinden en waartoe catalogi werden uitgegeven. Aldus weten we vaak wel dat er een catalogus moet zijn verschenen, maar is er geen exemplaar bewaard gebleven. Toen Thomas Johnson in 1728 verhuisde van Den Haag naar Rotterdam, liet hij ‘een considerabele party ongebonden Boeken, zo eyge Drukken als vreemde Sorteering’ onder de boekverkopers veilen. Twee jaar later deed hij dit nogmaals, aankondigend dat door Johannes Swart geveild zouden worden ‘zyne [= Johnsons] ongebondene Latynse en Franse Boeken, zo eyge Drukken als buyten en binnenlandsche Sorteeringen, daer onder veele capitale Werken, en Copyen van consideratie’. Beide

22. ‘Avertissement’, in: Catalogue d'un magazin de livres françois sur toutes sortes de matieres (nr. 29 in bijlage II).

[p. 62]

keren is de catalogus te bekomen ‘by de meeste Boekverkopers in de Steeden’, maar voor ons blijft de inhoud van deze catalogi, helaas, onbekend.^23. Wanneer boekverkopers ertoe overgingen hun sortimentscatalogi te nummeren, hebben we eveneens zekerheid over datgene wat niet bewaard is gebleven. Zo gaf Jean van Duren in 1739 een zesde supplement uit op zijn Catalogue de livres nouveaux (zie nr. 18). Deze 28 pagina's tellende catalogus is bewaard gebleven, maar de voorgaande afleveringen moeten we missen. En Jean Neaulme moet in 1747 samen met Etienne de Bourdeaux hebben uitgegeven IX Supplement au Grand catalogue de livres nouveaux et autres (zie nr. 107), maar de Grand catalogue en de voorgaande acht supplementen zijn niet teruggevonden.

De catalogi van de Haagse boekverkopers die wel bewaard zijn gebleven en in bijlage II zijn geinventarisserd, kunnen informatie verschaffen over verschillende aspecten van het boekbedrijf. Allereerst leveren ze feitelijke gegevens over de ‘libraires’. Zo blijkt uit een catalogus van 1712 (zie nr. 2), dat Pierre Gosse aanvankelijk zijn naam schreef als Pierre Gausse. De ‘avertissements’ in de fondsveilingcatalogi vertellen soms de omstandigheden die tot de verkoop hebben geleid. Zo schrijven Gosse en Neaulme naar aanleiding van de veiling van hun gebonden boeken: ‘Nos autres Occupations ne nous permettant plus de donner les soins nécessaires au Détail d'une Boutique, nous avons résolu de vendre tous les Livres reliés de la nôtre’.^24. De Catalogus librorum bibliopolii Caroli Levier (zie nr. 82), begint met de volgende mededeling: ‘Diverses Raisons de Famille, & sur-tout de longues & continuelles Maladies, aïant porté Mad^lle La Veuve Levier à quitter absolument son Commerce de Librairie, elle expose actuellement en Vente publique & à l'Enchere tous ses Livres reliés, après avoir vendu, il y a quelques Mois, entre les Libraires ses Confreres, tous ses Livres en Blanc’.^25. De catalogi maken tevens duidelijk welke samenwerkingsverbanden er met buitenlandse collegae bestonden. De boeken uit de catalogus van Gosse en Neaulme uit 1726 (zie nr. 37) zijn ook te verkrijgen bij J. Groenewegen en N. Prevost in Londen en bij Marc-Michel Bousquet in Genève. Analyse van de inhoud van de catalogi kan aan het licht brengen wat er werd uitgegeven en verhandeld. Voor de reconstructie van de lijst van boeken, welke door een uitgever op de markt zijn gebracht, vormen de fondscatalogi een belangrijke bron. Zij dragen vaak een titel als ‘Catalogue de livres imprimés chez ... ou dont il a nombre’. Het woord ‘imprimer’ moet in dit verband worden verstaan in de ruime betekenis des woord van uitgeven en niet van drukken. Françoise Weil gaf recentelijk het voorbeeld van Marivaux's Pharsamon, waarvan Jean van Duren, Pierre Gosse, Pieter de Hondt en Adriaan Moetjens, elk op hun beurt, in de maand oktober 1737 in de krant laten zetten: ‘... a imprimé le Pharsamon’.^26. Bij een fondsreconstructie moet dus zorgvuldig worden omgesprongen met aanduidingen als ‘livres imprimés chez ...’. Bij

23. De twee veilingen werden door Johnson aangekondigd in de 's Gravenhaegse courant van respectievelijk 6 en 20 februari 1728 (veiling op 1 maart 1728) en van 11 augustus 1730 (veiling op 28 augustus 1730).

24. ‘Avertissement des libraires’, in: Catalogus librorum compactorum (zie nr. 40).

25. De veiling van de ongebonden boeken van de weduwe Levier werd gehouden door Jean Neaulme vanaf 24 juli 1743. Vgl. 's Gravenhaegsche courant, 8 juli 1743. Van deze veiling is geen catalogus bewaard gebleven.

26. Vgl. F. Weil, L'interdiction, p. 261.

[p. 63]

sommige catalogi zijn een aantal titels voorzien van een asterisk, welke aanduiding de boekverkoper meegeeft voor titels ‘de ses propres impressions’ of uitgaven die worden verkocht ‘avec le droit de copie & planches de cuivre etc.’ (vgl. de nrs. 14, 42, 43, 62 en 113). Vanzelfsprekend zijn dit soort aanduidingen en ook de vermeldingen ‘sous presse’, die achter te verschijnen titels worden geplaatst, interessante gegevens bij het reconstrueren van een fonds.

Tenslotte kan hier gewezen worden op het belang van de catalogi om inzicht te krijgen in wat er in de boekwinkels en magazijnen te koop lag. Er verschenen catalogi voor alle wetenschapsgebieden - soms alfabetisch op auteur of titel (nr. 20), soms verdeeld naar taal (nr. 94) - en catalogi voor bepaalde discipines (nr. 54). De catalogi die in boeken werden afgedrukt of meegebonden, hadden vaak betrekking op het wetenschapsgebied, waarover het boek handelde: een Register van verscheyde Latijnsche en Nederduytsche rechts-geleerde boecken, te koop bij Arnout Leers jr., is opgenomen in Alle de wercken van Pieter Bort (nr. 79), terwijl een medisch werk bij Pierre Gosse eindigt met een Catalogus librorum medicorum (nr. 45).

In de loop van de achttiende eeuw gingen de Haagse boekverkopers steeds meer zorg besteden aan hun catalogi. De lijstjes van boektitels die Adriaan Moetjens sr. aan het eind van de zeventiende eeuw in zijn uitgaven opnam, gaven meestal niet meer dan de titel, auteur en formaat. Al spoedig wordt het gebruikelijk om ook de plaats en het jaar van uitgave te vermelden. Pierre Gosse sr. en Jean Neaulme gaan er toe over om de gebonden boeken te voorzien van opmerkingen over zeldzaamheid.^27. Hendrik Scheurleer achtte het samenstellen van goed verzorgde catalogi van zo groot belang, dat hij voorstelde om het maken van een catalogus als gildeproef voor een boekverkoper te verlangen. In 1761 bracht hij een Almanak der boekverkoopers uit, waarin naast de gebruikelijke almanakinhoud en een ‘Vertoog over den oorsprong, aanwas en voortgang der Drukkerij’ praktische informatie wordt geboden voor de boekverkopers, zoals een overzicht van de verleende privileges uit de afgelopen vijftien jaar en een lijst van nieuw uitgekomen boeken in 1760.^28. Tevens presenteerde Scheurleer in de Almanak een ‘Concept van een gilden-brief, voor de boek-verkoopers, drukkers en binders, in het algemeen’, dat als voorbeeld zou moeten dienen voor de gildereglementen in de verschillende steden. De gildeproef, welke moest worden afgelegd om zich te kunnen vestigen als boekverkoper, boekbinder of drukker, was in het Haagse gildereglement als volgt omschreven: ‘een Proefstuck, bestaande in 't inbinden van een Bybel in Folio, in Rusleer, met Slooten en Beslag, ende een Atlas, of anders een Caarten-Boeck, ende 't selvige te vergulden op snee en op het Pergament, oftewel in een France band, ter keure ende optie van den geene die de Proeve wil doen’.^29. Scheurleer stelde in zijn

27. In de catalogus van Pierre Gosse sr. van 1742, Bibliotheca universalis vetus et nova (nr. 50) is er de volgende sterrenaanduiding: één ster voor ‘livres que je sçais n'être par [sic] communs’, twee sterren voor ‘ceux que je crois plus rares’ en drie sterren voor ‘ceux que je crois d'une grande rareté’.

28. Een exemplaar van de Almanak is bewaard in de Bibliotheek van de Vereeniging ter bevordering van de belangen des boekhandels, Amsterdam. De Almanak werd besproken in het Nieuwsblad voor de boekhandel, 20(1853), nr. 38(22 sept.), p. 157-158 en door I.H. van Eeghen in De Amsterdamse boekhandel, 1680-1725, deel V (Amsterdam 1978), p. 19-20.

29. Ordonnantie voor het boek- en konstverkoopers, nevens boeck- kaert- en plaet-drukkers, mitsgaders boeck-binders, papier en pennenverkoopersgilde dezer stede 's Gravenhage ('s-Gravenhage 1702), p. 3-4. In Amsterdam was nimmer een proefstuk vereist om tot het gilde te kunnen toetreden. In Den Haag was het vanaf 1717 mogelijk om door betaling van ƒ 150 van het maken van een proefstuk te worden vrijgesteld.

[p. 64]

concept drie verschillende proeven voor al naar gelang de uitoefening van het ambacht van boekverkoper, drukker of boekbinder. Om zich te vestigen als ‘Boekverkooper of Negotiant in de boek-, papier-, kaart-, of kunsthandel’ zou de proef moeten bestaan uit het opstellen van ‘een behoorlyken Catalogus van Boeken, Kaarten of Prenten, waar van eenige in 't Latyn, Fransch en Nederduitsch dienden te zyn’.^30. Ook elders in de Almanak komt het belang dat Scheurleer hechtte aan de catalogi tot uiting, namelijk in het hoofdstuk ‘Algemeene aanmerkingen en bedenkingen, onder correctie voorgesteld, over 't gene den Boekhandelaaren, Drukkeren, Binderen, enz. elk in hun Metier, of noodig of nuttig is te weeten en waar te nemen’. De boekverkoper, zo luidt het hier, moet het Nederduits goed en zuiver kunnen schrijven en enige kennis hebben van het Latijn, Frans, Engels en Hoogduits. Het zou niet kwaad zijn, als hij het Latijn en vooral het Frans ‘in den grond’ zou verstaan en enigszins bekend zou zijn met de ‘meest gemeenzame en ligtst te bekoomen Wetenschappen’. Met name moet hij een universele kennis van boeken bezitten: hij moet weten welke de beroemdste en beste schrijvers zijn in ‘allerlei Faculteiten en Taalen’, welke boeken zij hebben geschreven, waar deze boeken zijn gedrukt, welke de beste edities zijn, bij wie en tegen welke prijzen ze zijn te bekomen. Deze kennis moet de boekverkoper in staat stellen om ‘een netten, welgeregelden, en nuttigen Catalogus te kunnen opstellen of doen opstellen en ordonneeren; op dat zyne Winkel eene Kunst-Bibliotheek zy, waarin men, als by den tast en in 't donker, 't minste Boekje zou kunnen vinden, dat tot iedere Wetenschap en Sorteering behoort’.

Scheurleer moet hier een catalogus voor ogen hebben gestaan, zoals die van de Weduwe Levier, welke Justinus de Beyer in 1744 met zoveel genoegen had ontvangen. Door een zeer verfijnde indeling had de lezer hier immers snel toegang tot het aanbod van de boeken, die hem bovenal interesseerden. De samensteller van de Levier-catalogus - Prosper Marchand blijkens de brief van De Beyer - had in het ‘Avertissement’ van de catalogus geschreven dat er geen prullen werden aangeboden: ‘On s'est, au reste, bien gardé d'y imposer impudemment à la Bonne-Foi du Public, par un vain & frauduleux Etalage de Titres pompeux & imposteurs, qui, après tout, ne se trouvent assez souvent que de simples Quarts-de-Feuilles & Demi-Feuilles, qu'on païe toûjours trop cher, à quelque bas Prix qu'on les obtienne’.^31. Slechts goede boeken worden te koop aangeboden: ‘de très beaux & bons Livres, (...) d'Ouvrages utiles & nécessaires (...) de ces petits Livres aussi rares que curieux’.^32. De Beyer is het hier volledig mee eens: ‘J'y trouve de très bons Livres, et si je pouvois suivre mon inclination, j'en achêterois bien nombre’.^33.

30. ‘Concept van een gilden-brief, voor de boek-verkoopers, drukkers en binders, in 't algemeen’, art. XI, in: Almanak der boekverkoopers, drukkers en binders ('s-Gravenhage 1761). De ‘nadere ampliatie’, welke in 1768 werd gegeven op het oorspronkelijke Haagse gildereglement van 1702, had weliswaar betrekking op de toelating tot het gilde (verplichting om vier achtereenvolgende jaren in een of meer boekverkopers- of boekbinderswinkel als leerling te hebben gewerkt), maar de passage over het proefstuk bleef ongewijzigd gehandhaafd. Vgl. Ordonnantie voor het boek- en konstverkoopers (...) gilde ('s-Gravenhage 1768), p. 8.

31. ‘Avertisement’, in: Catalogus librorum bibliopolii Caroli Levier (nr. 82).

32. Ibidem.

33. Brief J. de Beyer aan Prosper Marchand, 3-8-1744 (UBL March. 2).

[p. 67]

Summary

This article presents the scope, approach and chronological demarcation of a research programme entitled ‘The international importance of the booksellers of The Hague (1680-1780)’. The research has been made possible by a fellowship of the Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences. The Hague was the political centre of the Republic and as a consequence it held great attraction for all who looked for news and books. Conditions were favourable for booksellers operating on the international market. Appendix I lists the names and the years of activity of 77 booksellers in The Hague who dealt with colleagues outside the Republic.

An important source for the activities of the booksellers consists of the book trade catalogues. These catalogues are badly preserved and scattered over libraries in and outside the Netherlands. Appendix II gives the bibliographical references for 126 catalogues, located in 21 libraries. It concerns publishers' lists, stock catalogues and auction catalogues of bookshops. The sale catalogues of private libraries are not included. All kinds of information concerning the booksellers of The Hague (catalogues, correspondance, proposals) will be most gratefully received by the author.

[p. 68]

Bijlage I:
Lijst van Haagse boekverkopers met internationale contacten, werkzaam in de jaren 1680-1780

Als beginjaar is genomen het jaar van toetreding tot het boekverkopersgilde of van eerste uitgave; als eindjaar het sterfjaar van de boekverkoper, zijn vertrek uit Den Haag of de verkoop van zijn bedrijf.

1687-1694	Aelberts, Johannes
1743-1765	Aillaud, Daniel
1757-1792	Aillaud, Pierre
1714-1730	Alberts, Rutger Christoffel
1667-1710	Arondeus, Abraham
1732-1757	Barrau, Jean Antoine
1730-1786	Beauregard, Isaac de
1678-1693	Beeck, Barent
1742-1745	Berkoske, Laurens jr.
1731-1771	Block, Gerardus
1683-1715	Bulderen Hendrik van
1739-1777	Cleef, Pieter van
1755-1806	Constapel, Hendrik
1748-1787	Daalen, Nicolaes van
1730-1758	Dole, Antonie van
1686-1719	Dole, Louis van
1690-1724	Dole, Hendrik van
1711-1757	Duren, Johannes van
1662-1695	Dijck, Levijn van
1683-1735	Ellinkhuysen, Jacobus van
1687-1711	Foulque, Etienne
1736-1751	Gallois, Jean
1689-1691	Garrel, Jacques
1732-1771	Gibert, Benjamin
1706-1745	Gosse sr., Pierre
1745-1794	Gosse jr., Pierre
1773-1826	Gosse, Pierre Frederik
1679-1701	Graeff, Cornelis de
1733-1780	Haan, Eustachius de
1677-1690	Hagen, Pieter
1682-1726	Hondt, Abraham de
1720-1764	Hondt, Pieter de
1759-1797	Hummel, Burghard
1733-1749	Husson, Johannes Martinus

[p. 69]

1701-1733	Husson, Pieter
1705-1728	Johnson, Thomas
1741-1760	Johnson, Alexander
1728-1745	Kieboom, Jacobus van
1727-1743	Kloot, Isaak van der
1752-1788	Laak, Rutgers van
1669-1696	Leers jr, Arnout
1716-1734	Le Vier, Charles
1738-1743	Le Vier, Veuve de Charles
1697-1703	L'Honoré, Francois
1701-1705	L'Honoré, Jonas
1706-1710	Lo, Charles de
1704-1733	Lom, Christiaan van
1732-1751	Mee, Gerard du
1725-1730	Merville, Michel Guyot de
1702-1730	Millinge, Johannes van
1679-1717	Moetjens sr, Adriaen
1727-1753	Moetjens jr, Adriaen
1744-1776	Monnier, Daniel
1776-1781	Munnikhuysen, Jan Hendrik
1713-1767	Neaulme, Jean
1737-1743	Paupie, Pierre
1762-1773	Pinet, Daniel
1728-1733	Poel, Gerardus van der
1722-1725	Prevost, Nicolas
1697-1720	Roger, David
1717-1727	Rogissart, Alexandre de
1728-1757	Rogissart, Charlotte
1688-1720	Roguet, Mattheus
1720-1740	Roguet, Mattheus Bernardus
1733-1737	Ruyt, Cornelis de
1715-1718	Sauzet, Henry du
1741-1761	Scheurleer, Frederik Hendrik
1709-1741	Scheurleer, Hendrik
1749-1768	Scheurleer, Hendrik Florisz
1738-1783	Servaes, Pieter
1763-1780	Staatman, Georg Frederik
1708-1759	Swart, Johannes
1680-1706	Troyel, Abraham
1685-1708	Uytwerf, Meyndert
1716-1725	Vaillant, Isaac
1699-1705	Verbessel, Johannes
1702-1730	Voys, Willem de

[p. 70]

Bijlage II:
Fonds- en sortimentscatalogi van Haagse boekverkopers, 1680-1780

In deze bijlage zijn opgenomen de fonds- en sortimentscatalogi van Haagse boekverkopers uit de periode 1680-1780. Voor de volledigheid zijn ook de buiten-Haagse catalogi van Jean van Duren en van Jean Neaulme in onderstaand overzicht opgenomen. De catalogi zijn alfabetisch geordend op naam van de boekverkoper en vervolgens per boekverkoper chronologisch op jaar van uitgave. Als jaar van uitgave geldt het jaar dat op het titelblad van de catalogus staat of op het titelblad van het boek, waarin de catalogus is afgedrukt. Bij een ongedateerde catalogus wordt van de in de catalogus vermelde boeken het recentste jaar van uitgave als jaar van uitgave der catalogus vermoed en tussen vierkante haken opgegeven. Onder het jaartal is aangegeven om wat voor soort catalogus het handelt: f = fondscatalogus; s = sortimentscatalogus; fv = fonds- en sortimentscatalogus; * = catalogus met gedrukte prijzen.

Voor de catalogi die in andere publicaties zijn opgenomen, is als criterium gehanteerd, dat de catalogus meer dan twee pagina's moest tellen. Er is een onderscheid gemaakt tussen ‘gedrukt in’ (in het voorwerk of aan het einde van de publicatie) en ‘meegebonden in’. Van ‘gedrukt in’ is er sprake, wanneer de paginering en / of de signatuurnummering van de catalogus deel uitmaken van de publicatie, waarin hij is opgenomen.

De titels van de catalogi en van de boeken waarin catalogi zijn afgedrukt of meegebonden, worden vermeld volgens de regels van de Short Title Catalogue Netherlands (vgl. Handleiding voor de medewerkers aan de STCN. Tweede herziene uitgave. 's-Gravenhage 1988): de kapitalen zijn gereduceerd (met uitzondering van functionele hoofdletters: hoofdletter van het eerste woord van titel en ondertitel, eigennamen en plaatsnamen) en accenten zijn niet toegevoegd.

Bij de afzonderlijk verschenen catalogi worden de vindplaatsen opgegeven, voor zover die bekend zijn. Bij catalogi die in andere publicaties zijn afgedrukt of meegebonden wordt slechts één vindplaats vermeld. Hierbij zijn de volgende afkortingen gebruikt:

BLL	= British Library, Londen
BM	= Bibliothèque Municipale
BNP	= Bibliothèque Nationale, Parijs
BoO	= Bodleian Library, Oxford
BSB	= Bayerische Staatsbibliothek München
BVBBB	= Bibliotheek van de Vereeniging ter Bevordering van de Belangen des Boekhandels, Amsterdam
GA	= Gemeentearchief

[p. 71]

HAB	= Herzog August Bibliothek, Wolfenbüttel
KB	= Koninklijke Bibliotheek, 's-Gravenhage
KBB	= Koninklijke Bibliotheek, Brussel
KBK	= Kongelige Bibliotek, Kopenhagen
Maz	= Bibliothèque Mazarine, Parijs
NLS	= National Library Scotland, Edinburgh
NSuUBG	= Niedersächsische Staats-und Universitätsbibliothek Göttingen
RM	= Rijksmuseum Meermanno-Westreenianum, 's-Gravenhage
St. Gen	= Bibliothèque Sainte-Geneviève, Parijs
UBA	= Bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam
UB Basel	= Universitätsbibliothek, Basel
UB Gent	= Universiteitsbibliotheek, Gent
UBN	= Universiteitsbibliotheek, Nijmegen
ULC	= University Library, Cambridge

Temeer daar catalogi in veel bibliotheken op gebrekkige wijze bibliografisch zijn ontsloten, kan dit overzicht geen volledigheid pretenderen. Aanvullingen van nieuwe vindplaatsen en vooral van nieuwe titels worden dan ook met spanning en ongeduld tegemoet gezien.

	AILLAUD, Daniel
1.	1764 (f) Catalogue de livres imprimés à La Haye, chez Daniel Aillaud, ou dont il a nombre, 6 p., gedrukt aan het eind van: [Gabriel Bonnot, abbé de Mably], Entretiens de Phocion, sur le raport de la morale avec la politique. Traduits du Grec de Nicoclès (A La Haye, Chez Daniel Aillaud, 1764). UBA 607 J 32
	ALBERTS, Rutger, Pierre GOSSE & Christiaen van LOM
2.	1714 (s) Catalogue des livres en blanc qu'on trouve a La Haye chez Chréstien van Lom, Pierre Gausse, et Rutgert Alberts, 1714, 14 p. BNP Q 9453
	BULDEREN, Hendrik van
3.	1694 (s) Catalogue des livres nouveaux qui se trouvent chez Henry van Bulderen, marchand libraire à La Haye, dans le Pooten, à l'enseigne de Mezeray, gedrukt aan het eind van: Jean de La Fontaine, Fables choisies. Mises en vers, dl. 5 (A La Haye, Chez Henry van Bulderen, marchand libraire, dans le Pooten, à l'enseigne de Mezeray, 1694), p. [111]-[119]. KB 489 F 27

[p. 72]

	CLEEF, Pieter van
4.	1741 (s) Catalogue de livres nouveaux et autres, qui se trouvent chez Pierre van Cleef, libraire à La Haye, gedrukt aan het eind van: L'Orpheline angloise, ou l'histoire de Nency Buthler. Ecrite par elle même (A La Haye, Chez Pierre van Cleef, 1741), p. [325]-[332]. KB 2207 F 19
5.	1751 (s) Catalogue de quelques livres françois, qui se trouvent chez Pierre van Cleef, gedrukt aan het eind van: [Jean Nicolas Sébastien Allamand], Pensées anti-philosophiques (A La Haie, Chés Pierre van Cleef, 1751), p. [81]-88. UBA 2001 D 25
	CONSTAPEL, Hendrik
6.	1759 (s) Catalogue des livres nouveaux, et autres qu'on trouve chez H. Constapel, libraire à La Haye, 1759, 16 p. BVBBB antiq. cat.
	DAALEN, Nicolaas van
7.	1756 (fv) Catalogue d'une partie considerable de livres en blanc, latin, françois, anglois, et hollandois, etc. Lesquels se vendront aux plus offrants, entre les libraires, le lundi 26 juillet 1756, & jours suivants, par Otthon van Thol, et Nicolas van Daalen, libraires à La Haye. Catalogus van een considerable party ongebonde boeken (...), [4] + 96 + 44 p. UB Gent Veilingcatalogi 1756
8.	1758 (s) Catalogue de livres nouveaux et autres, qui se trouvent à La Haye, chez Nicolas van Daalen, libraire dans le Hofstraat, 1758. De titel is vermeld in de Katalog der Bibliothek des Börsenvereins der Deutschen Buchhändler, dl. 2: Zuwachs 1885-1901 (Leipzig 1902). p. 974.
9.	[1760] (s*) Catalogue de livres, qui se trouvent à La Haye chez Nicolas van Daalen, libraire dans le Hofstraat, 20 p. BNP 8^o Q 10 A
10.	1761 (s) Catalogue de livres qu'ils se trouvent chez Nicolas van Daalen, libraire à La Haye, meegebonden in: Salomon Gessner, La mort d'Abel (A La Haye, Chez Benjamin Gibert, 1761), 6 p. UBA 553 G 8

[p. 73]

	N.B.: Ook meegebonden in: Salomon Gessner, Idylles et poëmes champêtres. (A La Haye, Chez Nicolas van Daalen, 1762). UBA 553 G 8 en 1170 G 2
11.	[1767] (f*) Catalogue de livres, imprimés à La Haye, chez Nicolaas van Daalen, oü dont il a nombre d'exemplaires, 32 p. BNP 8^o Q 10 A N.B.: p. 1-29 livres français; p. 31-32 ‘Nederduytsche boeken’.
12.	[1772] (f*) Catalogue des livres imprimées [sic] ou acquis en nombre qui se trouvent chez Nicolas van Daalen & Melis Wetters, libraires à La Haye, 12 p. BNP 8^o Q 10 A
	DOLE, Louis en Hendrik van
13.	[1716] (s) Catalogue des livres qui se trouvent à La Haye, chez L. & H. van Dole, 12 p., meegebonden in: De la Rochelle, Le czar Demetrius, histoire Moscovite. Seconde édition (A La Haye, Chez les Frères van Dole, marchands libraires, 1716). ULC 7586.e.1
	DOLE, Antonie van
14.	[1736] (f) Catalogue des livres nouveaux, imprimez à La Haye chez Antonie van Dole, et de ceux dont il a nombre, 8 p., meegebonden in: Bernard Le Bouyer de Fontenelle, Nouveaux dialogues des morts. Troisième edition augmentée (A La Haye, Chez Antoine van Dole, 1736). KB 187 O 12 N.B.: Titels voorzien van een asterisk zijn ‘de ses propres impressions’.
	DUREN, Jean van
15.	1721 (s) Catalogue des livres de Paris, qui se trouvent dans la boutique de Jean van Duren, libraire à La Haye, gedrukt in het voorwerk van: Johann Burkhard Mencke, De la charlatanerie des savans (A La Haye, Chez Jean van Duren, marchand libraire, 1721), p. [10]-[38] KB 234 L 8 N.B.: p. [33]-[38] onder de titel: ‘Livres nouveaux de l'année 1720’.
16.	1729 (f) Catalogue des livres imprimez par Jean van Duren, libraire à La Haye, ou dont il a nombre, gedrukt aan het eind van: Le Grand mistere, ou l'art de mediter sur la garderobe, renouvellé

[p. 74]

	et devoilé, par l'ingenieux docteur Swift. / G.L. Le Sage, Pensées hazardées sur les études, la grammaire, la rethorique, et la poëtique (A La Haye, Chez Jean van Duren, 1729), p. [194]-218. KB 2109 E 39
17.	1735 (f) Catalogue des livres imprimez, par Jean van Duren, gedrukt aan het eind van: Journal litéraire, dl. 22, seconde partie (A La Haye, Chez Jean van Duren, 1735), p. [490]-[492]. KB 194 L 1. Ook in reprint: Genève, Slatkine Reprints, 1968.
18.	1739 (s) VI. Supplement du Catalogue de livres nouveaux, qui se trouvent à La Haye chez J. van Duren, & dans sa boutique à Francfort pendant la Foire 1739, 28 p., gedrukt aan het eind van: Lettres serieuses et badines sur les ouvrages des savans, et sur d'autres matieres. dl. 10 (A La Haye, chez Jean van Duren, 1739) BNP Z 15183 N.B.: p. [15]-[20] = Catalogue de livres, latins & françois; p. [21]-[28] = II. Suite du Catalogue de livres françois et latins, qui se trouvent à La Haye & dans sa boutique à Francfort, 1739.
19.	1740 (s) Notitia librorum venales extantium apud Joh. van Duren, bibliopolam Hagae, ac Lipsiae & Francofurti ad Moenum tempore nundinarum, 1740, gedrukt aan het eind van: [Pierre Joseph d'Olivet (éd.)], Poetarum ex Academia Gallica, qui latinè, aut graecè scripserunt, carmina. Altera editio, Parisiensi auctior (Hagae-Comitum, Apud Joannem van Duren, 1740), p. [3]-64. UBA 1722 G 26 N.B.: De laatste pagina bevat de mededeling: ‘Le même Libraire Jean van Duren donne un autre Catalogue de Livres sur les differentes Matiéres, qui se trouvent chez lui en assortiment’.
20.	[1741] (s) Assortiment général de livres de Hollande & de France, rangés par (s)ordre alphabétique, lesquels se trouvent chez Jean van Duren. A La Haye et à Francfort sur Meyn, Chez Jean van Duren, 178 p. GA Den Haag Zn 44 / UBL / BNP Q 9319^1 N.B.: Op de titelpagina van het exemplaar uit het Gemeentearchief Den Haag is de naam van Jean van Duren doorgestreept en vervangen door de naam ‘James de la Cour’.

[p. 75]

21.	1742 (s) Nouvel assortiment, des livres de France & d'Hollande, qui se trouvent actuellement chez Jean van Duren, libraire à La Haye & à Francfort, 1742, 24 p. GA Den Haag Zn 44 / UBL / BNP Q 9319^2
22.	1742 (s) Appendix autumnalis catalogi librorum exoticorum, Francofurti ad Moenum, in typographiae aulicae ac bibliopolii Caesarei officina Dureniana venalium, 1742, 20 p. BNP Q 9319^3
23.	1743 (s) Livres nouveaux et autres, qui se trouvent à Francfort & à Leipzig, chez J. van Duren et Fils, imprimeurs & libraires de Sa Majesté Imperiale, 1743, 20 p. BNP Q 9319^4
24.	1743 (s) Foire de septembre 1743. Assortiment général nouvellement rassemblé de livres françois et latins, qui se trouvent actuelle- ment, chez J. van Duren libraire à La Haye: & chez les Frères van Duren à Francfort sur le Meyn. Appendix catalogi librorum latinorum, in Caesarei Typographiae ac Aulici bibliopolii officinâ Dureniana venalium Francofurti ad Moenum, 1743, 54 p. BNP Q 9319^5 / KB 3022 E 29 (meegebonden in: [Bruzen de la Martinière], L'art de conserver sa santé (A La Haye, Chez Jean van Duren 1743)) N.B.: Op pagina 54 de mededeling: ‘Chez les mêmes Van Duren se trouvent encore quelque peu d'Exemplaires des Catalogues précédents, dont celui-ci est un supplement’.
25.	1744 (s) Foire de Pacques 1744. Suite de l'assortiment general de livres françois et latins, qui se trouvent actuellement, chez J. van Duren libraire à La Haye; & chez les Freres van Duren à Francfort sur le Meyn. Appendix catalogi librorum exotico- rum, in Caesareae typographiae ac aulici bibliopolii officinâ Dureniana venalium Francofurti ad Moenum, 1744, 12 p. BNP Q 9319^6
26.	1745 (s) Suite de l'assortiment général de livres françois qui se trouve [sic] chez Jean van Duren, libraire à La Haye. A La Haye 1745, 40 p. GA Den Haag Zn 44

[p. 76]

27.	[1745] (f) Catalogue de livres qui se trouvent à Francfort en fonds de nombre. Chez les Frères van Duren, imprimeurs & libraires de sa Majesté Imperiale, 20 p. UBL / GA Den Haag Zn 44 (p. 17-20 ontbreken)
28.	[1746] (s) Supplément à l'assortiment général de livres d'Hollande & de France, 38 p. UBL / GA Den Haag Zn 44 (titelpagina ontbreekt)
29.	1748 (s) Catalogue d'un magazin de livres françois sur toutes sortes de matieres, les quels se vendront article par article, finalement au plus offrant, lundi le 18 mars 1748. A La Haye, Chez J. van Duren, libraire sur le Pleyn, [2] + 126 p. BNP Delta 48711
30.	1752 (s) Livres françois qui se trouvent à acheter a Francfort sur le Meyn chez les freres van Duren, 1752, 156 p. UBL
	Ellinkhuysen, Jacobus van
31.	1694 (s) Catalogue des livres qui se trouvent chez J. van Ellinckhuysen, gedrukt aan het eind van: Jean Palaprat, Le ballet extravagant. Comedie (A La Haye, Chez Abraham de Hondt, marchand libraire à la Grand' Sale de la Cour, à la Renommée, 1694), p. [27]-[32]. UBA OK 80-424
32.	1696 (s) Catalogue des livres qui se trouvent chez J. van Ellinckhuysen, gedrukt aan het eind van: Jean Palaprat, Le triomphe de l'hiver, petite comedie (A La Haye, Chez Jacob van Ellinckhuysen, marchand libraire à la Grand' Salle de la Cour, au Dauphin, 1696), p. [27]-[32]. KB 848 D 60^2
33.	1696 (s) Catalogue des livres qui se trouvent chez J. van Ellinckhuysen. A La Haye 1696. N.B. De titel is vermeld in Katalog der Bibliothek des Börsenvereins der Deutschen Buchhändler (Leipzig 1885), p. 304.
	Foulque, Etienne
34.	1694 (s) Catalogue des livres & cartes de géographie qui se trouvent dans la boutique d'Etienne Foulque, marchand libraire à La Haye, demeurant près de la Cour, à l'enseigne de Corneille Tacite, gedrukt aan het begin van: La vie de Corneille Tromp

[p. 77]

	(...) (A La Haye, Chez Etienne Foulque, marchand libraire, prés de la Cour, à l'enseigne de Corneille Tacite, 1694), p. [IX]-[XIV]. UBN 129 c 84
35.	1694 (s) Catalogue de livres nouveaux, gedrukt in het voorwerk van: [Jean du Mont], Nouveau voyage du Levant (A La Haye, Chez Etienne Foulque, marchand libraire, 1694), p. [XVII]-[XXIII]. KB 477 K 8
	Gibert, Benjamin
36.	1737 (s) Catalogue de livres nouveaux qui se trouvent à La Haye chez Benjamin Gibert, gedrukt aan het eind van: L. de Boissy, Les amours anonimes, comédie (A La Haye, Chez Benjamin Gibert, libraire sur la Grand' Sale [sic] de la Cour, 1737), p. [76]-[87]. RM 107 K 19 X^7
	Gosse sr, Pierre zie ook: Rutger Alberts
37.	1726 (f) Catalogue des livres imprimées [sic], & dont il y a nombre, chez P. Gosse & J. Neaulme, libraires à La Haye, chez J. Groenewegen & N. Prevost, libraires à Londres, et chez Marc Michel Bousquet, libraire & comp. à Genève, gedrukt aan het eind van: Lettres de Madame Rabutin-Chantal, marquise de Sevigné, à Madame la comtesse de Grignan, sa fille, dl. 2 (A La Haye, Chez P. Gosse, J. Neaulme & Comp., 1726), p. 254-295. GA Den Haag Qp 19
38.	1727 (s) Catalogus librorum novorum, aliorumque de quâvis facultate, vel scientiâ tractantium qui venales prostant. Apud P. Gosse & J. Neaulme, bibliopolas Hagenses. et apud J. Groenewegen & N. Prevost, bibliopolas Londinenses, 1727, [2] + 36 + 64 p. BNP Delta 1739 N.B.: p. 1-36 = Latijnse boeken; p. 1-64 = Catalogue de livres françois.
39.	1728 (fv) Catalogus van ongebonde boeken, zo van eige gedrukte sorteringe, als andere sortimenten, benevens een groot getal kopere konst-platen, etc., welke door P. Gosse J. Neaulme en compagnie, op den Nieuwe Doelen in 's Hage verkogt zullen werden, onder de boekverkoopers, op maandag den 16 augustus 1728, 8 + 64 p.

[p. 78]

	BNP Delta 1737 N.B. De titels voorzien van een asterisk, zullen worden verkocht ‘met regt van Copye, kopere Platen en alle de Exemplaren’.
40.	1729 (fv) Catalogus librorum compactorum bibliopolii Petri Gosse et Joannis Neaulme, quorum publica fiet auctio die 25. julii 1729 & seqq. in Aulâ Magnâ. Hagae Comitis, Apud Petrum Gosse et Joannem Neaulme, 1729, [4] + 54 + 44 +76 p. BNP Q 8966
41.	1730 (s) Catalogue de livres qui se trouvent à La Haye chez P. Gosse & J. Neaulme libraires, gedrukt aan het eind van: Journal litéraire, dl. 15, première partie (A La Haye, Chez P. Gosse & J. Neaulme, 1730), p. [252]-[259]. KB 194 L 1. Ook in reprint: Genève, Slatkine Reprints, 1968.
42.	1732 (fv) Catalogus van ongebonde boeken, die verkocht zullen worden door P. Gosse, en Compagnie in 's Hage in de Stads Herberg onder de boekverkoopers op maandag den 16 juny 1732. Catalogue d'une partie de livres en blanc (...), [4] + 88 p. BNP Delta 1738 N.B.: Van de titels voorzien van een asterisk worden alle exemplaren verkocht ‘avec le droit de copie & planches de cuivre etc.’.
43.	[1737] (f) Catalogue des livres imprimez à La Haye chez Pierre Gosse, ou dont il a nombre d'exemplaires, [16] p., meegebonden in: Jean Rousset de Missy, Recueil historique d'actes, négociations, mémoires et traitez (...), dl. 11 (A La Haye, Chez Pierre Gosse, 1737). GA Den Haag Ya 1^11 N.B.: Titels voorzien van een asterisk zijn ‘de mes propres impressions’.
44.	[1738] (s) Catalogus librorum theologicorum, medicorum, & miscellaneorum. In officina Petri Gosse, Hagae Comitum prostantium. Catalogue de livres de theologie, de droit, de medecine, d'anatomie, de mathematique, d'histoire, de belles lettres, etc. etc. Qui se trouvent à La Haye chez Pierre Gosse, 182 p. BLL Sc 58 / BNP Delta 1744 N.B.: Gosse deelt mee in een ‘Avertissement’: ‘Le-dit Pierre Gosse, fera paroitre tous les trois mois une suite de ce

[p. 79]

	Catalogue, tant des Livres qu'il se sera procuré, que de ceux qu'il aura imprimé’. + I. Suite du Catalogue des livres qui se trouvent chez Pierre Gosse libraire a La Haye, 32 p. BLL Sc 72(2) + Seconde suite du Catalogue des livres qui se trouvent chez Pierre Gosse, libraire à La Haye, 16 p. BLL Sc 72(3)
45.	1739 (s) Catalogus librorum medicorum, & in officina Petri Gosse, Hagae Comitum prostantium, 23 p., gedrukt aan het eind van: Lucantonio Porzio, De militis in castris sanitate tuenda. Editio novissima prioribus longe correctior (Hagae Comitum, Apud Petrum Gosse, bibliopolam, 1739). UBA 643 F 19 N.B.: Deze catalogus is ook afgedrukt in de titeluitgave ‘Lugduni Batavorum, Ap. Bernhardum Jongelyn et Petrum a Kastrop 1741’ (UBA 658 G 36).
46.	1739 (f) Catalogue des livres imprimez a La Haye chez Pierre Gosse, 12 p.,gedrukt aan het eind van: [Dominique Bouhours], La maniere de bien penser dans les ouvrages d'esprit. Dialogues. Nouvelle edition, revue & corrigée (A La Haye, Chez Pierre Gosse, 1739). UBA 1345 G 5
47.	1740 (s) IV Suite du Catalogue des livres qui se trouvent chez Pierre Gosse, libraire à La Haye, 27 p., gedrukt aan het eind van: Thomas Bartholin, Epistolarum medicinalium, centuria III historiis medicis aliisque ad rem medicam spectantibus plena (Hagae Comitum, Apud Petrum Gosse, bibliopolam, 1740). UBA 654 E 20 N.B.: Aan het einde van de catalogus deelt Gosse mee: ‘Le dit Pierre Gosse, continuera de donner tous les trois mois une Suite de ce Catalogue tant des Livres, qu'il se fera procuré que de ceux qu'il aura imprimé’.
48.	1740 (s) Catalogue des livres qui se trouvent à La Haye chez Pierre Gosse libraire et dans sa boutique à Francfort pendant la prémiére & seconde semaine de la foire de Pasques 1740, gedrukt aan het eind van: Jean Rousset de Missy, Recueil his-

[p. 80]

	torique d'actes, négociations, mémoires et traitez (...), dl. 13 (A La Haye, Chez Pierre Gosse, 1740), p. [538]-[568]. UBN BS 506^13 N.B.: Een annonce op pagina [568] deelt mee, dat men bij Gosse aantreft: ‘un assortiment général de toutes sortes de Livres tant Anciens que Modernes dont il distribue un Catalogue avec une suite tous les trois mois’.
49.	1740 (fv) Bibliotheca universalis vetus & nova, complectens libros in omni scientiarum genere selectissimos, & magni pretii opera horumque optimas editiones (...) omnes vendentur plus offerenti 20 Junii & seq. anno 1740 Hagae Comitum in aedibus Petri Gosse, in Platea, vulgo de Plaats, per Adrianum Moetjens. Bibliothèque universelle choisie ancienne & nouvelle (...), [6] + 168 + 96 + 142 p. + Appendix ad bibliothecam universalem veterem & novam. Supplement à la bibliothèque universelle choisie ancienne & moderne. La vente s'en fera le 5 Juillet 1740 dans la maison de Pierre Gosse, sur la place par Adrien Moetjens, [4] + 90 p. BVBBB Nv 143 (in handschrift prijzen en kopers) / BLL 824 a.45 / BM Bordeaux H 19450 / BNP Delta 1740, Q 4450-4451 en Q 8967 / KBB VI 86.750 A 43 / Maz 34349^y N.B.: De exemplaren BLL en BNP Q 8967 hebben als datum op het titelblad en in ‘Ordo venditionis’: ‘7 junii & seq.’.
50.	1742 (fv) Bibliotheca universalis vetus et nova: complectens libros in omni scientiarum genere selectissimos, & magni pretii opera, horumque optimas editiones, quorum auctio publica fiet die 24 Septembris & seqq. anno 1742 Hagae Comitum, in aedibus Petri Gosse, in Platea, vulgò de Plaats, per Isaacum Beauregard. Bibliothèque universelle choisie, ancienne et nouvelle (...). A La Haye, Chez Pierre Gosse, libraire sur la Place, 1742, [12] + 492 p. RM 140 A 11 / BLL 269.d.30(1) / BNP Delta 1741, Delta 10890, Q 4452 en Q 8968 / BoO 2592.e.5./ BSB M Cat 741i / UB Gent Veilingcatalogi 1742 N.B.: De exemplaren BNP Delta 1741 en BoO hebben als impressum: ‘Chez Pierre Gosse, & Is. Beauregard’. + Appendix ad Bibliothecam universalem veterem et novam (...). Suplement à la bibliothèque universelle choisie, ancienne et moderne. A La Haye, Chez Pierre Gosse, 1742, [2] + 24 p. BLL 269.d.30(2)

[p. 81]

51.	1743 (s) Bibliothèque ancienne et moderne ou catalogue de livres choisis, curieux & rares, en toutes facultez & langues, qui se trouvent à La Haye, chez Pierre Gosse, & à Genève chez H.A. Gosse & Compagnie, comme aussi à Paris, chez A.U. Coustellier Libraires. A La Haye, Chez Pierre Gosse libraire, 1743, [8] + 64 + 24 p. RM 142 B 18 (met handgeschreven aantekeningen in de marge betreffende prijzen en aankopen bij de veiling in 1742). N.B.: Volgens Gosse vormde deze catalogus ‘la neuvième Suite de mon Catalogue de Livres en blanc’. Toegevoegd is ‘le restant, de mes Livres relié [sic], curieux & rares’.
52.	1743 (fv) Bibliotheque ancienne & moderne, ou catalogue des livres choisis, curieux & rares, en toutes facultés & langues, qui se trouvent à La Haye, chez Pierre Gosse, libraire. Janvier, Fevrier, Mars 1743. A La Haye, Chez Pierre Gosse libraire, 1743, [4] + 90 + 48 + 10 + 16 + 16 p. RM 142 B 9 / BM Rouen U 3925 / BNP Q 8969 en Delta 1743 N.B.: Het laatste katern bevat de prijzen voor de gebonden boeken. De veiling begon op 2 september 1743. Gosse deelde mee: ‘je continuerai de donner un pareil Catalogue tous les trois Mois’.
53.	1744 (fv) Catalogue d'un assortiment très considerable de livres en blanc, tant des pays etrangers, que de ce pays (...). Les quels seront vendus entre les libraires, par Pierre Gosse, libraire à La Haye, lundi le 9 mars 1744 & jours suivans. Catalogus van eene groote verzameling van Latynsche en Fransche boeken (...). In 's Gravenhage, By Pierre Gosse, boekverkooper, [4] + 152 + [4] + 56 + 64 p. BNP Q 8970 en Delta 1742 / UB Basel Frey-Gr R IV 54 no. 2
	Gosse jr, Pierre
54.	1745 (s*) Bibliothèque ancienne et moderne ou catalogue des livres curieux & rares, en toutes facultés & langues, qui se trouvent chez Pierre Gosse Junior & Compagnie, libraires à La Haye. A La Haye, Chez Pierre Gosse Junior & Compagnie libraire, 1745, 16 p. N.B. Deze catalogus bevat ‘les Facultés de Théologie et du Droit in folio’.
	+ Catalogue des livres reliés de philosophie, medecine, histoire naturelle, mathematique, architecture, peinture, sculpture,

[p. 82]

	antiquité et inscriptions, geographie, chronologie, histoire universelle, grecque et romaine in folio, 1745, 18 p.
	+ Catalogue des livres reliés sur l'histoire d'Italie, de France, d'Espagne, de Portugal, d'Allemagne, des Pays-Bas, d'Asie, d'Afrique, d'Amérique, etc. Item. De généalogie, de blazon, d'histoire profane, de poësie et de belles-lettres, etc etc. [in folio], 26 p.
	+ Catalogue des livres reliés de theologie, de droit, de philosophie, medecine, histoire naturelle, mathematique (...) in quarto, 1745, 20 p.
	+ Catalogue des livres reliés sur l'histoire d'Italie, de France, d'Espagne (...) in quarto, 1745, 28 p.
	+ Catalogue des livres reliés de theologie & de droit in octavo & minori forma (...) Et un appendix au catalogue des in folio & quarto, 1745, 38 p.
	+ Catalogue des livres reliés de philosophie, medecine, histoire naturelle, mathematique (...) in octavo & minori forma (...) et un appendix au catalogue des livres en blanc, 1745, 32 p.
	+ Catalogue des livres reliés sur l'histoire d'Italie, de France, d'Espagne (...) in octavo & minori forma (...) et un appendix au catalogue des in folio, 4to & 8vo, 1746, 72 p. RM 144 L 6^1-2,4-9
55.	1745 (s*) On trouvera chez Pierre Gosse Junior et Compagnie, libraires à La Haye, [1745], 8 p. RM 144 L 63 N.B.: Lijst van boeken die ‘en commission’ worden verkocht. De oorspronkelijke prijzen en de kortingsprijzen zijn vermeld.
56.	1746 (s*) Catalogue de livres nouveaux de theologie, de droit, de medecine, d'anatomie, de mathematique, d'histoire, de belles lettres etc. qui se trouvent chez Pierre Gosse Junior & Compagnie, libraires à La Haye. A La Haye, Chez Pierre Gosse Junior & Compagnie, 1746, 18 p. RM 144 L 6^10

[p. 83]

57.	1754 - 1773 (s) Catalogi onder verschillende titels verschenen: 1754: Catalogue de livres nouveaux et autres qui se trouvent à La Haye, chez Pierre Gosse Junior libraire de S.A.R.; 1758: Avertissement. Pierre Gosse Junior, libraire de S.A.R. à La Haye, debite actuellement en Avertissement. Pierre Gosse (...) a actuellement sous presse & publiera dans peu; 1758 - 1762: Livres nouveaux qui se trouvent chez Pierre Gosse Junior, libraire de S.A.R. à La Haye (vanaf 1761 ... chez Pierre Gosse & Daniel Pinet, libraires de S.A.S.); 1763 - 1773: .. [Seconde -Seizieme] Suite du Catalogue de livres nouveaux et autres, qui se trouvent à La Haye, chez Pierre Gosse Junior, & Daniel Pinet, libraires de S.A.S. le Prince Stadhouder Héréditaire, gedrukt aan het eind van afleveringen van Bibliothèque des sciences et des beaux arts, dln. 1-2, 9-20, 22-24, 27-28, 38-39 (A La Haye, Chez Pierre Gosse Junior, libraire de S.A.R., 1754-1773). UBL 700 H 1 - 701 H 15
58.	1774 (fv) Catalogue d'un assortiment considerable de livres en feuilles, françois, latins, anglois, italiens, etc. en toutes les facultés, parmi lesquels diverses editions entieres. Formant le fonds de Pierre Gosse, Junior & Daniel Pinet. Lesquels se vendront entre les libraires (...) à La Haye, le lundi 24 octobre 1774 & jours suivans. A La Haye, Chez Pierre Gosse, junior et D. Pinet, [4] + 356 + 16 p. BNP Delta 1745
	Gosse, Pierre Frederik
59.	1774 - 1776 (s) Extrait du catalogue general d'assortimens de Pierre Frederic Gosse, libraire de S.A.S. le Prince Stadhouder Héréditaire, gedrukt aan het eind van afleveringen van Bibliothèque des sciences et des beaux arts, dln. 41-45 (A La Haye, Chez Pierre Frederic Gosse, libraire de S.A.S. le Prince Stadhouder Héréditaire, 1774-1776). UBL 701 H 17-21
60.	1779 (fv) Catalogue de livres en feuilles, contenant un assortiment choisi et considérable de livres françois, latins, anglois, italiens, espagnols, portugais, etc.(...). Lesquels seront vendus, aux plus offrants, entre les libraires, par Pierre Frederic Goss, libraire à La Haye, le lundi 30 aôut 1779 & jours suivans. A La Haye, Chez Pierre Frederic Gosse, libraire de la Cour, 1779, [8] + 168 p. BNP Delta 1746

[p. 84]

61.	1779 (s*) Premier supplément du catalogue général des livres, et ouvrages en tous genres de littérature, qui se trouvent chez Pierre-Frédéric Gosse, libraire de S.A.S. Monseigneur le Prince d'Orange & de Nassau, Stadhouder &c &c &c. A La Haye, 1779, [2] + 128 p. BVBBB antiq. cat.
62.	[1790] (s + f) Catalogue des livres du fonds d'impression, & et des assortimens par nombre, de Pierre Frédéric Gosse, libraire & imprimeur de la Cour, à La Haye, 24 p. BNP 8^o Q 10 A N.B.: Titels voorzien van een asterisk zijn: ‘les Articles de son impression, ou dont il acquis le droit de copie & les editions entières’.
	Hondt, Pieter de
63.	1737 (fv) Catalogus van ongebonde boeken, zo van eige copyen, als vreemde en inlandsche assortimenten, die Pieter de Hondt finalyk in 's Hage ten zynen huize onder de boekverkoopers zal verkoopen op maandag den 19 augustus 1737. Catalogue de livres en blanc (...), [4] + 100 p. BNP Q 8994 / St. Gen Qb 8^o 348^2 Inv. 967, p. 2 / UB Basel Frey-Gr R IV 54 no. 3
64.	[1739] (s) Catalogus librorum, quiprostant, Hagae-Comitum, apud Petrum de Hondt, 8 p. BNP Q 9096
65.	1741 (s) Catalogue de livres qui se trouvent à La Haye chez Pierre de Hondt, 1741, 2 vol. KBK 184 II 397
66.	[1744] (s) Catalogue des livres qui se trouvent à La Haye, chez Pierre de Hondt, 6 p., meegebonden in: [Jean-Baptiste de Boyer, marquis d'Argens], Memoires pour servir à l'histoire de l'esprit et du coeur (A La Haye, Chez Pierre de Hondt, 1744). HAB Lm 135
67.	1745 (fv) Catalogus van boeken, zo van vreemde als inlandsche assortimenten, mitsgaders veele copyen en koopere plaaten, die Pieter de Hondt finalyk in 's Hage onder de boekverkopers zal verkoopen op maandag den 2 augustus 1745 ten zynen huyze. Catalogue de livres, et de plusieurs planches de cuivre (...), [2] + 10 + 122 [i.e. 128] p. BNP Q 8995

[p. 85]

68.	1751 (f) Catalogue des livres imprimés à La Haye chez Pierre de Hondt, ou dont il a nombre, gedrukt aan het eind van: René-Antoine Ferchault de Reaumur, Konst om tamme-vogelen van allerhande soort in alle jaartyden uittebroeijen en optebrengen, zo door 't middel van mest als van 't gewoone vuur, dl. 2 (In 's Gravenhage, By Pieter de Hondt, 1751), p. [386]-408. UBA 351 G 18 / BM Toulouse Fa 15181(4)
69.	1752 (s) Catalogus librorum ex Italia in Hollandiam transvectorum et Hagae Com. apud Petrum de Hondt prostantium et un liste des livres anglais, gedrukt aan het eind van: Lucius Sectanus Q. fil., De tota Graeculorum hujus aetatis literatura (Hagae Comitum, apud P. de Hondt, 1752), p. [97]-136. UBA 1736 F 3 N.B. Een andere editie van deze catalogus werd onder dezelfde titel gepubliceerd met eigen paginering en signatuurnummering. RM 135 K 91 (met prijzen in de marge bijgeschreven)
70.	1762 (fv) Catalogue de livres en feuilles, qui contient une grande varieté d'assortimens; particulièrement une belle collection de livres modemes de France & d'Italie, et plusieurs manuscrits très in teressans, qui n'ont pas jamais été imprimés: Lesquels se vendront aux plus offrans, entre les libraires à La Haye le 23 aout 1762 (...), 1762, [4] + 280 p. BVBBB fv 4 / BLL Sc 805(1) / BNP Delta 1908 / St. Gen Qb 8^o 406 Inv 1125 p. 3
71.	1764 (fv) Catalogue de livres en blanc, dont la vente se fera (...) à La Haye le 2 juillet 1764. NSuUBG Hist. lit. libr. 8^o Hll XII 6326
	Hummel, Burghard
	Voor de catalogi van muziekwerken van Burchard Hummel (1762-1797), zie: Cari Johansson, J.J. & B. Hummel, Music-publishing and thematic catalogues. Stockholm 1972, 3 dln. [= Publications of the Library of the Royal Swedish Academy of Music, 3. Dissertatie Universiteit van Uppsala 1973].
	Husson, Pieter
72.	1712 (s) Catalogue de divers livres nouveaux de politique, et sur les matiéres du tems, militaires & autres, qui se trouvent à La Haye chez P. Husson, gedrukt aan het eind van: [A. Du Noyer], Lettres historiques et galantes, dl. 5 (A Cologne, Chez Pierre Marteau, 1712), p. [461]-[464]. KB 929 H 8^5

[p. 86]

73.	1720 (f) Catalogue des livres imprimez chez Pierre Husson, marchand libraire à La Haye, gedrukt aan het eind van: De La Torre, Memoires et negociations secrettes, de Ferdinand Bonaventure Comte d'Harrach (...), dl. 2 (A La Haye, Chez Pierre Husson, 1720), p. [382]- [386]. BNP 8^o OC 490^2
	Johnson, Thomas
74.	1706 (s) Catalogue de livres nouveaux, qui se trouvent chez T. Jonhson [sic], libraire anglois à La Haye, gedrukt aan het eind van: Jean Colerus, La vie de B. de Spinoza (A La Haye, Chez T. Johnson, marchand libraire, dans le Pooten, 1706), p. 182-188. UBA 2455 H 14^1
75.	1706 (s) Catalogue de livres qui se trouvent chez T. Johnson, libraire anglois à La Haïe, gedrukt aan het eind van: [John Toland], Relation des cours de Pruse et de Hanovre (A La Haye, Chez Thomas Johnson, marchand libraire, dans le Pooten, 1706), p. [163]-[170]. KB 139 G 24
76.	1711 (f) A choice collection, of all the best English plays, neatly & correctly printed in small volumes fit for the pocket & sold by T. Johnson, bookseller at the Hague. + Other plays now printing, or proposed to be printed, to make this collection complete, gedrukt aan het eind van: E. Smith, Phaedra and Hippolitus. A tragedy (S.l., Printed for T. Johnson, 1711), p. [83]-[88]. BLL 1345 b 23(2)
77.	[1713] (s) English books, to be sold by T. Johnson, at the Hague et Suite du catalogue de T.Johnson: Ou liste de livres nouveaux, ou réimprimez depuis peu, qu'on trouve chez lui, 28 p., meegebonden in: Journal litéraire, dl. 2, seconde partie (A La Haye, Chez T. Johnson, 1713). UBL 625 h 2
	Kloot, Isaac van der
78.	1729 (s) Catalogue des livres qui se trouvent chez Isaac van der Kloot, 1729, 6 p., meegebonden in: Jean de La Fontaine, Oeuvres diverses. Nouvelle edition, revue & corrigée, dl. 3 (A Amsterdam, Chez Meinard Uytwerf, 1744). UBA 2002 B 8

[p. 87]

	Leers jr, Arnout
79.	1681 (s) Register van verscheyde Latijnsche en Nederduytsche rechtsgeleerde boecken, dewelcke in Hollandt by de Practisijns meest in gebruyck, en in 's Gravenhage by Arnout Leers Boeckverkooper, voor civilen prijs te bekomen zijn, gedrukt in voorwerk van: Pieter Bort, Alle de wercken (...) begrepen in ses tractaeten (In 's Gravenhage, By Arnout Leers, boeck-verkooper, in Plutarchus, 1681), p. [LXVIII]-[LXX]. UBN R In 195 8/14 N.B.: In de titeluitgave van 1688 van Johannes van Velsen (KB 549 C 30) bleef het Register opgenomen, maar de naam van Leers werd overplakt met een strookje, waarop de naam van Van Velsen is gedrukt.
80.	1686 (fv) Catalogus librorum, qui in bibliopolio Arnoldi Leers venales extant & quorum auctio habebitur in sua officina (...) ad diem 7 octobris 1686. Hagae-Comitum, Apud Arnoldum Leers, 1686, [2] + 98 p. HAB Bc Sammelbd 11(6) / KBK 184-388
	Levier, Charles
81.	1735 (fv) Catalogus librorum bibliopolii Caroli Levier, quorum publica fiet auctio in aedibus defuncti, die 20 junii & sequentibus 1735. Hagae-Comitum, Apud Viduam Caroli Levier, 1735, [4] + 344 [i.e. 316] p. BVBBB Dv 9 / BNP Q 9050 / KBB VH 22.702 a
82.	1744 (fv) Catalogus librorum bibliopolii Caroli Levier, cum appendice librorum juridicorum, quorum auctio fiet die 27 mensis julii 1734 per Adrianum Moetjens, bibliopolam. Hagae Comitis, Apud Adrianum Moetjens, 1744, [4] + 144 + 128 + 54 p. BNP Delta 48689 en Q 9051.
	Lom, Christiaen van zie: Alberts, Rutger
	Moetjens sr, Adriaen
83.	1682 (f) Catalogue des livres de Adrian Moetjens, tant de ceux qu'il a imprimez, que de ceux dont il a nombre, gedrukt aan het eind van: [Richard Simon], Comparaison des ceremonies des Juifs, et de la discipline de l'Eglise, pour servir de supplement au livre qui a pour titre Ceremonies et coutumes qui s'observent aujourd'huy parmi les Juifs (A La Haye, Chez Adrian Moetjens, marchand libraire près la Cour, à la Librairie Françoise, 1682), p. [5]-12. KB 2108 F 2

[p. 88]

84.	1690 (s) Catalogue des livres de Adrian Moetjens, gedrukt aan het eind van: Jacques Benigne Bossuet, L'Apocalypse avec une explication (A Paris, Chez la Veuve de Sebastien Marbre-Cramoisy, imprimeur du Roy, ruë Saint Jacques, aux Cicognes 1690. Et se vend à La Haye, Chez Adrian Moetjens, marchand libraire, près la Cour, à la Librairie Françoise), p. [509]-[516]. KB 2116 D 22
85.	1691 (s) Catalogue des livres qui se trouvent chez Adrian Moetjens, gedrukt in het voorwerk van: I.G. Pardies SJ, Oeuvres de mathematiques (A La Haye, Chez Adrian Moetjens, marchand libraire prés la Cour, à la Librairie Françoise, 1691), p. [IX]-[XII]. UBN 639 D 216
86.	1691 (s) Catalogue des livres qui se trouvent chez Adrian Moetjens, 4 p., gedrukt in het voorwerk van: [Marie d'Aulnoy], Memoires de la cour d'Espagne. Seconde édition (A La Haye, Chez Adrian Moetjens, marchand libraire, prés la Cour, à la Librairie Françoise, 1691), première partie. KB 3022 G 11
87.	1692 (s) Catalogue des livres qui se trouvent chez Adrian Moetjens, gedrukt aan het eind van: [Marie d'Aulnoy], Histoire de Jean de Bourbon, prince de Carency (A La Haye, Chez Adrian Moetjens, marchand libraire prés la Cour, à la Librairie Françoise, 1692), p. [499]-[503]. KB 2201 C 7
88.	1692 (s) Catalogue des livres qui se trouvent chez Adrian Moetjens, gedrukt in het voorwerk van: Antoine de Solis, Histoire de la conquête du Mexique, ou de la Nouvelle Espagne, par Fernand Cortez (A La Haye, Chez Adrian Moetjens, marchand libraire prés la Cour, à la Librairie Françoise, 1692), p. [34]-[36]. KB 2105 A 189
89.	1694 (s) Catalogue des livres qui se trouvent chez Adrian Moetjens, gedrukt aan het eind van: William Temple, Memoires de ce qui s'est passé dans la chretienté, depuis le commencement de la guerre en 1672, jusqu'a la paix concluë en 1679. Traduit de l'anglois. Troisième edition, reveuë & corrigée (A La Haye, Chez Adrian Moetjens, marchand libraire, 1694), p. [481]-[484]. KB 890 H 1

[p. 89]

90.	1694 (s) Catalogue des livres qui se trouvent chez Adrian Moetjens, gedrukt aan het eind van: Memoires de Jaques Melvil, contenant une exacte relation de quelques évenemens du dernier siècle trés-importans (...), dl. 1 (A La Haye, près la Cour, à la Librairie Françoise, 1694), p. [329]-[332]. KB 3107 H 36
91.	1696 (s) Catalogue des livres qui se trouvent chez Adrian Moetjens, gedrukt aan het eind van: Memoires de Bellievre et de Silleri contenant un joumal concemant la negociation de la paix traitée à Vervins l'an 1598 (...), dl. 2 (A La Haye, Chez Adrian Moetjens, marchand libraire, prés de la Cour, à la Librairie Françoise, 1696), p. [587]-[593]. GA Den Haag Ez 5
92.	1696 (s) Catalogue des livres qui se trouvent chez Adrian Moetjens, gedrukt in het voorwerk van: Divertissemens innocens, contenant les régles du jeu des echets, du billard, de la paume, du palle-mail, et du trictrac (A La Haye, Chez Adrian Moetjens, marchand libraire, prés de la Cour, à la Librairie Françoise, 1696), p. [XXI]-[XXIV]. KB 972 G 62
93.	1699 (s) Catalogue de livres historiques, politiques, & autres qui se trouvent chez Adrian Moetjens, gedrukt aan het eind van: Actes et mémoires des négociations de la paix de Ryswick, dl. 4 (A La Haye, Chez Adrian Moetjens, marchand libraire, 1699), p. [391]-[404]. KB 891 G 12^4
94.	1700 (s) Catalogue des livres de Hollande, de France et des autres pays etrangers, qui se trouvent à present dans la boutique d'Adrian Moetjens, et encore plusieurs autres; le tout à un pris raisonable. A La Haye, Chez Adrian Moetjens, marchand libraire prés de la Cour, à la Librairie Françoise ce 1. Mai 1700, 236 p. KB Verz. Cat. 15677 / BLL Sc 3(3) en 119(1) / BNP Q 9093 / BoO 2594.f.1
95.	1707 (s) Catalogue des livres historiques & politiques choisies, qui se trouvent chez Adrian Moetjens à un prix raisonnable, 5 p., gedrukt aan het eind van: Continuation des actes et memoires des negociations de la paix de Ryswick (...) (A La Haye, Chez Adrian Moetjens, marchand libraire, 1707). UBA 310 F 10

[p. 90]

96.	1719 (s) Catalogue des livres nouveaux de l'année 1719, qui se trouvent chez la Veuve d'Adrian Moetjens à un prix raisonnable, gedrukt in het voorwerk van: [Jean Rousset de Missy], Histoire du cardinal Alberoni, et de son ministere, jusqu'à la fin de l'année 1719, dl. 1 (A La Haye, Chez la Veuve d'Adrien Moetjens, 1720), p. 1-8. UBA 309 G 15
	Moetjens jr, Adriaen
97.	1735 (s) Catalogue des livres nouveaux, qui se trouvent dans la boutique d'Adrien Moetjens, des années 1734 & 1735, gedrukt aan het eind van: Histoire d'un voyage litteraire, fait en MDCCXXXIII en France, en Angleterre, et en Hollande (...) (A La Haye, Chez Adrien Moetjens, 1735), p. [239]-[246]. UBN 433 c 68 N.B.: Eveneens gedrukt aan het eind van de ‘seconde edition’ van dit werk: ‘A La Haye, Chez Adrian Moetjens, 1736’, p. [239]-[246]. UBA 2322 F 28
98.	1739 (s) Catalogus van ongebonden boeken, zo van eige copyen, als vreemde en inlandsche assortimenten, die Adriaan Moetjens, finalyk in 's Hage ten zynen huize onder de boekverkoopers zal verkoopen op maandag den 1 juni 1739, [VIII] + 176 p. BNP Q 9095
99.	1740 (s) Catalogue des livres nouveaux imprimez, qui se trouvent à La Haye chez AD: Moetjens, gedrukt aan het eind van: [Aug. Bruzen de la Martinière], Etat politique de l'Europe. Seconde edition revûe & corrigée, dl. 2 (A La Haye, Chez Adrien Moetjens, 1740), p [453]-[456]. UBA 310 F 1
	Neaulme, Jean zie ook: Gosse sr., Pierre
100.	1720 (s) Catalogue des livres nouveaux et autres, qui se trouvent à La Haye chez Jean Neaulme, gedrukt aan het eind van: J.Law, Considérations sur le commerce et sur l'argent (A La Haye, Chez Jean Neaulme, 1720), p. [188]-[206]. KB 893 E 31 N.B. Een andere editie van deze catalogus verscheen onder dezelfde titel met het impressum ‘A La Haye, Chez Jean Neaulme, 1721’ (HAB Be Sammelmappe 1(4)). Hierbij is ge-

[p. 91]

	voegd: Catalogue de livres nouveaux et autres, qui se trouvent à la Haye chez Jean Neaulme, 4 p.
101.	1736 (f) Catalogue de livres imprimez chez Jean Neaulme, ou dont il a nombre d'exemplaires', gedrukt aan het eind van: Histoire du vicomte de Turenne, marechal-general des armées du roi, dl. 4 (A La Haye, Chez Jean Neaulme, 1736), p. [504]-[512]. RM 129 K 5
102.	1737 (f) Catalogue de livres imprimez chez Jean Neaulme, ou dont il a nombre d'exemplaires, gedrukt aan het eind van: Marivaux, La vie de Marianne, ou les avantures de Madame la comtesse de xxx, septième partie (A La Haye, Chez Jean Neaulme, 1737), p. [101]-[105]. KB 184 G 2
103.	1737 (f) Catalogue de livres imprimez chez Jean Neaulme, ou dont il a nombre d'exemplaires, gedrukt aan het eind van: R.A. de Vertot, Origine de la grandeur de la Cour de Rome: et de la nomination aux evechés et aux abbaïes de France (A La Haye, Chez Jean Neaulme, 1737), p. [245]-[248]. UBA 711 B 13
104.	1739 (fv) Catalogus van een considerable party ongebonden boeken, die op maandag den 6. july 1739 en volgende dagen, verkocht zullen werden, door Joh. Neaulme, boekverkooper in 's Hage, IV + 60 p. BNP Q 9097
105.	1743 (f) Catalogue des livres imprimés chez J. Neaulme, libraire à La Haye, ou dont il a acquis le droit de copie, & nombre d'exemplaires, gedrukt aan het eind van: Pierre Brumoy, Isac, Tragedie en cinq actes (A La Haye, Chez Jean Neaulme, 1743), p. [71]-106 KB 146 F 32^1 In hetzelfde jaar opnieuw gedrukt met toevoeging van een tiental nieuwe titels: Catalogue des livres, imprimés chez Jean Neaulme, libraire à la Haye, ou dont il a acquis le droit de copie, ou nombre d'exemplaires. Ses livres se trouvent aussi à Berlin, chez Neaulme & de Bourdeaux en Compagnie. et en tems des foires de Breslau & Leipzig, chez les mêmes Neaulme & de Bourdeaux en Compagnie, gedrukt aan het eind van: P.A. La Lande, Histoire de l'empereur Charles VI (A La Haye, Chez Jean

[p. 92]

	Neaulme, 1743), t. 6, p. [419]-456. HAB G1 2688
106.	1744 (f) Catalogue des livres, imprimés chez Jean Neaulme, libraire à La Haye, ou dont il a acquis le droit de copie, & nombre d'exemplaires. Ses livres se trouvent aussi à Berlin, chez Neaulme & de Bordeaux en Compagnie. Et en tems des Foires de Breslau & Leipzig, chez les mêmes Neaulme & de Bourdeaux en Compagnie, gedrukt aan het eind van: Gilbert Burnet, Défense de la réligion, tant naturelle que revelée, contre les infidèles et les incrédules (...), dl. 6 (A La Haye, Chez Jean Neaulme, 1744), p. [1]-24. KB 1175 E 8
107.	1747 (s) IX Supplement au Grand catalogue de livres nouveaux et autres qui se trouvent chez Jean Neaulme et Etienne de Bourdeaux libraires à Berlin et Leipzig. Foire de S. Michel 1747. De titel is vermeld in de Katalog der Bibliothek des Börsenvereins der Deutschen Buchhändler, dl. 2: Zuwachs 1885-1901 (Leipzig 1902), p. 985.
108.	1755 (fv) Catalogue d'une belle collection de livres et d'estampes, propre à former une bibliotheque des plus estimables en livres, (...) qui se vendront à Berlin par J. Neaulme, libraire privilegié du Roi, le 30 juin 1755 et les jours suivans, 12 + 460 p. BVBBB Dv 24^a / BLL 11901.aa.33
109.	1763 (fv*) Catalogue d'une nombreuse collection de livres en tout genre, rares et curieux, propres a satisfaire les amateurs et a fournir une partie de ce qui manque aux grandes bibliothèques. Lesquels se vendront dans Berlin par Jean Neaulme, au commencement de l'année 1764 (...), 1763, 5 dl. KB Verz. Cat. 15717-15718 (met prijzen in handschrift in de marge) / RM 141 L 14-15 / NLS KR 38c / NSuUBG Hist. lit. libri XII, 3060
110.	1765 (fv*) In 1765 werd de catalogus opnieuw verspreid met een nieuwe titelpagina en vermeerderd met dl. 6: Catalogue d'une nombreuse collection de livres, en tout genre, rares et curieux, rassemblés, avec beaucoup des soins, & de grandes dépenses, par Monsieur Jean Neaulme, libraire, dont la vente publique se fera, au plus offrant, à La Haye, par N. van Daalen & B. Gibert, le lundi 24 Juin 1765, & jours sui-

[p. 93]

	vants. A La Haye, Chez Nicolas van Daalen, & Benjamin Gibert, libraires. BVBBB Nv 319^a / GA Den Haag Fb 19
111.	1767 (fv) Catalogue d'une tres belle collection de livres curieux et rares, en toutes sortes de facultés & de langues; comme aussi d'un grand nombre d'ouvrages d'estampes des plus grands maitres, et de plusieurs manuscripts. Composé du restant des livres de Mr. Jean Neaulme. Lesquels seront vendus (...) à La Haye, le lundi 16 mars 1767 & jours suivans. A La Haye, Chez Nicolas van Daalen, Benjamin Gibert, libraires, [10] + 214 [i.e. 240] + [4] p. KB Brussel VH 22.730 A N.B.: p. 183-197: ‘Manuscripts’; p. 198-214; ‘Catalogue de toute sorte d'excellents livres, qui se trouvent tachés, ou endommagés, mais qui peuvent également servir pour la lecture, & pour l'étude de gens de lettre etc. etc. etc.’
	Paupie, Pierre
112.	1737 (s) Catalogue de livres qui se trouvent chez Pierre Paupie, 8 p., gedrukt aan het eind van; Bernard Lamy, La rhetorique, ou l'art de parler. Sixieme edition, augmentée d'un discours preliminaire sur son usage, & de ses reflexions sur l'art poëtique (A La Haye, Chez Pierre Paupie, 1737). UBA 691 J 25
	Pinet, Daniel zie: Gosse jr, Pierre
	Scheurleer, Frederik Hendrik
113.	1747 (f) Catalogue de livres, imprimés chez Frederic-Henri Scheurleer, libraire à La Haye, gedrukt aan het eind van: Relation de la campagne en Brabant et en Flandres, de l'an MDCCXLVII (...) (A La Haye, Chez Frederic-Henri Scheurleer, 1747), p. [122]-[130]. GA Den Haag Lp 28 N.B. 23 titres sont marqués d'un astérisque (= ‘de l'impression de François-Henri [sic] Scheurleer’).
114.	1748 (s) Catalogue des livres françois, qui se vendent à La Haye chez Frédéric-Henri Scheurleer, gedrukt aan het eind van: [Du Hautchamp], Histoire générale et particulière du visa fait en France (...) (A La Haye, Chez F.H. Scheurleer, 1748), dl. 2, p. 198-286.

[p. 94]

	KB 891 F 36^1 + Catalogus librorum latinorum, qui venales extant apud Frederic. Henricum Scheurleer bibliopolam Hagiensem et Catalogus van Nederduitsche boeken, gedrukt aan het eind van: idem, dl. 4 p. 200-220, 221-232. KB 891 F 36^2
	Scheurleer, Hendrik
115.	[1710] (s) Catalogue des livres françois, anglois et latins qui se trouvent à La Haye chez Henri Scheurleer, [8] p., meegebonden in: [Shaftesbury], Essai sur l'usage de la raillerie et de l'enjoument dans les conversations qui roulent sur les matieres les plus importantes (A La Haye, Chez Henri Scheurleer, 1710). KB 585 H3^4
116.	1716 (s) Catalogue des livres nouvellement reçû de France, & de quelques autres endroits, & qui se trouvent dans la boutique de Henri Scheurleer, libraire proche de la Cour à l'enseigne d'Erasme à La Haye, 1716, 16 p. HAB Be Sammelmappe 1(24) (met prijzen in de marge in handschrift)
117.	1720 (s) Catalogue des livres frangois en toutes sortes des sciences qui se trouvent chez Henri Scheurleer, libraire près de la Cour, à La Haye, gedrukt aan het eind van: Histoire de la papesse Jeanne fidelement tirée de la dissertation latine de Mr. De Spanheim. Seconde edition augmentée, dl. 2 (A La Haye, Chez Henri Scheurleer, 1720), p. 289-336. St. Gen Z 8^o 4253 inv. 7321
118.	1721 (f) Catalogue des livres imprimez chez H. Scheurleer, ou dont il a acheté les éditions, gedrukt aan het eind van: Difficultez touchant la constitution du Sénat Romain, proposées par Milord Stanhope (...) et résolues par Monsr. l'Abbé de Vertot (A La Haye, Chez Henri Scheurleer, 1721), p. [43]-[48]. KB 504 A 43
119.	1729 (s) Catalogue des livres, qui se trouvent à la Haye dans la boutique de Henri Scheurleer, gedrukt aan het eind van: R.A. de Vertot, Histoire des revolutions de Portugal. Quatrieme edition (A La Haye, Chez Henri Scheurleer, 1729), p. 205-284. HAB Gi 294 N.B.: Ook opgenomen in de titeluitgave van Antoine van Dole uit 1734 (BLL 1060 b 25)

[p. 95]

120.	1729 (s) Catalogus librorum qui venales extant apud H. Scheurleer, bibliop., gedrukt aan het eind van: T. Dover, Legs d'un ancien medecin, a sa patrie (A La Haye, Chez Henri Scheurleer, 1734), p. [191]-[232] GA Den Haag Ab 62
121.	1735 (f) Catalogue des livres, imprimez chez Henri Scheurleer, ou dont il a le droit de copie & tous les exemplaires, gedrukt aan het eind van: Tacite avec des notes politiques et historiques par Mr. L.C.d.G*** [Amelot de la Houssaye], dl. 10 (A La Haye, Chez Henri Scheurleer, 1735), p. [374]-380. RM 132 E 33
122.	[1737] (f) Catalogue des livres imprimez chez Henri Scheurleer, ou dont il a le droit de copie, 8 p., meegebonden in: De Aenstellingen der stad-houderen in Nederlandt, en der raedpensionarissen van Hollandt en West-Vrieslandt (...) (In 's Gravenhaege, By Hendrich Scheurleer. En t'Amsterdam, By G. de Broen Junior, 1737). UBA 2319 G 19
123.	1741 (f) Notice de quelques livres imprimez chez H. Scheurleer et qu'il vend des prix très-raisonnables, 1741. De titel is vermeld in de Katalog der Bibliothek des Börsenvereins der Deutschen Buchhändler, dl. 2: Zuwachs 1885-1901 (Leipzig 1902), p. 989.
	Scheurleer, Hendrik Florisz
124.	1756 (f) Catalogue des livres imprimés chez H. Scheurleer, F.Z. ou dont il a nombre d'exemplaires, gedrukt aan het eind van: D. Fordyce, Elemens de philosophie morale (...) (A La Haye, De l'imprimerie de H. Scheurleer, F.Z.,libraire sur le Plein, 1756), p. [395]-400. KB 1137 A 27
	Tholl, Ottho van zie: Daalen, Nicolaas van
	Troyel, Abraham
125.	1694 (s) Catalogue des livres, qui se trouvent chez Abraham Troyel, à juste prix, gedrukt aan het eind van: Comiers, Pratique curieuse, ou les oracles des sibylles, sur chaque question proposée (A La Haye, Chez Abraham Troyel, marchand libraire, dans la Grand’ Salle de la Cour, 1694), p. [170]-[175]. KB 3006 G 11

[p. 96]

126.	1696 (f) Catalogue des livres imprimez chez Abraham Troyel, gedrukt in het voorwerk van: Baltasar Gracian, L'Homme de cour. Traduit et commenté par Amelot dela Houssaie. Quatrième edition, revûë & corrigée (A La Haye, Chez Abraham Troyel, marchand libraire dans la Grand’ Salle de la Cour, 1696), p. [LVII]-[LX]. KB 2207 C 14
	Wetters, Melis zie: Daalen, Nicolaas van