Alle werken

(1969)–Mattheus Gansneb Tengnagel– rechtenstatus



[pagina 43]
Amsterdamsche Mane-schynGa naar voetnoot+ 'T Avond-mael is nu ghehouwen, 't Overschot is wegh gheset, 't Tafel-laken opghevouwen, Noch een droncje na 't Gebed; 5[regelnummer] Daer mee tygh ick op de beenen 'T moye weer dat roept my aen, En het vuyr verveelt mijn scheenen,Ga naar voetnoot7 Want de Winter heeft ghedaen. Grietje luyster wat nae 't kloppen 10[regelnummer] Slae het Huys te deghen gae, Breeck geen Schotels, ooc geen koppen, Waschje vaten doch wat drae, Broeje borden wel te deghen,Ga naar voetnoot13 Maeck het water Siedend' heet, 15[regelnummer] 'T sal het smeer te beter vegen,Ga naar voetnoot15 Dat aers van geen smelten weet. Schickje keucken, swartje schoenen, Schuerje blakers immers glat, Sooje d'Heugel of wildt boenenGa naar voetnoot19 20[regelnummer] Datje nergens aen en spat, Schrob de heert maer mijt de wanden,Ga naar voetnoot21 Doof de kooltjes, reecken 't vuyr,Ga naar voetnoot22 Laet het oly-pitje branden, Want de keersen zijn te duyr.
[pagina 44]
25[regelnummer] Slae het bed op, druck geen veeren, Vouw de sprey en doet het net, Leg de kussens op de kleeren, Set de pispot voor het bed: Wilje dan jou wat vermyen, 30[regelnummer] Als de schicking heeft het heur,Ga naar voetnoot30 Seecker 'k magh dat geeren lyen Als je stal houd aen de deur.Ga naar voetnoot32 Daer is 't kneghje, dat ick beyde,Ga naar voetnoot33 'T is by loo een vreemde haen, 35[regelnummer] Grietje, 'k had hem hier bescheydenGa naar voetnoot35 Om een straetje door te gaen: Seecker 't Hoen beswaert mijn leden, 'k Kloof de beentjens wat te ras, Maer ick fal 't wat gaen vertreden, 40[regelnummer] Soo 't geen meertsche Bucking was.Ga naar voetnoot40 't Slacht de Ioncker, die sijn spetenGa naar voetnoot41 Met een kiecxken had ghevult, Dat wy Plomperts Lever heten;Ga naar voetnoot43 Heer de Man had soo gesmult! 45[regelnummer] En hy droomde van wat lackers; Ick doe oock soo als mijn Heer, Maer ick denck wy hebben mackers,Ga naar voetnoot47 En men doet veel om de eer.
[pagina 45]
Ben je daer mijn Soete baesje? 50[regelnummer] 'k Dacht je mijn vergeten had: Grietje tap ons nou een glaesje, Daerme gaen wy op een pad. Siet hoe vrolick lonckt het Maentje Maer! Hoe vriendelijck kijckt 't ons aen; 55[regelnummer] Dit raad meenich CourtoysaentjeGa naar voetnoot55 Nae sijn liefste lief te gaen. Holla! Soudmen soo langh wachten Tot het moye weer ons drijft? Die soud Clapper-tand niet slachten, 60[regelnummer] Daer ons Huygens soo af schrijft;Ga naar voetnoot60 Die voor 't venster stond bedropen, In het reghenachtigh weer, Daer sijn beckje lagh ghekropenGa naar voetnoot63 In de lodderlijcke veer.Ga naar voetnoot64 65[regelnummer] Helder op mijn trotse vryers;Ga naar voetnoot65 Daer de Hagenaer af spreeckt,Ga naar voetnoot66 't Zijn maer wevers, pelsers, snyers,Ga naar voetnoot67 En van sulcken op-ghequeeck: Souje daer af moeten lyen 70[regelnummer] Datse grager zijn van aerd? Soo waer 't Amsterdamsche vryen Niet een Oortjes Kockje waert.Ga naar voetnoot72
[pagina 46]
Drenghter deur; kijckt op gheen regen,Ga naar voetnoot73 Siet noch weer, noch winden aen, 75[regelnummer] Stelter alje winden teghen, Al sou d'een met d'aer vergaen. 'k Sweerje niemand sou mijn hinderen, k Liet voor 't Meysje goet, en lijf; Maer nou denck ick op mijn kinderen, 80[regelnummer] En mijn af-ghereden Wijf. Maer ick selj' een ander wijsen, Die je wacker veur sel gaen, En je sult hem self prijsen Voor de beste Courtoysaen: 85[regelnummer] 'k Weet hy selje niet begheven,Ga naar voetnoot85 Iae al gingter noch soo grof, Maer hy houd veul van sijn leven, En hy bijt gheen vinghers of.Ga naar voetnoot88 Siet daer komt hy aen-ghetreden 90[regelnummer] Met een Vryster aen sijn zy; 'k wed sijn Vaer heeft al sijn leden Schier ghemaeckt op vryery; Want het past hem ja te wonder, 'T is een Iupiter quansuys, 95[regelnummer] Sy de blixem, hy de donder, Maer de Arend laet hy t'huys.Ga naar voetnoot96
[pagina 47]
En 't is sulcken ritse veughel,Ga naar voetnoot97 Maer sijn kuyfje wil niet staen; Doch hy houd het in de teughel, 100[regelnummer] 'T sou aers buyten 't spoor light gaen: Dese selje Hopman wesen,Ga naar voetnoot101 Vryers, jaeght sijn vroome deught, Volght sijn schreden sonder vresen, k' Bidje, wat je volghen meught. 105[regelnummer] 'k Souje wel een aer op draghen, Maer sijn wreedheyd is te fel; Alle Meysjes leyd hy lagen: Maer hy komt niet in haer vel; En hy gaet het efter roemen;Ga naar voetnoot109 110[regelnummer] Wel wat dunckje van die schroef?Ga naar voetnoot110 Wie sel 't loghenaertje noemen Anders, als een vuyle boef? Vuyle Boef men sel'tje loonen, 'k Sweer ten loopt niet langhe aen,Ga naar voetnoot114 115[regelnummer] Of je selt met dicke konenGa naar voetnoot115 Over straet noch proncken gaen, Sooje slegh niet raeckt aen 't hinckenGa naar voetnoot117 Even als je Schaffer doet:Ga naar voetnoot118 Heer! dan wil de Son staen blincken,Ga naar voetnoot119 120[regelnummer] Elcke zijd' een houte voet.
[pagina 48]
Spits-Broer, laet ons nu gaen wand'len, Geeft de roemer onse Griet, T' word vast laet, 't is tijdt te hand'len: Van het gheen men hoord, en siet. 125[regelnummer] Onse Griet die sou wel slapen, Ofse schoon gheen soen en had;Ga naar voetnoot126 Houd! je selt je mont vergapen, Soo j'haer propre lipjes vat. Scheyter uyt, houd op van licken, 130[regelnummer] Wel! hoe benje nou dus groen?Ga naar voetnoot130 Sacht! je soent mijn meyt aen sticken, Seecker je most dat niet doen; Get je mostse daer niet klouwen,Ga naar voetnoot133 Ofse spartelt van melkaer; 135[regelnummer] Maer wil jy de stucken houwen? Soo klouw ickje wel eens naer.Ga naar voetnoot136 Want ick sie wel, als de nichjesGa naar voetnoot137 Speulen knick-knick-knelis-huys,Ga naar voetnoot138 En se blyven even dighjes,Ga naar voetnoot139 140[regelnummer] Dan is 't sus! daer slaept een muys!Ga naar voetnoot140 Maer als 't schaep begint te lammen, (Want dat volght ghemeenlyck naer) Dan is d'hand, in plaets van kammen, Dickwils al te laet in 't hayr.
[pagina 49]
145[regelnummer] Isset lestend niet ghebleecken? (Soo je'et sleghjes swyghen wil) Doe Poulyntje werdt bestreecken,Ga naar voetnoot147 Datter 't vet ten eers uyt vil. Wie had immer, durven dencken, 150[regelnummer] Dat die ouwe kouwe ram 'T meysjen tot den gril sou wencken, En verlaten dan het lam. Doch men kan 't noch yets verschonen, Want hy reysde hier van daen, 155[regelnummer] En hy heeft een van syn Sonen Weder in syn plaets doen gaen; Die doet nu syn vaertjes dinghen, Tureluer heeft al 't bewint:Ga naar voetnoot158 Maer je moet niet van hem singhen, 160[regelnummer] Want hy is een Keunincx kint.Ga naar voetnoot160 En ick kan byget wel andren, Die ick hier niet noemen sel: Laet ons liever nu gaen wandren, En beloeren eens het spel, 165[regelnummer] Dat de borsjens savonts spelen, Als de Maen haer schijnsel gheeft; 'k Meen 't en sal je niet vervelen, Soo je gheeren bent, daer 't leeft.
[pagina 50]
'k bidje siet de straten krielen! 170[regelnummer] Wie wil nou begraven zyn?Ga naar voetnoot170 'k Wed wy vinden noch twee Sielen t'Samen trecken aen de lijnGa naar voetnoot172 Van het lecke lere schuytje, Daer men 't hemt neemt voor de dweyl, 175[regelnummer] Daer de stuerman speelt op 't fluytje, En de neers hout oogh in 't Zeyl.Ga naar voetnoot176 Sacht je mantel om je ooren, Daer comt d'eerste vryer aen, 'k Sorgh hy sel in 't snot noch smooren,Ga naar voetnoot179 180[regelnummer] Want syn asem is ghedaen, 'k Bidje siet de knecht eens quylen, Kijck hoe stard hy op die meyd: Vryster soent hem doch somwylen, Of je raeckt je vryer quyt. 185[regelnummer] 'k Sie wie 't is! 't is 't soetje diefje,Ga naar voetnoot185 Dat door brillen plagh te sien; Maer my dunckt syn lieve liefje Weet hem beter glas te bien: Met een lonckje can s' hem stooven 190[regelnummer] 'T schijn van d'ooghen, neus, en mont, Stooff s' hem onder soo, als boven, Soo leyt Lammerts broeck vol stront.
[pagina 51]
'k Soud 't wel eer onmoghelyck achten, Dat de min soo wercken con, 195[regelnummer] Maer noch sie ick dat haer crachten Stercker trecken dan de Son, Die de velden op can drooghen, Doch hy doet het zomers maer, Daer de min haer groot vermoghen 200[regelnummer] Toont in 't koutste van het jaer. Dat noch onlanx is gheleden, Doe de Vryer met zijn Broer In het narre-sleetje reden,Ga naar voetnoot203 Dat naer Kost-verlooren voer: 205[regelnummer] Baerde doe de min haer vlaghen Niet in 't koutste vande tijt Even, als doe Plutoos waghenGa naar voetnoot207 'T kint van Iupiter verleyd'? 'T minnen kan veel dinghen wecken, 210[regelnummer] 'T minnen maeckt de blooden stout, 'T minnen maeckt de wysen gecken, 'T minnen maeckt de jongers out, 'T minnen mint het min saem spreken, En sy maeckt de minnaers stom, 215[regelnummer] En noch duysent minne-treecken Gaen der in het minnen om.
[pagina 52]
Spits-broer, 'k waer dees' daeg bescheyden,Ga naar voetnoot217 Daer ick lachte boven maet, Om de dicke drolligheyden 220[regelnummer] Van de vrye Vrysters staet: 'k Hoorde melden van een Vryer Die sijn eerste Wambays droegh, 't Maecken was hy aen de Snyer, Aen de Winckel 't Laecken schoeg;Ga naar voetnoot224 225[regelnummer] En hy swoer het loon te sachten,Ga naar voetnoot225 Als sijn Vryster waer sijn Vrouw'; Want hy selfs soo langh most wachten Eer hy duyten hebben sou: Maer 't misluckte 't murwe kneghje, 230[regelnummer] Daer sijn sin was opghestelt; Gijsbert wordt ghehaet van Brechje, Nou heeft gheen van dryen geldt.Ga naar voetnoot232 Ia wel kind'ren! wat gheschieter Niet in 't prachtigh Amsterdam? 235[regelnummer] 'k Dacht terstont op ouwe Pieter Eer ick uyt mijn lacchen quam: Die koockt voor twee Exters pappen,Ga naar voetnoot237 Doch sy eten al alleen, En sy konnen louter klappen,Ga naar voetnoot239 240[regelnummer] Maer sy zijn te leegh ghesneen.Ga naar voetnoot240
[pagina 53]
s Smorghens gaense fijntjes setten D'eene spieghel voor de aer, Om de Doeckjes niet te pletten, Diese stulpen op haer hayr: 245[regelnummer] Ick en sou mijn soo niet toyen,Ga naar voetnoot245 Als ick niemant geld' en de,Ga naar voetnoot246 Schult te maecken om wat ployen In een Kapje lagh ick mee.Ga naar voetnoot248 Maer ick prijs Sint Lucas Lijsje, 250[regelnummer] Die versoet een yeders loon; Dats een Vryster, dats een Meysje, Isse slordigh, s'is weer schoon. Wie het moyst' in 't moy doet duyckenGa naar voetnoot253 Die bedeckt het moyste deel, 255[regelnummer] Ronde Billen, vlacke Buycken Hebben schier een Hemd te veel.Ga naar voetnoot256 Seecker 'k moet van 't Sletje roemen ('k Raeck haer kleedingh nou niet aen) Want sy is als Bloemers bloemen,Ga naar voetnoot259 260[regelnummer] Die met niemandt willen gaen, Of hy moet sijn mantel menghen Om en om met Sijde pluys, Anders mach haer niemand brenghen Van de Schouburgh nae haer huys.
[pagina 54]
265[regelnummer] En dat weet de stoute stryer, 't Broertje van de Volle Maen,Ga naar voetnoot266 Daerom komt de gare VryerGa naar voetnoot267 Met sijn Fulpe Mantel aen:Ga naar voetnoot268 Doch hy mach nou wel wat proncken, 270[regelnummer] Want hy sit niet in de Muyt,Ga naar voetnoot270 En hy drinckt hem niet meer droncken, Daerom gaet hy oock weer uyt. Vrysters, 'k seghje met goed menen, 't Is aen 't Vercken niet besteed, 275[regelnummer] Wild hem gheen Faveurtjes lenen Als het Friesche Schaepje deed, Die haer Braselet most koopen,Ga naar voetnoot277 Daer de Beer se had verpand:Ga naar voetnoot278 Men sal nae gheen Lombert lopen 280[regelnummer] En hy is gheen Aramant.Ga naar voetnoot280 Doch in dien je sinnen nyghen Niet te schencken eenigh Man, Maer van vryers wat te kryghen, Soo neemt gheen faveurtjes an: 285[regelnummer] Laet je liever eens om-armen, Keurt een kus, die leven maeckt; Want al kackt een meyt wat darmen, 'T schaed niet, als 't haer eer niet raeckt.
[pagina 55]
Neemt een voor-beelt van een ander, 290[regelnummer] Let eens hoe het brandend' kindGa naar voetnoot290 Brulde does' een SalmanderGa naar voetnoot291 Inde sachte luy'ren wind': Dan! s' en brulde niet om 't ryden,Ga naar voetnoot293 Maer om dat de ruyter vlood, 295[regelnummer] Die soo meenigh cransje breyde In de breydel van haer schoot. 'k Wed, de kraen soud' niet onfluytenGa naar voetnoot297 Als het vat ontsteecken leyd;Ga naar voetnoot298 Maer het schijnt, 'shaer ooghen sluyten, 300[regelnummer] Als het onderst' open glijd. 'k Sweer hy sou mijn niet beloeren,Ga naar voetnoot301 Maer men moet wat anders doen, Als syn achter-wanghen roeren, En syn asem binnen voen. 305[regelnummer] 'k Sou, aleer ick quam aen 't drillen,Ga naar voetnoot305 Lett'ren eyschen van haer hand, Soo s' het dan ont-dreyen willen,Ga naar voetnoot307 Daer sijn rechten voor in 't land: En ick sou de saeck betrouwen 310[regelnummer] Keuningh, wilde, of Molijn, Die, tot pleyten voor de vrouwen, Dry door slepen meesters zijn.
[pagina 56]
Laetje dit tot raed ghedyen, Peetjens van Salmanders zaet,Ga naar voetnoot314 315[regelnummer] Die nou mee, om 't malle vryen, Al je eyghen vryheydt smaet; Want ick sie de Vuyle-bieren,Ga naar voetnoot317 Dan de jonghst', en dan de outst' Stadigh om je Venster swieren, 320[regelnummer] Ellick houd' sich voor de troust. En de beste sou mijn sinnen Niet bekooren tot sijn sin, Noch myn minnen tot syn minnen, Daer ick minder min in vin, 325[regelnummer] Ia al spoogh syn eers ducaten Alle daegh een Tobbe vol, Of ick sou myn sinnen laten Vallen op een rappe Pol.Ga naar voetnoot328 Doch ick wil 't soo hoogh niet setten, 330[regelnummer] Want indien je sin daer leydt, 'k Sweer ick sal 't je niet beletten; Seecker 'k sie noch vrolickheyd In het paaren van je beyde, Dat elck een niet kijcken kan, 335[regelnummer] Want je selt uyt spelen ryden Met de Susters van je Man.
[pagina 57]
Die niet eene Marckt versuymen,Ga naar voetnoot337 Wantse trecken alle jaer Nae de Valckenburghsche kruymen,Ga naar voetnoot339 340[regelnummer] En van daer weer op een aer: 't Haerlems spec dat smaect haer wonder, End' het Wijntje alderbest, Maer dat wierp de Meysjes onder;Ga naar voetnoot343 Die het weet, die klapt de rest. 345[regelnummer] Spits-broer hier 's wat nieus te kijcken, 'T is ghenoech van dese praet, Siet daer komen ses ghelijcken, En sy stappen op de maet; 'K wedse gaen in masckerade, 350[regelnummer] Om te dansen voor een bruyt, Want haer grijnsen en gewaden Roepen niet dan bruyloft uyt. 'T eerste paer heeft hooghe rugghe; 'T tweede toont sich leep, en scheel; 355[regelnummer] 'T derde paer is noch niet vlugghe, Want het hincken is haer deel: Heer! hoe bly wil 't selschap wesen, 'K wou ick mee sat aen den disch; Maer de bruydt die mach wel vreesen, 360[regelnummer] Soo de gest aen 't rijsen is.Ga naar voetnoot360
[pagina 58]
Ay! Wat magh ick oock al praten? 'T is sen leven niet ghebeurt: Sou een bruyt haer nayen laten,Ga naar voetnoot363 Eer het schaepje waer ghescheurt?Ga naar voetnoot364 365[regelnummer] Sacht! Ick twijffel aen mijn ooghen, ofse al ghemaskert zyn: Maetje, 'k vind ons beyd bedroghen, 'T is haer wesen, en geen schijn. Want dat paer (die packen paerenGa naar voetnoot369 370[regelnummer] Sonder moeyten met haer rugh) Leecken, doe sy verder waren 'T oorgat vande pape-brugh,Ga naar voetnoot372 Dat wy over sullen komen, 'T is doch even wat wy gaen; 375[regelnummer] Maer nu ben ick uyt mijn droomen, Want ick sie 't voor kennis aen. 'T is de Hel-hont met het diertje, Dat het Hoorens teer bewaert: 'T tweede paer is schele kniertje 380[regelnummer] Met het lepe kind van aert: 'T leste paer hoort voor te treden, Maer dat heb ick niet ghedaen, Om haer lamme luye leden, Die meest volghen achter-aen.
[pagina 59]
385[regelnummer] 'T is de seun van stille Ioris, Maer hy rammelt in sijn goud 'T meysjes oomtje die heet floris, Die haer voor sijn dochter houd; Want sy sel sijn duyten erven 390[regelnummer] (Daer sint Ioris kindt op siet) Als haer oomtje komt te sterven; Sterft hy noyt, soo erft sy niet. Weer wat aerts! Maert 't is geen vryen;Ga naar voetnoot393 Och! daer sijnse hand-ghemeen, 395[regelnummer] 'T arme knechje dat sal lyen, Want daer sijn der twee op een. Heer! wien doen de speelmans loerenGa naar voetnoot397 Door de brassers niet te cort? Maer hoe wil het hooft staen loeren, 400[regelnummer] Als het gat gheslooten word? Vrijers, hoeren sijn maer kanckers, En de pocken in je bloed; Houd je liever by Griet Danckers,Ga naar voetnoot403 Die doet al de drillers goed; 405[regelnummer] En dat doet Ael klem-kous mede,Ga naar voetnoot405 Heyntje duyvels, Vriesche May; Tryntje Sant-schuyt log van leden, En het weeuwtje van de Bray.
[pagina 60]
Grietje Vroe-moers, Anna Clara, 410[regelnummer] Aeltgen in de Diemer-meer, Slecht Menisje, Bleecke Sara, En de Ioffrouw met de Veer: Dats een Rey van twaelf vromen, Daer een yeder lust in schept, 415[regelnummer] Maer jen hoefter niet te komen, Sooje niet te droopen hebt.Ga naar voetnoot416 Doch; daer zyn wel and're plaetsen,Ga naar voetnoot417 Daer men met twee ballen slaen, Maer ick souder noode Kaetsen, 420[regelnummer] Want de Netten zijn vergaen;Ga naar voetnoot420 En het deuchter gheen van allen, Troef, en Grielje zijn te wijd,Ga naar voetnoot422 Doch men neemt maer schellinghs ballen,Ga naar voetnoot423 Daer het meest al hayr van schijt.Ga naar voetnoot424
[pagina 61]
425[regelnummer] Maer die moetje s'avondts vinden, Op de Vismarckt, of den Dam, En men hoeftse niet te binden,Ga naar voetnoot427 Wantse staen ghelijck een Lam; 'k Sie somtijdts wel trotse Luyden, 430[regelnummer] (Dat ick ben ghelijck bedeest) Die 't haer Vroutjes niet beduyden, Waerse 's avondts zyn gheweest. Maer het eynd' beschyter velen,Ga naar voetnoot433 Want men recht te weynigh uyt, 435[regelnummer] Als men Bancquerot moet spelen, Dat men dan syn Boecken sluyt:Ga naar voetnoot435-436 Dan ist stracx de Man moet breecken Door syn ongheluck en schae, Iuyst is 't door syn slimme treecken,Ga naar voetnoot439 440[regelnummer] Doch d'onnoselen niet te nae.Ga naar voetnoot440 'k Hoorde lest een klucht vertellen, (Wisten s' het, 't quam op 't Tonneel, Want de net-ghevylde spellenGa naar voetnoot443 Hebben doch gheen gunst of deel) 445[regelnummer] Hoe een meyd de may sou plantenGa naar voetnoot445 Teghen 't boortje van een schuyt, Maer het schip weeck vande kanten, En het lam schoot onder uyt;
[pagina 62]
Blood-hert teegh sijn best aen 't sluypenGa naar voetnoot449 450[regelnummer] Met sijn broeckje in sijn hand, En hy liet de meyd staen druypen, Die nou weer stond op het land; Want de schipper quam, door 't vergenGa naar voetnoot453 Van het schreeuwen, uyt sijn koy, 455[regelnummer] Om de water-roos te bergen: Maets wat duncktje was 't niet moy? Dats 's een klugje! 't geeft my wonder, Daermen soo veel kloeckerts siet, Datter niet een borst loopt onder 460[regelnummer] Die syn pen eens drincken bied, En tot weelde maeckt beschoncken; Daerse sellifs altijdt volGa naar voetnoot462 Voor de deuvick legghen ronckenGa naar voetnoot463 In het kroeghje van Apol.Ga naar voetnoot464
[pagina 63]
465[regelnummer] 'k Prijs voorwaer die wyde monden, Die het groote Nectars vatGa naar voetnoot466 Op haer tanden setten konde, Doe een yeder vol en sat Rolde van de steyle toppenGa naar voetnoot469 470[regelnummer] In het vrolijck Amsterdam,Ga naar voetnoot470 Daer se soo veel minne-droppenGa naar voetnoot471 Spooghen, daer een beeck van quam. Die gheen ebben kan ghedooghen, Maer ghedooght een staeghe vloed: 475[regelnummer] 'k Meen daer sal gheen drop verdrogen, Schoon se nou wat rusten moet. Siet, haer Goden zijn gaen dwalen,Ga naar voetnoot477 (Want de Nectar was hier op)Ga naar voetnoot478 Om van d'Indiaen te halen 480[regelnummer] Voedsel voor de minne-drop. 'k Wed indien sy weder komen (Pels, en Moor die t'samen gaen) Dat de minne-beeck haer stromen Sal verheffen tot de Maen; 485[regelnummer] Maer ick meen aleer de sluypers Sluypen weer nae dese wal,Ga naar voetnoot486 Datter van die Nectar-suypers Noch wel twintigh volgen sal.
[pagina 64]
Staeck je tret! Ay stae wat stille! 490[regelnummer] Spits-broer, 'k heb dit al voorseyt; Ginder gaet het op een drillen; Menschen kykt hoe helpt de meyd? Siet daer laet 's haer rockjen vallen: Wel wat dunckje van die slagh? 495[regelnummer] Soudmen soo gheen meyd vergallenGa naar voetnoot495 Dat de gal in 't midden lagh? Seecker had de Scherrem-maysterGa naar voetnoot497 Sulcken schiltjen me ghevat Even als die natte naeyster,Ga naar voetnoot499 500[regelnummer] 'k wed hy 't niet verlooren had. Maer nou bleef hy in ghebreecken, En hy moster onder gaen; 'T Meysje kreegh wel vyftigh steken, En sy bleef al lijck wel staen.
[pagina 65]
505[regelnummer] Maer kom laet ons voorder reden: Houd'! wie sie ick ginder veer? Daer sal 't weer gaen op een treden,Ga naar voetnoot507 Want de hen die duyckt al neer: Broertje laet ons hier wat tucken,Ga naar voetnoot509 510[regelnummer] Want sy sijn nou wel te moe,Ga naar voetnoot510 Of hy sel haer 't speen ont-rucken, En dan valt de borst licht toe:Ga naar voetnoot512 'T is gheklaert: wel dat 's een quantje, Dat 's een vryer als een kruyt; 515[regelnummer] Kijck hy geeftse noch een hantje, En hy helpt de jonghe bruyt: Maet, dat sal gheen snyer lijcken, Want hy speelt de courtoysaen, Of hy beun-haest by de rijcken,Ga naar voetnoot519 520[regelnummer] Of hy heeftse wel sien gaen. 'k Sweerje dat, hy kan 't te deghen, Is 't een knip-luys, hy is gauw;Ga naar voetnoot522 Siet hy sel haer rugh af veghen, Want de Vrysters sien wat nau; 525[regelnummer] En het sou haer licht beklappen,Ga naar voetnoot525 Alsse voor haer Iuffer staet, Dat's haer kousen had doen lappenGa naar voetnoot527 Met een Naeltjen sonder draet.
[pagina 66]
'K meyn daer is nou meenigh meysje 530[regelnummer] In haer nieuwe huer ghetreen, Die schier twijffeld, of haer vleysje Is beset met twee, of een: Seecker door dat avond-loopen Worter meenigh op gheruyt; 535[regelnummer] Maer die speten wil moet dropen, Want het vleysch dyt beter uyt. 't Plagh al meerder te gheschieden, Waer men quam daer wierd ghevryd,Ga naar voetnoot538 Of men sacher punten bieden,Ga naar voetnoot539 540[regelnummer] Op de Beurs insonderheydt; Daerom staender oock twee hecken Voor dat vuyl en snood bedrogh,Ga naar voetnoot542 Die soo licht haer messen trecken:Ga naar voetnoot543 Maer daer is noch plaets ghenoch. 545[regelnummer] Want indien men wou beletten, Dat dat werck bleef onghemeyn, Most men soo veel hecken setten, Alsser boom, of stoepen zyn; Ia 't en sou niet moghen baten 550[regelnummer] Of men schoon een sportjen sloeghGa naar voetnoot550 Voor de loos-bedeckte gaten,Ga naar voetnoot551 Daer het schaep de Wolf injoegh.
[pagina 67]
Maets daer zyn veel grage gasten, Soo 't je noch te vooren staet, 555[regelnummer] Heuchtje wel hoe 't Meysje waste In een Pot-huys aen de straet, En de Vos die kon hem buyghen Met syn uyer nae het gat, Als het kind haer vaer quam suyghen 560[regelnummer] Daer de man ghevanghen sat. Meenigh wilder zyn bespronghen Om de liefde tot het Lam; En haer ram en maeckt gheen jonghen Offer dan een ander quam, 565[regelnummer] Isser soo veel aen gheleghen? Evert seydt het mach bestaen, En hy heefter gantsch niet teghen, Of hy onghekleedt moet gaen. Lieve spits, 't zyn sulcke dinghen, 570[regelnummer] Die men niet beletten kan, Want indien men vlam wil dwinghen, Daer komt niet dan arger van; 'T vuyr en kanmen niet besluyten, Of het dooft sich sellifs uyt, 575[regelnummer] Of het barst met kracht daer buyten, Dat het aen den hemel stuyt.
[pagina 68]
Wasser lestend niet een vryster, Die de kranckert speelen gingh? Och het schaep dat was soo byster, 580[regelnummer] Offer 't leven schier aen hingh: Moertje, seyse met veel suchten, Haeld een Doctor voor myn pijn, Of myn sieltjen sal 't ont-vlughten, En dit sal myn sterf-dagh zyn. 585[regelnummer] 'T wijf dat lieter stracx bepraten,Ga naar voetnoot585 Want sy wist van 't veynsen niet;Ga naar voetnoot586 Dochter, 'k sal hem halen laten; Blijf gheduldigh in 't verdriet: Daerop quam de doctor binnen 590[regelnummer] Met syn gouwe ringh voor uyt, Maer hy kende 't meysjes sinnen, En hy wist wel wat 't beduyd. Soete kind hoe staet het leven? Sey de wyse man terstond; 595[regelnummer] Wild my eens de arrem gheven, Dat ick weet de rechte grond:Ga naar voetnoot596 'T is een koorsje wild niet vresen, Want de pols is wat berad,Ga naar voetnoot598 Doch daer sel wel raed voor wesen, 600[regelnummer] Pen en inct; Ay haestje wat!
[pagina 69]
Hier op gingh hy ordineeren Dit clysteertje, dat hier staet, (Dat elck een behoord' te leeren, 'T is voor sulcke sieckt niet quaed) 605[regelnummer] Eerst een dragma mosterd-zaden;Ga naar voetnoot605 Langhe peper hondert grayn,Ga naar voetnoot606 En een hand-vol netel-bladen, 'T saem gemenght in brande-wijn. Daetlijck gingh de moeder tyen 610[regelnummer] Met 't receptie nae d'Apteeck, Maer de vrouw die most staen beyen,Ga naar voetnoot611 Want het stond wat in de weeck; Onder tusschen kreegh het meysje Van de doctor een kleysteer 615[regelnummer] Noch eenmael, en noch een reysje, Dat de sieckte nam sijn keer. Daer me quam de Moeder treden, Met d'apteecker aen haer zy, Maer sy vond haer dochter kleden, 620[regelnummer] Heer! De vrou die was soo bly; 'k Meyn soo 't meysje was gheleghen, En sy had de medicijn Achter in haer poort ghekreghen,Ga naar voetnoot623 'T kind sou noch al gauwer zijn.
[pagina 70]
625[regelnummer] 't Licht-gat stond weer op de beenen,Ga naar voetnoot625 En de doctor nam verlof, Die niet langh daer na teegh heenen Naer het kuysche Weeuwen-hof; Daer was me een pols te voelen, 630[regelnummer] Maer die bracht hy in het groen;Ga naar voetnoot630 Dorre kruyden moghen koelen, Maer het sap kan 't beter doen. Vrysters voelje ergens jeucken, Daerment niet wel klouwen kan,Ga naar voetnoot634 635[regelnummer] Scharpe naghels maecken breucken, En dat brenght geen vordeel an; Wild het liever openbaren, Leght het voor de doctor bloot, Want sijn kruyt kan leven baeren, 640[regelnummer] Dat 's een middel voor de doot. Doch ick walgh van 't ordineeren, 'k Hou van geen Apteeckers bry; Daerom sal ick weder keeren. Nae de Soete vrijery; 645[regelnummer] Daer is beter kruyt te smaken. Daer behoeft geen medecijn Harde stronten weeck te maken, Tot verlichtingh van de pijn.
[pagina 71]
Duysend lonckjens, duysend gluertjens, 650[regelnummer] Duysend kusjens heen en weer, Hondert duysend minne-kuertjens Syn de pleysters van dat zeer. Doch daer zyn wel meer gebreecken, Maer daer houd ick gantsch niet van, 655[regelnummer] Menich lever is ontsteecken,Ga naar voetnoot655 Dat geen kusje koelen kan. Daerom gaense nae de doelen, Daer is water voor de brand, Daer 's een dranckje, om te koelen, 660[regelnummer] D'hitte van haer inghewand; Rijnsche vocht, en fransche wijnen, Stinckend kruyt, en luchtich bier,Ga naar voetnoot662 Dat de geesten doet verdwijnen, Dat 's de doofpot van haer vuyr. 665[regelnummer] Leenert was onlanghs aen 't dwalen, En hy raeckten ergens vast, Maer de mantel most betalenGa naar voetnoot667 Wat syn meester had verbrast, En hy worden uyt ghedreven,Ga naar voetnoot669 670[regelnummer] Dat quam seper al te kael, Tomas oom kan beter leven, Maer die kan de Stichtse tael.
[pagina 72]
Menich die niet drincken willen, Maer de dronckers stellen voor 675[regelnummer] Door het maecken van pasquillen, Dat het yeder komt ter oor; 'k Meyn indiens s' haer selfs bedrijven Eensjes stelden by malkaer,Ga naar voetnoot678 Datter uyr, noch tydt sou blijven, 680[regelnummer] Om te schryven van een aer. Maer ick sal mijn daer voor hoeden, Want het schryven siet wat veer; Klout men schurft het dreygt te bloeden, Roertmen strond se stinct te seer: 685[regelnummer] 'k Laet een yeder in syn wesen, Beste-maet is dat niet goet? 't Vry gemoet hoeft niet te vresen, Daer 't onvrye vresen moet. 'k Set myn roer weer nae het minnen, 690[regelnummer] Want de min is al myn lijf; Maer de liefde dryft myn sinnen Nimmer van myn echte wyf, 'k Laet myn oogh wel wat gaen weyen, Maer het loopt niet al te rou, 695[regelnummer] 'k Blijf, al spreeck ick wat van 't vryen, In 't staecketsel van de trouw.
[pagina 73]
Wacker aen verliefde helden, Steld het dutten uyt jou sin, Trouwe minnaers slapen selden, 700[regelnummer] Of se droomen van de min: Die het voorst verslyt met pissen,Ga naar voetnoot701 En het achterst met de wind, Sal ick uyt myn boeckje wissen, Daermen 't puyck van vryers vind. 705[regelnummer] Op, staet op! Ick doogh gheen slapen, 'T vryen is noch niet voldaen, Laet de speel-luy louter schrapen Voor de veynsters, daerse staen: Vrysters hooren 't spelen gaeren, 710[regelnummer] T is de voorbood van de bruyt. Meenigh lysterd nae de snaren, Maer sy houwent met de fluyt.Ga naar voetnoot711-712 Spits-broer 'k had onlancx erbarmen Met een kneghje, dat ick sagh 715[regelnummer] 'Savonds door een scheurtjen karmen,Ga naar voetnoot715 Daer sijn hert te bedde lagh;Ga naar voetnoot716 Heer! de Knaep die kon soo suchten Met veel tranen op sijn wangh; Vrysters houd het voor gheen klughten, 720[regelnummer] Want het valt de maets te bangh.
[pagina 74]
En een ander van ter zyden, Die bescheet de gantsche deur Sonder 't sleutel-gat te myden, En hy riep, dat hebjer veur. 725[regelnummer] 'k Denck de vryster had sijn woorden Nae sijn wensch niet wel ghevat, Dat hy dus haer rust verstoorde; Menschen 't gingher soo van gat. En wat veerder stonter eene, 730[regelnummer] Seecker 'k was hem al voor by: Maer hy riep mijn met sijn steenen,Ga naar voetnoot731 Want de knecht die sat in ly; Och! hy wrong hem schier aen sticken,Ga naar voetnoot733 En hy gaf de klinck een soen,Ga naar voetnoot734 735[regelnummer] Vryer, docht ick, wilje licken, Lick hier naest, daer is 't van doen. Noch een ander van die basen, Die gingh op een pot-huys staen, Want hy meynde door de glasen 740[regelnummer] 't soete kind te sien ontdaen;Ga naar voetnoot740 Borsje seyd ick sonder schroomen, Dat gaet seecker wat te grof, Had dat yemand aers vernomen, 'T heylijck raeckte lichtelijck of.
[pagina 75]
745[regelnummer] Niemand kan hem beter quyten, Als die op gheen vingher past, Doch hy most maer tienmael byten, Of sijn toonen lyden last.Ga naar voetnoot745-748 Vryers wat al minne-vlaghen 750[regelnummer] Brenght de soete nacht al me, Dat de Zon niet kan verdraghen? Maer! al eer ick voorder tre. Yemandt sou hier moghen dencken, Dese vriend die loop te veer; 755[regelnummer] Vrienden, 'k sal mijn echt niet krencken, 'k Spreeck maer van de vryers eer: 'T heught my noch hoe 'k plag te vryen Wort my dat soo quaet gheduyt? Of en kan 't de trou niet lyen? 760[regelnummer] Wel ick scheyder liever uyt. T' is ghenoegh, de tijdt vlied heenen; Spits-broer, 'k meen nae huys te gaen, Want het Maentje is verdweenen, En de vlucht die heeft ghedaen, 765[regelnummer] 'T leven is op straet ghestorven, En het haeckt al nae het stroy Achter moertjes eyer-korven,Ga naar voetnoot767 In een warm gheveeste koy.
[pagina 76]
Vrysters heb ick wat gheschreven 770[regelnummer] Datje niet wel aen en staet, Ay! dat moetje my vergheven, Want het haten is te quaet: Vanje Vryers mach ick hoopen Soo 't haer wat te drolligh luyt,Ga naar voetnoot774 775[regelnummer] Datser ellick eentje koopen,Ga naar voetnoot775 En haer drollen krabben uyt.Ga naar voetnoot776 Als haer doen is uyt-ghewreven,Ga naar voetnoot777 En de schriften sijn verbrand; Isser dan wat aen bedreven? 780[regelnummer] Ellick swijght sijn eyghe schand, En ick sal het mee vergeten, Of ten sy daer yemand weer Van sijn weten wilde weten; Laet hem comen; 'k weet noch meer. 785[regelnummer] En myn weten noem ick grillen,Ga naar voetnoot785 Die wel dickwils zyn gheschiet; Die de vryers weten willen, En ick weetse sellefs niet:Ga naar voetnoot787-788 Maer die 't raeckt, die sal 't wel seggen 790[regelnummer] Die het sellifs heeft ghedaen, Kan het alderbest uyt-legghen. En dan gaet het my niet aen.
[pagina 77]
Want al-eer ick gonst sou derven Van de een, of d'and're brief,Ga naar voetnoot794 795[regelnummer] Wil ick liever datelyck sterven In de armen van myn lief. Vryers, 'k gunt je altemalen, Sterft een doot, die leven gheeft, Yeder mach syn bruyt betalen 800[regelnummer] Met de munten, die hy heeft.	voetnoot+ Titel: het woord Amsterdamsche is in de tekst gothisch gedrukt. voetnoot7 Regel 7 verveelt: is onaangenaam voor. voetnoot13 Broeje borden: maak je borden warm. voetnoot15 smeer: vet. voetnoot19 Heugel: verstelbare, getande haak waaraan de ketel of pot boven het vuur hangt. voetnoot21 heert: haard. voetnoot22 (het vuur) rekenen: met as bedekken en daardoor temperen. voetnoot30 Als de schicking heeft het heur: als de boel aan kant is. voetnoot32 stal houd aen: niet verder gaat dan. voetnoot33 beyde: wachtte. voetnoot35 bescheyden: uitgenodigd om te komen. voetnoot40 Soo 't geen meertsche Bucking was: als het tenminste geen maartse droge bokking was. voetnoot41 Slacht: lijkt op; speten: oude meervoudsvorm van spit. voetnoot43 Dat wy Plomperts Lever heten: de jonker had dus geen braadkuiken maar een veel lager aangeslagen lever aan zijn spit gestoken; en zo heeft Melis, de spreker in het gedicht, bokking gegeten i.p.v. kip. voetnoot47 Maer ick denck etc.: Maar ik denk dat wij de enigen niet zijn, en men doet veel om de schijn op te houden! voetnoot55 Courtoysaentje: minnaar. voetnoot60 Huygens: nl. in 't Voor-hout, dat in al deze lange gedichten nagevolgd wordt. voetnoot63 beckje: liefje. voetnoot64 lodderlijcke: ‘lekkere’; veer: veren, bed. voetnoot65 Helder op: Schep moed. voetnoot66 de Hagenaer: Huygens. voetnoot67 van sulcken op-ghequeeck: door dergelijke lieden opgevoed, uit een dergelijk milieu. voetnoot72 een Oortjes Kockje: wat ‘oortje’ (munt) betekent, is bekend, maar aan welke van de vele betekenissen van ‘Kock’ hier gedacht moet worden, is onzeker. De betekenis van het geheel is duidelijk: geen knip voor de neus (waard). voetnoot73 Drenghter deur: sla je er doorheen (lett.: dring er door). voetnoot85 begheven: in de steek laten. voetnoot88 hy bijt gheen vinghers of: hij neemt geen risico's? (zie ook regels 745-748). Het wnt noemt deze passage en ziet een betekenis ‘spijt hebben’ (samenhangend met ‘zich op de vingers bijten’). Ten onrechte dunkt mij. voetnoot96 de Arend: attribuut van Jupiter. Mogelijk wordt hier een toespeling gemaakt op een eigennaam. voetnoot97 rits: hitsig. voetnoot101 Hopman: aanvoerder (van de vrijers). voetnoot109 efter: evenwel. voetnoot110 schroef: losbol. voetnoot114 ten loopt niet langhe aen: het zal niet lang meer duren. voetnoot115 dicke konen: ws. equivalent van ‘een blauw oog’. voetnoot117 slegh(s): tenminste. voetnoot118 Schaffer: tafeldienaar. De ‘vrijer’ wordt nog steeds met Jupiter in verband gebracht; dit woord ‘schaffer’ slaat nl. op de manke Ganymedes, schenker van Jupiter. voetnoot119 de Son: ook dit verwijst nog naar Jupiter. voetnoot126 Onse Griet etc.: Grietje slaapt heus wel, al krijgt zij geen zoen. voetnoot130 groen: geil. voetnoot133 klouwen: h. kietelen. voetnoot136 je (...) naer: na jou. voetnoot137 nichjes: meisjes. voetnoot138 Speulen knick-knick-knelis-huys: de liefde bedrijven (eig. een nu onbekend kinderspel, maar de hier gebruikte toepassing is algemeen). voetnoot139 dichjes: dicht blijven = zwijgen, niets uitlaten. voetnoot140 Dan is 't sus! daer slaept een muys: Dan wordt er gedaan alsof er niets gebeurd is. voetnoot147 bestreecken: kan betekenen ‘geraakt’, ‘getroffen’. Hier obsceen gebruikt. voetnoot158 Tureluer: 1) het zingen van een eenvoudig liedje (wiegeliedje) of het ‘zingen’ van het kind zelf, 2) de liefde (sexueel). Beide betekenissen zijn hier mogelijk. Dat hangt ook af van de vraag of al hier ‘reeds’ betekent dan wel ‘geheel’. Zie ook St. Nicolaes, p 184, regel 96. voetnoot160 een Keunincx kint: hier mag men ongetwijfeld weer een toespeling op een eigennaam als bv. Koning achter zoeken. voetnoot170 Wie wil nou begraven zyn: Wie zou dit niet allemaal mee willen maken. voetnoot172 trecken aen de lijn van het (...) schuytje: de beeldspraak van het ‘schuitje’, in allerlei variaties, wordt vaak gebruikt met betrekking tot het bedrijven van de liefde. voetnoot176 neers: aars. voetnoot179 Sorgh: Vrees (ww). voetnoot185 soetje: ws. drukfout voor ‘soete’. voetnoot203 narre-slee: arreslee. voetnoot207 doe Plutoos waghen / 'T kint van Iupiter verleyd': Het is niet duidelijk waar dit op slaat. Op het verhaal van Proserpina (dochter van Jupiter) die door Pluto ontvoerd werd? Of op de nymf Minthe, die (bijna) door de schitterende wagen van Pluto verleid werd? voetnoot217 'k waer bescheyden: ik was (vandaag) ergens op bezoek. voetnoot224 schoeg: schuldig. voetnoot225 sachten: afbetalen. voetnoot232 dryen: Gijsbert, de kleermaker en de lakenverkoper. voetnoot237 Die kookt voor twee Exters pappen etc: die heeft twee vrouwen, maar ze wonen niet bij elkaar. voetnoot239 klappen: kletsen. voetnoot240 leegh ghesneen: licht gesneden, d.i. weinig gekuist in hun taal? voetnoot245 mijn: mij. voetnoot246 geld' (en) de: ‘geld deed’, dus: betaalde. voetnoot248 lagh ick mee: daar lach ik om, dat vind ik ridicuul. voetnoot253 Wie het moyst' in 't moy doet duycken: Wie het mooiste (het lichaam) hult in het mooie (fraaie kleren). voetnoot256 schier: al gauw. voetnoot259 Bloemers bloemen: ws. zinspeling op de boven alles uitmuntende bloemenschilderijen van Abraham Bloemaert (1564-1651). voetnoot266 de Volle Maen: ws. Tobias van Domselaer. Zie ook Voerman, p. 565. regel 277 vlgg. voetnoot267 gaer: bijdehand. voetnoot268 Fulpe: fluwelen. voetnoot270 Muyt: eig. kooi, dus: gevangenis. voetnoot277 Braselet: armband; koopen: terugkopen. voetnoot278 de Beer: de broer van Domselaer. voetnoot280 gheen, tekst: gheeu; Aramant: ? voetnoot290 het brandend' kind: blijkbaar weer een toespeling op een bestaande persoon. voetnoot291 does': toen zij; een Salmander: ws. wordt hiermee een (onecht) kind bedoeld, zie ook regel 314. voetnoot293 't ryden: het bedrijven van de liefde. voetnoot297 onfluyten: drukfout voor ontsluyten? (latere drukken hebben dit inderdaad). voetnoot298 ontsteecken: aangebroken, opengestoken. De betekenis van 297-298 is niet duidelijk. voetnoot301 beloeren: het wnt en andere woordenboeken geven slechts de betekenis ‘bespieden’. Het is echter duidelijk dat deze hier niet de juiste kan zijn. Een afleiding van ‘loer’, d.i. namaakvogel waarmee de valk tijdens de jacht aangelokt wordt, dus iets als: voor de gek houden, lijkt mij hier het waarschijnlijkst. voetnoot305 drillen: copuleren. voetnoot307 ontdreyen: lett. ontdraaien, dus: er aan ontsnappen. voetnoot314 Peetjens van Salmanders zaet: ws. moeders van onechte kinderen (zie ook regel 291). voetnoot317 Vuyle-bieren: ? Er is een woord ‘vulle-bier’, d.i. bier waarmee het vat aangevuld wordt. En verder is er een dichter C. Felbier. voetnoot328 Pol: minnaar, meestal van een getrouwde vrouw. voetnoot337 Marckt: jaarmarkt, kermis. voetnoot339 de Valckenburghse kruymen: ws. de feesten in Valckenburg (tijdens de in die jaren heel bekende kermis in begin september). voetnoot343 dat wierp de Meysjes onder: daar konden de meisjes niet tegen (nl. de wijn). voetnoot360 Soo de gest aen 't rijsen is: wanneer zij al zwanger is (en deze stoet van afzichtelijken ziet, hetgeen volgens het bijgeloof onaangename gevolgen voor het kind kan hebben). voetnoot363 haer nayen laten: zich beslapen laten, maar deze beeldspraak is niet zo versleten als in ons spraakgebruik. voetnoot364 Eer het schaepje waer gescheurt: voordat de zaak beklonken is (dus: het huwelijk gesloten). Gescheurd, van: scheuren, in stukken verdelen, of van een verbasterd ‘scheren’. voetnoot369 die packen paeren / Sonder moeyten met haer rugh: die zonder inspanning een last, namelijk een bochel, op hun rug dragen. voetnoot372 oorgat: gleuf in een brug, waar de mast van een passerend schip door kan glijden, zodat de brug niet opgehaald hoeft te worden; de papebrugh: hoge houten brug over het Damrak. Op deze brug, met een brede gleuf in het midden, leek het gebochelde paar dus. voetnoot393 aerts: ws. gelijk aan ‘aers’, anders. Een andere mogelijkheid is echter dat men aan ‘aertigs’ moet denken. voetnoot397 en volgende regels: onduidelijk. Ws. betekent loeren: schurken, of is drukfout voor: hoeren. voetnoot403 Griet Danckers (en volgende personen): herbergiersters, met een nogal persoonlijke service (aangezien zij de ‘drillers’ goed doen). voetnoot405 klem-kous: in dit woord moet men bij ‘kous’ niet zozeer aan het kledingstuk denken, als aan de homoniem, die vrouwelijk geslachtsorgaan betekent. voetnoot416 droopen: lett. vet op wildbraad druipen, vaak gebruikt in de betekenis: verteren, met een bijgedachte aan copuleren. voetnoot417 en volgende: deze hele strofe spreekt van bezoek aan lichte meisjes, in een volgehouden beeldspraak, ontleend aan het kaatsspel. voetnoot420 de Netten: veel voorkomend beeld voor vrouwelijk geslachtsorgaan. voetnoot422 Troef, en Grieltje: deze woorden heb ik niet kunnen vinden. Mogelijk zijn het de aanduidingen van bepaalde slagwerktuigen, die bij het kaatsen gebruikt worden, een soort ‘rackets’. Troef kan samenhangen met ‘tro(e)ffel’, grielje met het franse grille, waaraan ook het woord ‘griel’ (koperen raster) uit de papierindustrie herinnert. voetnoot423 schellinghs ballen: goedkope ballen. voetnoot424 Daer het meest al hayr van schijt: waar de meeste al van kapot zijn zodat de haarvulling eruit komt. Maar natuurlijk gaat het niet om deze primaire betekenis. Er wordt ws. gezinspeeld op de oude mannen (die hun haar verliezen), die bij deze versleten vrouwen hun heul zoeken. voetnoot427 te binden: vast te binden. Deze vrouwen lopen niet weg, blijven als een lammetje staan. voetnoot433 beschyter velen: maakt dat velen er bekaaid af komen. voetnoot435-436 verklaring: het afsluiten van de boeken als men al bankroet is, komt te laat. voetnoot439 treecken: handigheidjes. voetnoot440 onnoselen: onschuldigen. voetnoot443 net-ghevylde: keurig gepolijste. voetnoot445 de may planten: copuleren (lett. de meiboom opzetten). voetnoot449 Blood-hert: de laffe minnaar (maakte dat hij weg kwam). voetnoot453 vergen: lett. vragen. voetnoot462 sellifs: zelf. Tengnagel vraagt zich hier af waarom niemand van die hele Amsterdamse dichterbent over deze dingen schrijft (‘zijn pen te drinken bied’), en ondertussen doet hij het zelf... voetnoot463 deuvick: vat (eig. pin in het spongat van een vat). voetnoot464 het kroeghje van Apol: Misschien moet hier gedacht worden aan het nogal levendige etablissement van Eduard Hancock, al neemt De Roever (I, p 113) aan dat pas de zoon van Eduard, Richard Hancock, het uithangbord koos waarop Apollo temidden van de muzen, boven op de Helicon, te zien was. Het kan natuurlijk dat alleen figuurlijk over ‘de kroeg van Apollo’ wordt gesproken. Gezien de volgende regels, geef ik echter de voorkeur aan de eerste interpretatie, waarbij de tweede zich dan zonder moeite aansluit, omdat Hancocks herberg een artiestenkroeg was. voetnoot466 het groote Nectars vat / Op haer tanden setten: aan het dichten sloegen. voetnoot469 de steyle toppen: de Helicon. voetnoot470 het, tekst: her. voetnoot471 minne-droppen (...) daer een beeck van quam: zonder twijfel zinspeling op het liedboekje 't Amsteldams Minne-beeckie, waarvan de eerste druk verscheen in 1638. Voor de geschiedenis van dit boekje is deze hele passage interessant, omdat men eruit mag opmaken dat Pels en Moor als ‘redacteuren’ beschouwd worden, en mogelijk dat het boekje de publicatie was van een soort dichterskring, die in de herberg van Hancock bijeen kwam. voetnoot477 haer Goden: hun ‘redacteuren’ (zie ook regel 482). voetnoot478 de Nectar was hier op: hier viel geen inspiratie meer te vinden (en die kwam blijkens de volgende regels uit de liefde zelf). Daarom gaan zij ‘naar de Indiaan’. voetnoot486 Sluypen weer nae dese wal: weer heimelijk in Amsterdam aan wal zullen komen. voetnoot495 vergallen: eig. van de gal ontdoen, h. natuurlijk weer obsceen. voetnoot497 en volgende strofe: zoals in dit soort gedichten vaak de beeldspraak van een hele passage samenhangend gehouden wordt, is in deze strofe consistent het schermen als arsenaal van beeldspraak voor geslachtsverkeer gebruikt. Men mag in zo'n geval aannemen, dat er een directe toespeling aanwezig is (bv. op een bestaande ‘schermmeester’), die ons ontgaat. De man wordt hier gerekend verloren te hebben (‘onder gaen’ in regel 502) omdat ondanks al de steken die hij het meisje toebrengt, zij op de been blijft. voetnoot499 het woord ‘natte’ releveert het obscene gebruik van ‘naeyster’ dat op zich zelf niet veel zou zeggen. voetnoot507 treden: bespringen. voetnoot509 tucken: blijven wachten. voetnoot510 sy sijn wel te moe: het gaat zo goed (dus wij moeten het spel niet verstoren). voetnoot512 dan valt de borst licht toe: als de moeder het kind de borst uit de mond neemt, kan het al gauw gebeuren dat daarna de melk niet meer wil komen. voetnoot519 beun-haesen: h. ws. klaplopen. voetnoot522 knip-luys: scheldwoord voor kleermaker. voetnoot525 beklappen: verraden. voetnoot527 haer kousen doen lappen (etc.): een zeer gebruikelijke omschrijving van copuleren, mogelijk gemaakt vooral door de dubbele betekenis van het woord ‘kous’ (zie ook regel 405). voetnoot538 Waer: Als; daer: waer. voetnoot539 Of men sacher punten bieden: Dat men er een discussie over de prijs zag houden. voetnoot542 bedrogh: h. bedriegend gespuis. voetnoot543 haer messen trecken: obscene bijbetekenis. Er wordt h. beweerd dat men in de beurs hekken heeft moeten plaatsen om paal en perk aan de vrijpartijen te stellen. voetnoot550 sportjen: plankje. voetnoot551 loos-bedeckt: losjes bedekt, zo bedekt dat het gemakkelijk ontbloot kan worden. De gaten waar een wolf zelfs door een schaap al ingejaagd kan worden, zijn natuurlijk de vrouwelijke geslachtsorganen. voetnoot585 ('T wijf dat) lieter stracx bepraten: liet zich meteen ompraten. voetnoot586 sy wist van 't veynsen niet: zij had niet door dat haar dochter maar toneel speelde. voetnoot596 gouwe ringh: ten teken van de artsen-waardigheid. voetnoot598 berad: snel. voetnoot605 dragma: drachme, medicinaal gewicht, één kwart lood of één achtste ons. voetnoot606 grayn: grein; 60 grein is een drachme. voetnoot611 beyen: wachten. voetnoot623 Achter in haer poort: rectaal. voetnoot625 't Licht-gat: het geile ding. voetnoot630 die bracht hy in het groen: die liet hij naar buiten gaan. Het geneesmiddel dat voor het jonge meisje goed was, wordt hier niet gebruikt. Het weeuwtje moet opstaan, want medicijnen (dorre kruiden) kunnen haar niet zo goed helpen als de levende natuur. voetnoot634 klouwen: krabben. voetnoot655 Menich lever is ontsteecken (ontstoken): menigeen heeft zo'n trek in sterke drank. De lever wordt in veel uitdrukkingen met drankzucht in verband gebracht. voetnoot662 stinckend kruyt: tabak. voetnoot667 de mantel most betalen: hij moest bij wijze van betaling zijn mantel achter laten. Op iets dergelijks wordt ook gezinspeeld in Grove-roffel (p 112, regel 120). voetnoot669 uyt ghedreven: buiten de deur gezet. voetnoot678 stelden by malkaer: opschreven. voetnoot701 het voorst: zijn geslachtsorgaan. voetnoot711-712 Meenigh luysterd nae de snaren, / Maer sy houwent met de fluyt: Menig meisje laat zich een aubade door een minnaar brengen, maar geeft de voorkeur aan het minnespel. voetnoot715 een scheurtjen: een kier. voetnoot716 hert: hart, liefje. voetnoot731 steenen: kreunen. voetnoot733 sticken: stukken. voetnoot734 klinck: deurknop. voetnoot740 ontdaen: ontkleed. voetnoot745-748 In verband ook met regel 88 neem ik aan dat ‘die op gheen vingher past’ hier weer betekent: die risico's durft te nemen. Letterlijk betekenen de volgende regels dan: maar na tien keer een vinger afbijten, is men aan zijn tenen toe. Ik neem aan dat dit inhoudt: maar als je tevéél risico's neemt, gaat het mis. voetnoot767 eyer-korven: billen. voetnoot774 haer: hun. voetnoot775 Datser ellick eentje koopen: nl. van het boekje. voetnoot776 En haer drollen krabben uyt: En de gekke verhalen over henzelf (uit het boekje) zullen verwijderen. voetnoot777 uyt-ghewreven: uitgeradeerd. voetnoot785 grillen: fantasieën. voetnoot787-788 Betekenis: Wie willen weten wie de vrijers zijn, (die kan ik niet helpen want) ik ken ze zelf niet. voetnoot794 brief: zot, ‘versierder’.

Vorige Volgende

Amsterdamsche Mane-schynGa naar voetnoot+

Over het gehele werk

plaatsen