De Vlaamsche School. Jaargang 4

Kunstwerken van Walther Pompe.

Tot den dag van heden worden de kunstwerken van verschilligen aerd, door W. Pompe gewrocht, in onderscheidene familiën niet alleen te Antwerpen, maer ook in andere steden met eerbied bewaerd en den aenschouwer met eene zekere voldoening getoond. Het eerste woord is doorgaens; t'is een Pompe, als of men zeggen wilde: zie wel, beschouwd het wel, 't is geen werk van een knoeijer, maer wel van een kunstmeester. En inderdaed, wanneer men zulkdanig werk met aendacht beschouwt, dan ontdekt men er waerheid en kunst in, doch in het eene gewrocht meer dan in het ander; zyne kruisbeelden, by voorbeeld, worden het meest gezocht en geacht. Even eens geschiedt zulks by openbare veilingen van meubelen, voorwerpen, enz.; is er een werk in van Walther Pompe, men zal niet nalaten het zelven met eere te melden en den liefhebberen aen te pryzen die het dan ook naer verdiensten waarderende, gretig aenkoopen. Wy mogen gerust nederschryven dat de kunstgewrochten van W. Pompe steeds zullen gezocht en gewild worden. Voor zoo veel als wy er in gelukt hebben, willen wy hier eene lyst van Pompe's verschillige werken, welke wy weten te Antwerpen en elders nog te bestaen, gaerne mededeelen. Indien zy allen moesten opgegeven worden, dan zou er een boekdeel van 200 bladzyden toe van noode zyn.

Intusschen zie hier eerst diegene welke met de letters van zynen naem en het jaertal gemerkt zyn.

1728. By den heer J. Verschuylen, onzen beroemden zilverdryver, op de Lombaerdevest, te Antwerpen, de volgende:

1. Een Leeuw, gemerkt Walterus Pompe f. 1728.

2. Een St-Joris, gemerkt W. Pompe fecit 1738 15 augusti.

3. Een O.-L.-Vrouwebeeld, dragende het merk W. Pompe, 16 angusti 1738.

4. Een Leeuw tegen een Serpent worstelende, met het merk: W. Pompe, 1759, 22 juny.

5. Een H. Dominicus, met den naem W. Pompe f doch zonder jaertal.

1729. By den weled. heer Eug. Van Delft, op de Meir, te Antwerpen, de volgende:

1. Een kindje te drinken gevende aen eene zwaen, op den voet leest men: op kersavond gemarkt, 1729, W.P.

2. Een kindje tegen eenen hond worstelende: W.P. fc. 1729.

3. Juba schenker by Juno, met de letters: Anvers, 1771 W. Pompe fecit.

4. Ganimedes schenker by Jupiter, gemerkt: W. Pompe, fc. Anvers, 1772.

Volgens de getuigenis van deskundigen zyn deze werkjes wel uitgevoerd.

1731. In de kerk te Linth.

Een tabernakel op den hoogen altaer, hebbende tot kroonwerk een Pelikaen, die op zynen rug het volgende draegt: W. Pompe 1731. Naer het schynt zou dit tabernakel herkomstig zyn uit het oud klooster der Brigitinnen van Hoboken⁽¹⁾, met nog twee andere beelden, namelyk een Christusbeeld, voorstellende eene verschyning van Christus aen de H. Brigitta. Onder eenige teekeningen en schetsen van Walter Pompe welke ik bezit, tref ik eene schets aen van gemeld werk. Gezegde beelden, na langen tyd op den zolder van de kapel gelegen te hebben, zyn in 1840, wanneer, deze tot kerk gebouwd werd, onder den predikstoel geplaetst geworden.

1732. By den heer Maillard, Lange Nieuwstraet, te Antw. hersteller van schilderyen en kunstliefhebber, een fraei palmhouten Christusbeeld, geteekend W. Pompe, 1732.

1737. In de kerk te Lith, N. Braband, de volgende:

1. Aen de eene zyde des hoogen altaers, een O.L. Vrouwebeeld: en aen de andere zyde een St.-Josephsbeeld, dragende tot merk, W. Pompe, 1737.

2. Nog een O.L. Vrouwe- en een St.-Josephsbeeld, uitmuntende schoon: gemerkt 1761.

3. Een St.-Lambertus, beschermheilige der parochie.

1737. By den heer P. Visschers, pastoor van St.-Andrieskerk, te Antw. de volgende: 1. Twee basrelieven, in gebakken potaerde, voorstellende het een, het hoofd van onzen Zaligmaker, en het ander het hoofd van O.L. Vrouw, beide gemerkt W. Pompe, 1737.

2. Een zeer fraei palmhouten Christusbeeld, met eenen berg tot voet. Achter op het beeld staet: W. Pompe, 13 septembre 1758. Dit Christusbeeld is herkomstig van Z. Hoogw. Th. Jos. Wellens, bisschop van Antwerpen, die het zelven ten geschenke gegeven had aen zyne nicht Maria Jacoba Wellens, ter gelegenheid van hare professie tot Beggyn, op het Beggynhof te Antwerpen, den 29 mei 1759, en welke aldaer overleed den 5 october 1805.

3. Een Salvator mundi kunstiglyk geteekend en gemerkt: W. Pompe fecit 1745, 14 juny; onder staet: Sicut misit me Pater et ego mitto vos, Joa. 21.

4. Een St.-Sebastiaen, met kunst geteekend. Onder leest men: W. Pompe delineavit 1759, 4 maij.

5. Een klein, maer allerkunstigst uitgevoerd ivooren kruisbeeldje, zonder merk. (Geschenk my gedaen door den zeer eerw. heer L.D.G. Delzenne, pastor van het Beggynhof te Antwerpen, overleden den 27 april 1830).

6. Een zeer fraei en kunstiglyk uitgevoerd St-Joan. Nepomucenus, staende op eene brug, en twee engeltjes, zonder merk en jaertal.

7. Eene verzameling van schetsen en teekeningen voorstellende heiligen, altaren, relikwiekasjes, naemlysten van broederschappen enz. de vier jaergetyden en andere sieraden, meest allen met studie uitgevoerd en dragende het handteeken: W. Pompe.

1740. De hooge altaer op de hooge choor in de kerk te Turnhout, geteekend W. Pompe 1740, 22 october.

Deze altaer stelt voor den Zaligmaker de sleutels van het Ryk der Hemelen aen den H. Petrus gevende. Beide beelden zyn zeer groot en staen in 't midden van boomen met vruchten beladen, waerby eenige schapen en vogelen. In 1822 zyn er aen deze byzynde sieraden veranderingen toegebragt geworden. Boven de

(1) De Brigitinnen te Hoboken zyn in 't begin van de maend mei 1784 vernietigd geworden.

[p. 125]

tafel des autaers treft men dry basrelieven aen, voorstellende aen den eenen kant, het H. Sakrament, en aen den anderen kant, het manna uit den Hemel neêrstortende; in 't midden der beide afbeeldingen staet een H. Hert. Tegen de pilaren stonden voortyds de beelden van de H. Maegd Maria, en van den H. Joannes, half uitkomende, als deelmakende aen een zeer groot Christusbeeld op het kruis en op eenen berg. Deze zyn naderhand verplaetst geworden op de hooge choor, als ook de borstbeelden der HH. Vaders Augustinus, Ambrosius, Gregorius en Bernardus die de paneelen der grondstukken versierden. Het bovenste deel des altaers is een hemel waer God de vader, omringd met sterren en engelen, de zegening aen de wereld geeft; daerby nog in de wolken de H. Barbara, haren toren en eene lelie in de hand hebbende, en door eenen engel gekroond wordende. Deze heilige is ook op bovengemeld tydstip uit den altaer weggedaen geworden. Naest de koepel, boven de kolommen staen twee groote engelen, met bazuinen. In het bovenstuk des altaers is een alziende oog en een wereldbol met kruis.

Van den zelfden meester is er ook nog in gemelde kerk een troon dienende op den hoogen altaer; aen de eene en andere zyde staet een engel eene kroon in de hand hebbende, op eenen voet waerop het H. Sacrament afgebeeld is. Deze troon heeft eenige veranderingen ondergaen.

Van Walter Pompe bestaet er mede nog op het stadhuis, te Turnhout, in de zael gezegd de schepenkamer, een fraei Christusbeeld, en in de kerk van het gasthuis aldaer, eene piramide met loof en beeldhouwwerk⁽¹⁾.

1742. In de aelmoezenierskamer by het Bureel van weldadigheid, te Antwerpen, een fraei palmhouten Christusbeeld, dragende tot merk: W. Pompe, fe. 1742.

1743. By de zusters Apostelinnen op de peerden merkt, te Antwerpen, een Christusbeeld met het merk: W. Pomp (e) 1743.

1747. 14 february ‘twee doodshoofden gemaekt door my: W. Pompe voor mynheer Belchier te Londen.’ Eigenhandige aenteekening van den meester.

1748. By mynheer Vander Voort, te Antwerpen, een fraei palmhouten Christus, gemerkt: W. Pompe, fecit 1748 13 september.

1751. In de kerk, te Oostmalle, Prov. Antwerpen, de volgende:

1. Een St. Antoniusbeeld in hout, geteekend W. Pompe fecit 1751, October. Onder staet: St. Antonius ABT out 105 jare.

2. Een St. Joannes Nepomucenus, groot beeld in steen, geteekend W. Pompe, f. 1760. Dit beeld stond eertyds op de Kaes-rui, te Antwerpen; Sedert 1836 staet het zelve in gemelde kerk, op den voet leest men: NepoMUCenUs spLenDor VICInIs. Men weet dat W. Pompe in de Kaesstraet woonde; naer het schynt heeft hy het beeld aen de gebuerte ten geschenke gegeven.

1754. By den eerw. heer J. Van Pruyssen, onderpastoor te Schelle, by Antwerpen, de volgende:

1. Eene H. familie, Jesus, Maria, Joseph, gemerkt: W. Pompe 1754.

2. Eene St. Anna, houtenbeeldje, met het merk: W. Pompe, 1754. Beide stukken zyn kunstiglyk uitgevoerd.

1755. By den heer J. De Braey, Kammestraet, een groot Christusbeeld in palmhout, nog wel het schoonste van al degene welke ik aengetroffen heb. Op den eenen kant van den voet leest men: ad majorem Dei gloriam, en op den anderen kant; W. Pompe. fecit 1755.

De liefhebbers der schonne kunsten zouden dit stuk bewonderen. 1756. In de kerk te Merxem, by Antwerpen, de St-Sebastianus-altaer, gemerkt: W. Pompe fecit 1756. Deze altaer heeft 900 guldens gekost.

1757. By den heer Giebens, achterkleinzoon van Walter Pompe, in de Wolstraet te Antwerpen, eene groep van twee kindekens, in gebakken steen, dragende tot merk: W. Pompe fecit 1757.

Nog een zoo desgelyke, als tegenstuk; en een nederliggende kindeken met bloemen in de hand, zynde dit het middenstuk der twee gemelden; zonder merk.

1759. In St-Jacobskerk, te Antwerpen, een St-Rochusbeeld, in hout, geteekend W.P. 1759. Dit beeld heeft voortyds gestaen in eene nis boven de poort van St-Julianuskapel, in de Hoogstraet. Sedert 1833 staet hetzelve in gemelde kerk.

1759. By den eerw. heer Van Looy, onderpastoor van St-Peeterskerk, te Leuven, een fraei en kunstig uitgevoerd St-Joannes-Nepomucenus, in palmhout, geteekend op de eene zyde: W. Pompe fecit, en op de andere zyde: 1759, 18 september.

1761. Een O.L. Vrouwe beeldeken met het kindje, eertyds berustende by wylen den heer Corn. Thys. Hetzelve was geteekend: W. Pompe, 1761, 20 december.

1764. By den heer P.Th. Moons-Vander Straelen, in de Lange Nieuwstraet, de volgende:

1^o Eene schilpad gemerkt: W. Pompe 1764, 3 julii.

2^o Een jong konyn, geteekend: W.P. f. 1770.

3^o Een vossenkop, ongemerkt, allen dry in gebakken potaerde.

1773. By den heer doctor, F.S. Giebens, achterkleinzoon van W. Pompe, een palmhouten Christusbeeld, met berg, geteekend: W. Pompe, 1773.

1775. By den weled. heer H. Le Grelle op de Meir, te Antwerpen, een Apollo overwinnaer van den draek Pytho, in ivoor; boven staet: Apollo, en beneden: W. Pompe fecit 1775 à Anvers.

t'Is een van de schoonste kunstwerkjes in dien aerd welke Pompe verveerdigd heeft.

1775. By den weled. heer Geelhand-de Labistrate, in de Gasthuisstraet, te Antwerpen, de volgende:

1^o Een ivooren bas-relieve, voorstellende Mars en Venus, gemerkt: W. Pompe, 1775.

2. Een Ceres en Mercurius in t' midden der werkzaemheden van den oogst, geteekend: W. Pompe, 1755.

Vele kunstwerken van Walter Pompe dragen zyn handteeken en het jaertal van derzelver uitvoering, zoo als wy hier opgegeven hebben, doch vele dragen enkel zyn handteeken zonder jaertal, en eenige dragen noch het een noch het ander, hoewel zy, zonder den minsten twyfel, zyne kunstgewrochten zyn. Zie hier:

1. In St-Elisabeths gasthuis, te Antwerpen, eene H. Barbara, groot 2 ½ voet, gemerkt: W.P.

Ibid. Een H. Nicolaus, bisschop van Myra.

Ibid. Twee engelen.

2. By mynheer Havenith-Fuchs, te Antwerpen, een Christusbeeld, geteekend: W.P. Achter op het paneel leest men: ‘ontfangen van d'heer Oems de somme van veertien gl. voor het retouseren van eenen palmen Christus, voor het maken van eenen noteleren berge met slange bladeren ende dootshooft ende beenderen oock voor een lindenboomen beghske voor dit en een ander cruys. Walterus Pompe.’

3. In O.-L.-Vrouwekerk, te Antwerpen, een troon voor den hoogen altaer. - Een relikwiekasje in St-Augustinuskerk.

4. Een groot Christusbeeld in de voorplaets van St-Antoniuskerk, te Antwerpen. - De altaer te Oirschot, in de kerk, voorstellende Petrus in de banden.

(1) Medegedeeld door den eerw. heer C. de Fierlant, wien ik verzoek myne dankbaerheid daer over te willen aenveerden.

[p. 126]

5. In St-Laurentiuskerk, in de Marckgrave Lei, by Antwerpen, twee engelen. Een Christusbeeld by den eerw. heer Buelens.

6. In de kerk te Mortsel, by Antwerpen, in de sacristy, een allerschoonste tabel tot aenduiding der uitvaerten en fondatien, hoog zynde 3 ½ voet, breed 2 voet, met fraeije figuren voorstellende den alverslindenden tyd.

7. In de kerk te Beveren, Vlaenderen, bestond er eertyds een kunstig beeld van St-Sebastiaen, met twee Schutters, door W. Pompe verveerdigd. Dit beeld is later, met andere kerksieraden, openbaerlyk aen de kerkdeur verkocht geworden. De heer Myin, van Antwerpen, dit beeld als een kunstwerk van den vermaerden W. Pompe achtende, en mogelyk droeg hetzelve zyn gewoon merk, heeft het zonder aerzelen aengekocht. Naderhand is dit beeld in de verkoopingszael van D. De Raed, op de Yzeren Waeg, aen eenen engelschman verkocht geworden. Wat aengaet de twee gemelde schutters welke by het beeld van St-Sebastiaen waren, of dezen dan ook door dien engelschman zyn aengekocht geweest, weten wy niet. Intusschen staen zy te Londen, by eenen Lord, aen eenen trap, en dienen tot lichtdragers, hebbende elk eene lamp in de hand⁽¹⁾.

Zoo gaet het; by gebrek aen kunstwaerdering worden niet zelden fraeije beelden en sieraden door goede meesters verveerdigd, weg gedaen en door knoei- of nieuwmodische werken vervangen.

8. De beelden voor het stadhuis te Middelburg en die gene van de Leeuwenstraetschekerk te Rotterdam zyn door W. Pompe en zynen zoon Engelbert verveerdigd.

9. Te Leende, N. Braband, bestaet een zeer fraei Christusbeeld met andere kleine sieraden door W. Pompe.

10. In eene naburige kerk by gemeld Leende zyn van den zelfden meester nog verschillige beelden, waervan er dry wezenlyk kunststukken zyn, namentlyk een Christusbeeld, Levens-grootte, eene mater Dolorosa, een Ambrosius, als mede een fraei St.-Antonius beeld.

11. By den heer Giebens, in de Wolstraet, een St.-Peeter en Paulus-beeldeken.

Ibid. Een ivooren Christus op eene kartel.

Ibid. Een Cicero in albast. Ibid; een Demosthenes in albast.

Ibid. Eene verzameling van schetsen, teekeningen van altaren, lysten van broederschappen, relikwiekassen, van beelden en groepen enz.

12. By vrouwe weduwe Van Geetruyen-Vanden Dries, op den Oever, te Antwerpen, een palmhouten Christusbeeld, met doodshoofd en beenderen, gekocht in den koopdag van wylen Engelbert Pompe, Walters zone, op het Zand. Boven op het kruis leest men: Jesus Nazarenus, rex judoeorum.

13. By den eerw. heer J. Kistemaekers, een ivooren Christus door W. Pompe, gekocht ten huize van vrouwe weduwe Verbuecken, op het Beggynhof, te Antwerpen, ten pryze van 300 franken.

14. By eene verkooping van wege zekeren heer P. Locquet werd een ivooren groep van W. Pompe voor 135 gulden verkocht.

15. By den heer notaris Pauwels, Minderbroederstraet, te Antwerpen, een O.L. Vrouwe, zittende op een wereldbol, met het kindeken Jesus, regtstaende, herkomstig van juf. Pauwels, te Merxem.

16. By den eerw. heer C. Vanden Nest, Houdaenstraet, te Antwerpen, een klein maer zeer kunstig uitgevoerd ivooren Christusbeeld.

Ibid. Een St. Joris in steen, zeer fraei.

17. By vrouwe, weduwe Van Celst, op St. Jacobsmerkt, te Antwerpen, in het sticht der zusters van Liefde, een Christus, een O.L. Vrouwebeeld en een Engelbewaerder.

18. Op eenen cataloog van kunstvoorwerpen en raretyten waervan de verkooping den 5 juny 1809 plaetst gehad heeft te Antwerpen treffen wy de volgende kunststukken van W. Pompe aen. Wy doelen de zelve des te liever mede omdat wy byna zeker zyn dat er van gemelde kunststukken in de Antwerpsche familiën aenwezig zyn.

N. 2. Een ivooren Christusbeeld met kruis en berg, doodshoofd en beenderen, zeer uitvoerig gemaekt in den besten tyd van W. Pompe.

N. 3. Een dito met kruis en berg van palissander hout, met doodshoofd, beenderen en cieraden, door den voornoemden W. Pompe, hoog 37 een. ofte 15 duymen.

N. 31. Twee figuerkens op pedestaelen, verbeeldende de H. Moeder Gods en St.-Jan in palmhout; de pedestaelen van ebbenhout, door Walt. Pompe, hoog 14 cent. oft 5 ½ duymen.

N. 34. Een Lievrouwen beeldeken in een kasken met glas vóor, zeer schoon vercierd, door Walt. Pompe, den ouden.

N. 40. Eene verbeelding van de Mater Dolorosa, in lindenhout, door Walt. Pompe.

N. 46. Het hoofd van de kloeke Judith, in palmhout, door Walt. Pompe.

N. 55. Een crucifix in palmhout, met kruys en berg in eenen lyst, door Walt. Pompe, den ouden.

N. 56. Een dito zonder berg door den zelven.

In onderscheidene winters heeft W. Pompe, alleen, en ook te zamen met zyne zonen Pauwel en Engelbert sneeuwen beelden verveerdigd. Op 13 january 1725 maekte hy een sneeuwen beeld op de Peerdenmerkt; op 4 january 1740 verveerdigde hy er een op de Kalkbrug; op 15 january 1772 voerde hy er een uit in de Kaesstraet, vóor zyne wooning; dit beeld was 14 voeten hoog, en stelde Perseus en Andromedes voor op eene rots geketend⁽¹⁾. Of er onder de menigvuldige O.L. Vrouwebeelden⁽²⁾ en andere welke op de hoeken onzer straten staen, van meester W. Pompe zyn, weten wy niet. Dit zou ons echter niet verwonderen.

Een klein Christusbeeld by M^r Verhoeven op St-Nicolaesplaets.

P. Visschers, priester.

(Wordt voortgezet.)

(1) Medegedeeld door den heer Giebens, wien ik hier myne dankbaerheid betuig.

(1) Zie Chronyke van Antwerpen, bl. 199, 367. - Antwerpsche faembazuyn van Pallas etc. in het uytvrogten van sneeuwe colossen. - Collection des dessins, des figures colossales et des groupes qui ont été faits de neige dans plusieurs rues et dans plusieurs cours de maisons de la ville d'Anvers, le mois de janvier 1772 etc.

(2) In St.-Andriesparochie alleen telt men 33 O.L. Vrouwebeelden, onder verschillige eertitels, als O.L. Vrouwe van Onbevlekte Ontvangenis, van Bystand en Victorie, van Peis, van den Nood Gods enz. Het oudste O, L. Vrouwebeeld, naer inzage der aenwezige genootschapsboeken (velen dezer boeken zyn by de jaren der fransche republiek verloren geraekt), is het beeld van O.L. Vrouw van Bystand en Victorie, op den hoek van de Schuitstraet en Boksteeg, aldaer geplaetst in 1705. Zie myn artikel over de O.L. Vrouwebeelden in St.-Andriesparochie, in het Handelsblad van Antw. 2 meert 1855.