Documentatieblad werkgroep Achttiende eeuw. Jaargang 1978

[p. 15]

Lijst der geschriften van mr. W.P. Sautijn Kluit over 18e-eeuwse periodieken

Ieder die zich wel eens in de doolhof van de 18e-eeuwse journalistiek heeft begeven weet, dat de talrijke artikelen hieromtrent door Mr. Willem Pieter Sautijn Kluit (1838-1894) hem een onontbeerlijke wegwijzer vormen. Het is echter reeds een kunst op zichzelf om al die, her en der verschenen, bijdragen van Sautijn Kluit te vinden. Vermoedelijk is het slechts aan weinigen bekend - zelfs het Vermakelijk Bibliografisch Ganzenbord rept er niet van - dat een complete lijst van Sautijn Kluit's geschriften is opgenomen achter diens levensbericht door W.N. du Rieu (in: Levensberichten der afgestorven medeleden van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden, 1895, p. 35-50). Aan deze lijst van 84 nommers ontlenen wij onderstaande opgave van studies betreffende 18e-eeuwse couranten en tijdschriften, ‘in tijdsorde, met vermelding waar zij zijn opgenomen en in welk tijdschrift besproken, met opgaaf der in hetzelfde artikel behandelde couranten, der jaren van verschijning en der schrijvers, drukkers of uitgevers, met aanwijzing der openbare bibliotheken of archieven, waar de grootere reeksen worden bewaard.’

1.

Bijdrage omtrent de Fransche Amsterdamsche en Leidsche Couranten. (1678-79 Traduction libre de la gazette Flamande van Corn. Jansz. Swolle, Gazette d'Amsterdam; 1690 van Claude Jordan, J.T. du Brueil; Gazette d'Utrecht; J.A. de la Fond's Traduction libre des gazettes Flamandes, te Leiden 1679-85). - Opgen. in Nijhoff's Bijdragen voor Vaderl. Gesch. en Oudheidk., 1865, N.R. IV. 28-49. - Bespr. Ned. Spectator 1865, 164 en 186; Gids, Mei 1868, 378. Jg. 1637-43 bezit de Mazarine te Parijs; Jg. 1745-81 der Amsterdamsche de Amst. Bibl.; Jg. 1723-59 de Leid. B.

2.

Opmerkingen en Mededeelingen omtrent Fransche dagbladen en tijdschriften in Nederland uitgegeven. (Gazette de Hollande, Gazette d'Amsterdam, L'Ami des Intérêts Limbourgeois, Le Courrier de la Meuse, Le petit Courrier de la Haye, Revue hebdomadaire du Commerce, Mercure historique et politique, Mémoires pour l'histoire des Sciences, Essai de littérature pour la connaissance des let-

[p. 16]

	tres, Le Pour et le Contre, Le nouveau Censeur, Histoire critique des Journaux, Ouvrage des Savans, Nouvelle Bibliothèque choisie, Nouvelle Bibliothèque Belgique, Le Conservateur, Bibliothèque Impartiale, Le Politique Hollandais, Le Courrier du Bas Rhin, Gazette littéraire de l'Europe). - Opgen. in Nijhoff's Bijdragen 1866, N.R. IV 213-248. - Bespr. Ned. Spectator, 1866, 145; Gids, Mei 1868. 378.
3.	Mededeeling omtrent de Nederlandsche dagbladen in den Franschen tijd. (Opgaaf der opvolgende officieele Staats-Couranten). - Opgen. in de Navorscher, 1866. 12-14.
4.	La Gazette de Hollande. - Opgen. in de Ned. Spectator, 1867, 282-283.
5.	Janus; De Politieke Blixem; en beider gevolg. (van J. Nomsz, 1787-95. Janus Verrezen, Janus Januszoon, De oude echte Janus, De heer Janus Januszoon 1802 van Bern. Bosch; verv. 1797 als de Politieke Blixem door Vonk, Th. van Leeuwen, J.C. Hespe, in 1800 De Burger Politieke Blixem van J.E. de Witte van Haemstede, verv. als De oude echte Politieke Blixem en de Heere Politieke Blixem). - Opgen. in de Ned. Spectator, 2 Nov. 1867, 347-352. - Bespr. ald. 1868, 34.
6.	De Amsterdamsche Courant. (van Broer Jansz. 1619; 1756 J. Wagenaar, 1775 Lestevenon, 1796 P. Agron, 1830 Jer. de Vries, A. Taunay, J.E. Fijnje, 1852 J. van Bonga, A.J. de Bull). - Opgen. in Nijhoff's Bijdragen, 1868, N.R.V. 209-292. - Bespr. Arnhemsche Courant, 18 Sept. 1868, No. 4517; Ned. Spectator, 1868. 305. Jg. 1637-43 bezit de Mazarine te Parijs, Jg. 1686 vlgg. bezit de Stadsdrukkerij te Amst., Jg. 1693 vlgg. het Archief ald., Jg. 1720-1820 de Rott. B.
7.	De Gazette van Antwerpen. (en Antwerpsche Posttijding van 1707 en later). - Opgen. in de Ned. Spectator, 1869, 99-102.
8.	De 's Gravenzandse en Brielsche Couranten, (1786 door W.P. Turnbill de Mikker). - Opgen. in de Ned. Spectator 1869. 267-269. - Hierop volgden mededeelingen in de Ned. Spectator van prof. R. Fruin 1869, 293, van J.I. van Doorninck ald. 322, van D. Mulder Bosgoed ald. 392, en van C.J. Diemond ald. 393, Navorscher, 1869, 564.
9.	De Fransche Leidsche Courant. (van A. de la Font, Traduction libre de la Gazette Flamande - 1679, 1680 Nouvelles Extraordinaires J.A. de la Font - 1685, Claude Jordan - 1688, A. de la Font - 1738, Et. Luzac - 1783, 1772 Johan Luzac, A.M. Cerisier - 1785, Dellebarre - 1796; 1798 verv. als Nouvelles Politiques door A. Blussé, 1804 Journal Politique door J.C. Texier Westmuller - 1809,

[p. 17]

	naar Amsterdam 1811, in 1814-15 hervat door J.C.T. Westmuller). - Opgen. in de Hand. en Meded. van de Maatsch. van 1870. 3-183. - Bespr. in de Ned. Spectator, 1870, 420, 1871, 3; Jorissen's Ondergang van het Koningrijk Holland. Arnhem. 1871, 159 aant.; Onze Eeuw, 3e afl. 91. Verschillende nummers uit de 17e eeuw bezitten Parijsche Bibliotheken. Jg. 1712-1809 bezat Mr. L.C. Luzac, nu de B. te Bonn, Jg. 1739-1890 bezit G. Luzac te Londen, Jg. 1750-1811 bezit de Leid. B.
10.	De Noord-Hollandsche, Diemer- of Watergraafs-Meersche, en beide Nederlandsche Couranten. (1778 door H. Koning, 1781 bij J. Verlem, 1783 bij W. Holtrop, 1784 bij K.B. Verlem, 1785 bij D. Schuurman, 1787 door J.C. Hespe en J.G. Tegelaer). - Opgen. in Nijhoff's Bijdragen 1870, N.R. VI. 365-409. - Bespr. Ned. Spectator, 1870, 466. Jg. 1779-85 bezit de Rott. B.
11.	De Hollandsche Leidsche Courant. (1686-89 van L. van der Saen bij D. van Gaesbeeck, 1689-1719 van Jac, Huysduynen; F. de Klopper met hulp van J.M. Schutz 1734 en J.L. Stammetz 1734-80; Anthon. de Klopper 1737; 1772 diens wed. met Felix den zoon - 1804, met J. Cijfveer, N. van Kampen, J. Roemer, S.v. Dissel; 1844 van J.G. La Lau; 1858 van J.C. Drabbe. - Opgen. in de Hand. en Meded. van de Maatschappij 1871, 3-86. Jg. 1686-1719 vlgg. bezit de Leid. B., Jg. 1720-1820 de Rott. B.
12.	De Spaansche en Italiaansche Amsterdamsche Couranten. - Opgen. in Onze Eeuw, 1871, 11e afl. 527-528.
13.	Jacob Campo Weijerman als Journalist. (1720-1780, schrijver van De Rotterdamsche Hermes, De Amsterdamsche Hermes, De Ontleeder der Gebreeken, De Tegen-ontleeder, De Echo des Werelds, t'Zamenspraak tusschen de dooden en de leevenden, De Reyzende Chinees, De Doorzigtige Heremyt, Den Vrolyke Tuchtheer, Den Kluyzenaar in een vrolyk humeur, Den Talmud ofte Overzeldzaame Joodsche Vertellingen, Den Luchthartige Wysgeer, De Naakte Waarheyt, Het Oog in 't Zeil). - Opgen. in Nijhoff's Bijdragen 1872, N.R. VII. 193-245. - Bespr. Ned. Spectator, 1872, 42. No. 6.
14.	Nationaale en Bataafsche Couranten. (1795 en Nationale Na-Courant door L. van Ollefen, verv. als Extra Nationale Na-Courant; hij schreef ook Bataafsche Courant, van Chastelain de Bye; Oprechte Bataafsche, Oprechte Nationale Courant, Nationale Bataafsche Courant). - Opgen. in de Ned. Spectator, 1871, 401-404, 412-14.
15.	Delfsche Couranten. (De Hollandsche Historische Courant van

[p. 18]

	1726; 1779-87 door Wybo Fijnje bij van Essen, 1788-93 door A. Ploos van Amstel.)- Opgen. in Hand. en Meded. van de Maatsch. van 1872. 25-88. - Bespr. Nieuwsblad van den Boekhandel 1873, bladz. 24. Jg. 1733-55, 1764, 1785-97 bezit de Rott. B., Jg. 1750-56 de Kon. B., Jg. 1779-87 de Amst. B.
16.	De Amsterdamsche Prijs-Courantiers in de 17e en 18e eeuw. (Paulus Harmensen Schoonhoven, Hendrik de Schepper, Anthonij Luijken, Jan Makreel, Joannes Phoonsen, Dirk Makreel, Cornelis van Collen, Fertinand van Collen). - Opgn. in Nijhoff's Bijdragen 1873. N.R. VIII. 56-66. - Bespr. Ned. Spectator, 1873, 138. Mededeel. van J.C. Altorffer in de Bibliographische Adversaria, No. 5. I. 143.
17.	De Geldersche Historische Courant. (1785 van J. Olivier, die daarna de Utrechtsche schreef). - Opgen. in de Ned. Spectator, 1873, 25-26, 34-36. Jg. 1786-87 bezit de Kon. B.
18.	De Haarlemsche Courant. (van Abr. Casteleyn 1656, J. Abr. Casteleyn 1702-37, na 1738 Is. & Joh. Enschedé). - Opgen. in de Hand. en Meded. van de Maatsch. van 1873, 3-132. - Bespr. Nieuwsblad voor den Boekhandel, 12 Dec. 1873, 529; Alg. Handelsblad, 29 Dec. 1873, No. 13304; Amsterdamsche Courant, 30 Dec. 1873, No. 307; Arnhemsche Courant, 1 Jan. 1874, No. 6146; alle drie naar aanleiding van de mededeeling in de Economist, 1873, 1154; No. 1471 van C. Ekama, Catal. van Boeken, enz. over de Gesch. v. Haarlem. Jg. 1656-81 als ook Jg. 1702 en vlgg. bezit de firma Joh. Ensché & Z., Jg. 1720-1820 de Rott. B.
19.	De Politieke Praatvaar en Praatmoer, Snapper en Snapster. (1784 van C.F. Koenig, die ook schreef de Politieke Nalezer, Huisonderwijzer op den zondag; verv. 1785 als Politieke Snapper; Koenig gaf ook uit De Post voor de boeren, Huisleeraar voor de Nederlandsche Burgerij, waaraan ook J. Steenwinkel schreef, De Politieke Praatmoer van W.P. Turnbill de Mikker, verv. 1785 als Politieke Snapster). - Opgen. in de Ned. Spectator, 1873, 266-269, 274-275, 282-283. - Bespr. Nieuwsblad voor den Boekhandel, 5 Sept. 1873, 357, onder de Gemengde Berichten en overgenomen ald. in het artikel ‘Oude Volksblaadjes’.
20.	De Zuid-Hollandsche Courant. (1783-86 van D. Costerus en J.C. ten Noever). - Opgen. in Nijhoff's Bijdragen 1874, N.R. VIII. 207-226. - Bespr. Ned. Spectator, 1874, 377. Jg. 1783-84 bezit de Rott. B.

[p. 19]

21.	De Na-Courant en de Vaderlandsche Bijzonderheden. (1783-84 van L. Franck van Berkhey, verv. als Stadhoudelijk Weekblad, verv. door Vaderlandsche Bijzonderheden tot 1787). - Opgen. in de Ned. Spectator, 1873, 292-295. Jg. 1785-86 bezit Lett.
22.	De eersteling onder de Indische nieuwsbladen. - (De Oost-Indische Novelles, Journaal van Batavia). - Opgen. in de Ned. Spectator, 1874, 361-362. - Mededeeling van J.C. Schuller tot Peursum, ald. 380. Jg. 1748 bezit de Rott. B.
23.	De 's Gravenhaagsche Courant. (Noodig, Continueerlick Acht-Dagennieus van Sam. Brown 1653, Weekelick Niews en Wekelycke Mercurius van Joh. Rammazeyn, Haegsche Weeckelycke Mercurius van H. Hondius, 1655, Post-tijdingen van G.L. de Macht 1656; Gazette de la Haye de Jean Rammeseyn 1677, Histoire Journalière de J.F. du Four 1701, 's Gravenhaagsche Courant van Anth. Pauw 1708, de Jongh 1733-39; Na-Courant 1739, A. de Groot tot 1755, ook Gazette de la Haye 1744, Stephanus de Groot, Pierre Gosse - 1794; ook Hof-Courant - 1787; 1795 Nieuwe Nederlandsche Courant van wed. Gosse en Haagsche C. van Joh. de Groot, en 't Zaterdagsche nummer als Generaliteits Courant ook Nieuwe Haagsche Nederl. C. 1798; Haagsche Historische C. 1796 van Des Villates, 1796 door Quint Ondaatje & L.C. Vonk; 1798 J de Groot & Z., 1804 P.F. Gosse; van Nieuw Dagblad van 's Gravenhage 1861-63; Jg. 1720-1820 bezit de Rott. B., Jg. 1721-94 de Kon. B., 1739-41 en 1795-1800 het Arch. 's Grav., Jg. 1787-90 der Hof-Courant de Rott. B.
24.	Jacob Campo Weijerman als Journalist. (Schrijver van de Vredecourier, de Reysende Chinees). - Opgen. in Bibliographische Adversaria II, 125-128, naar aanleiding van het artikel onder hetzelfde opschrift van D. Mulder Bosgoed, ald. 106.
25.	De Post naar den Nederrhijn, enz. (1781-84 van P. Verbrugge van Doorninck, verv. als Hardlooper van Staat, verv. als Prinselijke Courant. Verbrugge schreef ook De Jonge Argus 1797, De Waarheiddelver 1801, De Themis - 1804). - Opgen. in de Ned. Spectator, 1876, 230-233, 239-240, 247-249, 257-259. Jg. 1781-87 bezit de Kon. B.
26.	De Ouderwetse Nederlandsche Patriot. (1781 van P. Gosse door R.M. van Goens en graaf S.P.A. van Heijde Reinestein). - Opgen. in Nijhoff's Bijdragen 1876, N.R. IX 231-281. - Bespr. Ned. Spectator, 1876, 397.

[p. 20]

	Jg. 1781-83 met bijlagen bezit Lett.
27.	De Rotterdamsche Courant. (door Jac. Casteleyn, Rein. Arrenberg, G. van Reyn. Ook de Nieuwe Rotterdamsche Zee- en Posttijdingen, de Engelsche Rotterdamsche Courant). - Geschreven in 1876, Opgen. in de Hand. en Meded. van de Maatsch. 1878. 3-92. Jg. 1738-1820 bezit de Rott. B.
28.	De Reizende Nieuwsbode. (1786 van M. van Kolm, die ook uitgaf De Vaderlandsche Samenspraak tusschen Jaap en Teunis, en De Vaderlandsche Samenspraak tusschen Teuntje en Pleuntje, De Nieuwsschrijver, De Babbelaar, De Hollandsche Babbelaar of Zotskap. De Nieuwe Bataafsche Vrouwencourant, De leerzame Vrind voor allen, door Coenr. Wertz. 1809-10, in 1811 De Weeklijksche bode voor leergierigen). - Opgen. in de Ned. Spectator, 1877, 276-278, 281-282, 293, 306-307, 313-316. - Bespr. Reizende Nieuwsbode, 7 Januari 1878, No. 1; Nieuwsblad voor den Boekhandel, 16 Oct. 1877, No. 83.
29.	Hollandsche en Fransche Utrechtsche Couranten. (Van G.L. de Maeght 1669, Broer Appelaar 1675; in het Fransch van Nic. Chevalier tot 1713, in beide talen F.M. Janiçon 1720, ook H.P. de Limiers, H.F. de Limiers, E.E. Peuch, Cl. Is. Peuch, die ook de Hollandsche uitgaf na 1773-81, A.E. des Essarts, 1783 L.F. de Gilbal, 1785-87 Jacq. Detune, Nouvelles Impartiales d'Utrecht. De Hollandsche van Anz. Muntendam 1743, Jac. de Jongh Jr. 1761, Cl. Is. Peuch 1774-81, G. Nieuwenhuis 1782, J. Olivier 1787, die de Stichtsche Courant uitgaf 1795, en te Alphen de Rhijnlandsche; 1797 de nog bestaande Utr. Cour. J. van der Schroeff). - Opgen. in Bijdr. en Mededeel. van het Historisch Genootschap gevestigd te Utrecht, 1878. I. 26-168. - Bespr. Nijhoff's Bijdragen X. 4. Jg. 1731-32 van de Fransche bezit 't Utr. Arch., Jg. 1734-87 de B. de Arsenal, de B. St. Geneviève, de B. Nationale te Parijs, Jg. 1744-87 van de Hollandsche bezit de Rott. B. en Jg. 1820-89 de Kon. B.
30.	Krelis en Louw (en Grietje en Diewertje, alsook de Hollandsche Wekelijksche Nieuwsverteller, alle van Berkenkamp). - Opgen. in de Ned. Spectator, 1878, 20-21. Jg. 1781-1786 bezit de Kon. B.
31.	De Waereld-Beschouwer. (door H.S.v. Buma 1793-99). - Opgen. in de Navorscher, 1879, 26-28. Jg. 1793-95 bezit de Rott. B., Jg. 1795-99 de Kon. B.
32.	De Post van den Neder-Rhijn. (1780-87 door P. 't Hoen, geholpen door P.P.Q. Ondaatje en W. Irhoven van Dam, bij van Paddenburg

[p. 21]

	1795, Nieuwe Post van den Neder-Rhijn bij J. Mulder). - Opgen. in Nijhoff's Bijdragen 1880, N.R.X. 293-385, - Bespr. Ned. Spectator, 1880, 182. Jg. 1780-1799 bezit de Amst. B.
33.	De Politieke Kruijer, (1782-87 door J.C. Hespe bij Verlem; hij schreef ook De Constitutionele Oprechte Bataafsche Courant. Verder De Politieke Kruijersknegt der Orangisten van 1783). - Opgen. in Nijhoff's Bijdragen 1882, Derde Reeks, I. 176-273. - Bespr. Ned. Spectator, 1882, 133. Jg. 1783-87 bezit Lett.
34.	De Staats-Courant vóór 1814. (in 1798 niet officieel, begon in 1805 onder Wybo Fijnje en zijn zoon, Gazette Royale, de directeur J.D. Meyer te Amsterdam, 1813 Staatkundig Dagblad van de Zuiderzee). - Opgen. in de Hand. en Meded. van de Maatsch. van 1881, 3-86. Jg. 1805 en vlgg. bezit de Leid. B., Jg. 1808-20 bezit de Rott. B.
35.	Nicolaas Hoefnagel als Journalist, (schrijver van de Nederlandsche Echo, De Nederlandsche Overweger, De vrolijke Onzigtbare, Iets over alles of Vertoog aller vertoogen, De reizende Haagsche Advocaat, De Onmondige 1770-82). - Opgen. in de Ned. Spectator, 1811, 172-175, 180-182. De reizende Haagsche Advocaat 1774 bezit de Leid. B., De Onmondige 1771-72 de Rott. B.
36.	Le Politique Hollandais, (van 1781 van A.M. Cérisier en Le Nouveau Politique Hollandais). - Opgen. in de Hand. en Meded. van de Maatsch. van 1882, 3-36. Jg. 1781-82 bezit de Amst. B., Jg. 1780-84 de Kon. B.
37.	Utrechtsche Kerk en Academie Boekzaal van Europa (van D. Onder de Linden 1759). - Opgen. in de Navorscher 1882, 178-180.
38.	Courant van Verlem (Van 1783-87 is het de Nederlandsche Courant). - Opgen. in de Navorscher 1882, 330-331.
39.	De Vaderlandsche Courant. (1781 van Steph. Jac. Baalde, J. Verlem, Bern. Bosch). - Opgen. in de Ned. Spectator, 1882, 288-290. Jg. 1786-87 bezit de Rott. B.
40.	Arnhemse Couranten. (Geldersche Burgercourant van 1767). - Geschreven in 1883, aangevuld tot 1892 toen het stuk werd opgenomen in de Bijdragen tot de Geschiedenis van den Nederlandschen Boekhandel 1892, V. 1-148. - Bespr. Arnhemsche Courant van 19 Aug. 1892 No. 1875, Ned. Spectator 1892, 295. De Geldersche Burgercourant bezit de B. van Arnhem.

[p. 22]

41.	Eene mededeeling betreffende de Relations, (of Courier Véritable, later Relations fidèles extractes de diverses lettres 1649-95, in 1652 Relations vér. ou Gazette de Bruxelles, in 1740 Gazette de Bruxelles, in 1759 Gazette Française des Pays-Bas). - Opgen. in de Navorscher 1886, 396-397. Jg. 1654-91 bezit de B. Nat. te Parijs, Jg. 1699-1711 de B. St. Geneviève ald., Jg. 1760-65 de B. de l'Arsenal ald.
42.	De Duinkerksche Historische Courant. (1791-92 door Dr. P. van der Schelle, verv. als Historische Tafereelen van Europa). - Opgen. in Nijhoff's Bijdragen, Derde Reeks, IV, 68-87. - Bespr. Ned. Spectator 1887, 251. Jg. 1791-92 bezit de Leid. B.
43.	De Gezellige. - Opgen. in het Nieuwsblad voor den Boekhandel, 31 Maart 1893, 254-255.
44.	Belasting op de Nieuwspapieren, 1674-1869. - Opgen. als Nagelaten Geschrift in de Bijdragen tot de Geschiedenis van den Nederlandschen Boekhandel, 1895 deel V, afl. 2, bl. 365-500.
45.	Verzending van het Nieuwspapier. - Opgen. als Nagelaten Geschrift in de Bijdragen tot de Geschiedenis van den Nederlandschen Boekhandel, 1895 deel V, afl. 2, bl. 501-545.
46.	De Geschiedenis der Nederlandsche Dagbladpers, van hare opkomst tot 1813. - Opgen. als Nagelaten Geschrift in de Bijdragen tot de Geschiedenis van den Nederlandschen Boekhandel, 1896 deel VII.
47.	Nagelaten geschriften. Amsterdam 1895-1896, 2 dln.