Eynde van den Sendtbrief PAULI aen de Philippensen.
|
-
1
- Namel. dewijle onse burgerlicke verkeeringe in de hemelen is, ende aldaer sulck eene heerlickheyt na lichaem ende ziele van Christo ons bereyt is: gelijck in het laetste van het voorgaende Capittel verklaert wort, waer op dese woorden sien.
-
2
- Gr. seer begeerde, D. die ick met groote begeerte ende genegentheyt des herten beminne, ende na welcke ick seer verlange. siet cap. 1. vers 8.
-
3
- D. die my oorsake gevet, dat ick my over u geloove ende Christelicken wandel verblijde ende verheuge.
-
4
- D. een eere ende cieraet van mijnen dienst, door welcken ghy tot Christum bekeert zijt. Alsoo wort een deughtsame vrouwe genaemt een kroone haers mans, Prov. 12.4. ende Godtsalige kinderen een kroone harer ouderen, Prov. 17.6. siet 1.Thess. 2.19. Apoc. 3.11.
-
5
- D. blijft stantvastigh. Een gelijckenisse genomen van krijghslieden, die in den strijt niet en wijcken, noch en vluchten, maer staende blijven. siet 1.Cor. 16.13. Gal. 5.1. Ephes. 6. vers 11. Coloss. 4.12. 2.Thess. 2.15.
-
6
- Namel. gelijck ghy tot noch toe gedaen hebt. Of, gelijck ick u nu onderwesen hebbe.
-
7
- D. in het geloove ende gehoorsaemheyt des Heeren Christi. Of, door de kracht des Heeren.
-
8
- Dese twee vrouwen, gelijck uyt het volgende vers blijckt, waren lidtmaten van de gemeynte der Philippensen, ende hadden veel goets gedaen tot voorderinge des Euangeliums, doch onder haer was eenigh misverstant ende twist geresen, die de gemeynte ergerlick ende schadelick was.
-
9
- Namel. niet alleen aengaende de leere, maer oock aengaende de toegenegentheyt des gemoedts. siet Cap. 2. vers 2. ende 3.16.
-
10
- D. met een soodanige heylige eenigheyt die de Heere ons beveelt, ende die hem aengenaem is.
-
11
- Siet van dit woort Cap. 2. vers 20. ende 1.Timoth. 1. vers 2. Titum 1.3.
-
12
- Of, jockgenoot. Het Griecks woort beteeckent yemant die een jock t’samen treckt met een ander. Waer door niet verstaen en wort de huysvrouwe van Paulus, gelijck sommige hebben gemeent: want het is seker, dat Paulus niet getrouwt en was als hy den eersten brief schreef tot den Corinthen, gelijck blijckt 1.Corinth. 7.7. ende men leest nergens, noch het is oock niet gelooflick, dat hy daer na getrouwt is. Oock en lijdt de Griecksche tale niet wel dat dit van een vrouwe soude geseght worden. Maer hier door wort verstaen yemant van de Leeraers in de gemeynte der Philippensen, die het jock des diensts des Euangeliums getrouwelick met den Apostel gedragen ende getrocken heeft, gelijck hy soodanigen elders noemt sijnen medestrijder, Phil. 2.25. Philem. vers 2. Een gelijckenisse van twee ossen die t’samen een jock trecken. siet 2.Corinth. 6.14.
-
13
- Namel. die terstont genoemt zijn.
-
14
- Namel. om haer weder tot eenigheyt te brengen.
-
15
- Dit moet verstaen worden, niet dat sy 't Euangelium met Paulo opentlick gepredickt hebben, want dat verbiedt d’Apostel den vrouwen, 1.Corinth. 14. versen 34, 35. ende 1.Timoth. 2.12. maer datse in het bysonder, om de belijdenisse vande leere des Euangeliums, veel tegenspoets ende verdruckingen stantvastelick hebben uytgestaen. D’Apostel gebruyckt hier een gelijckenisse genomen van de gene die om prijs streden. Siet 2.Timoth. 2.5. Hebr. 10.32.
-
16
- Dit kan gevoeght worden, ofte met het woort behulpigh, ofte met het woort gestreden. Of dese Clemens daer na een opsiender der Kercke van Roomen is geweest, is onseker.
-
17
- Namel. in het werck van den dienst des Euangeliums. Siet Rom. 16. versen 3, 9, 21. Philip. 2.25. Philem. versen 1, 24.
-
18
- Dit spreeckt de Apostel van dese sijne mede-arbeyders na het oordeel der liefde, 1.Corinth. 13. vers 7.
-
b
- Exod. 32.32. Psalm 69.29. Apocal. 3.5. ende 20.12. ende 21.27.
-
19
- Namel. geschreven, een gelijckenisse genomen van de inschrijvinge der burgeren, ofte der soldaten, in een register, om deselve te kennen, ende voor rechte burgers ofte soldaten te houden.
-
20
- D. in het register der uytverkorene ten eeuwigen leven, waer door Godts besluyt der eeuwige verkiesinge verstaen wort. Siet Exod. cap. 32. versen 32, 33. Luce 10.20. Apoc. 3.5. ende 17.8. ende 20.12, 15.
-
21
- Siet Rom. 12. vers 12. 2.Cor. 13. vers 11. Philip. 3.1.
-
22
- Namelick, niet alleen in tijt van voorspoet, maer oock van tegenspoet ende verdruckinge, alsoo deselve den Christenen saligh zijn, Iacob. 1.2. Siet Cap. 2. versen 17, 18.
-
23
- Of, billigheyt, redelickheyt, welcke een bysondere, treflicke, ende noodige deught is, als yemant niet en blijft staen op het uyterste recht, maer sijnen naesten om vrede ende stichtinge wille toegeeft, ende gelijck als wijckt, soo veel Godts woort ende een goede conscientie kan verdragen. siet Rom. 15. versen 1, 2. 1.Corinth. 9. vers 19. 2.Timoth. 2. vers 24. Tit. 3.2.
-
d
- 1.Corinth. 10.11. Hebr. 10.25.
-
24
- D. is over al by ons, ende hoort ende siet alle onse woorden ende doen. Ofte, is na by met sijne toekomste om te oordeelen, wanneer wy van alle onse woorden ende doen sullen moeten reeckenschap geven, Iacob. 5.9.
-
e
- Psalm 55.23. Matth. 6.25. 1.Timoth. 6.8, 17. 1.Petr. 5.7.
-
25
- Namelick, met anghstige bekommernisse, voortkomende uyt mistrouwen van Godts voorsienigheyt, Matth. 6.25. Anders zijn de geloovige oock schuldigh voor de hare te sorgen, 1.Timoth. 5.8.
-
26
- D. de saken die ghy begeert ende versoeckt.
-
27
- Dit wort menschelicker wijse gesproken: want andersins weet Godt van hemselven alle onsen noot ende gebreck beter als wy selve. siet Matth. 6.32.
-
f
- Ioan. 14.27. Rom. 5.1. Ephes. 2.14.
-
28
- Siet van desen vrede Rom. 5.1. ende 14.17.
-
29
- D. die een soo groot ende uytnemende goet is, dat het van geen menschelick verstant en kan begrepen, veel weyniger met menschelicke tongen uytgesproken worden.
-
31
- Het Griecks woort beteeckent met wacht ofte besettinge tegen de vyanden yet bewaren. siet 1.Petr. 1.5.
-
35
- Of, van goet geruchte is, daer men wel van spreeckt.
-
36
- Namel. om dat met een ernstigh voornemen ende vlijt voor te stellen ende te betrachten.
-
37
- Hier verklaert de Apostel breeder het gene hy te voren in ’t gemeyn vermaent hadde, datse hem souden navolgen, Cap. 3. vers 17.
-
38
- Siet Rom. 15. vers 33. ende 16.20. 2.Corinth. 13.11. 1.Thess. 5.23.
-
39
- Namel. met sijne genadige tegenwoordigheyt, bystant, ende zegen.
-
41
- Gr. wederom groeijende, ofte, spruytende geworden zijt. Een gelijckenisse genomen van de boomen, die des winters schijnen verstorven te zijn, ende tegen den somer wederom uytspruyten ende groen worden.
-
42
- D. aen mijnen nootdruft in dese banden. Ofte, voor my te sorgen.
-
43
- Namel. voor desen, hoewel ghy het niet en hebt gesonden.
-
44
- Namel. om de gifte bequamelick aen my over te senden.
-
45
- D. als of ick gebreck hadde moeten lijden, ofte niet en konde lijden.
-
46
- Namel. soo uyt Godts woort, als door de ervarentheyt ende oeffeninge.
-
47
- D. te vreden ende wel gerust te zijn. Siet van dese deught 1.Timoth. 6.6. Hebr. 13.5.
-
48
- D. met die dingen die ick hebbe, al zijnse weynigh ende sober. Of, in den staet daer in ick ben.
-
49
- D. ick hebbe geleert, gelijck te voren.
-
50
- Namel. door armoede ende gebreck: ende daer in te vreden te zijn.
-
l
- 1.Corinth. 4.11. 2.Corinth. 11.27.
-
51
- Dat is, overvloet van onderhoudt hebbende, dien recht te gebruycken.
-
52
- De Apostel gebruyckt hier een Griecks woort het welck eygentlick beteeckent onderricht te worden in de verborgentheden van eenige religie, die alle man niet en waren geopenbaert: ende wil daer mede te kennen geven, dat hy dese sake ten vollen verstaet ende geleert heeft.
-
53
- Dit doet hy daer by, op dat hy dese deught niet en schijne hemselven ende sijne krachten toe te schrijven.
-
54
- Namelick, alle de voorseyde ende dergelijcke dingen.
-
55
- Namelick, door de genade ende wercken sijnes Heyligen Geests, sonder welcke wy niet goets en konnen dencken noch doen. Ioan. 15.5. 2.Corinth. 3. vers 5. Philip. cap. 1. vers 29. ende 2.13.
-
56
- Namelick, die ick hier lijde in banden, gebreck ende armoede.
-
57
- D. deselve u hebt laten ter herten gaen, als ofse u selve aengingh, Hebr. 13. vers 3. Of, hebt oock aen my mededeelinge gedaen in deselve.
-
58
- D. van dien tijt af dat ick onder u het Euangelium eerstmael gepredickt hebbe.
-
59
- Ofte, met my gemeynschap gehadt en heeft in reeckeninge, etc. Namelick, het zy tot mijn behoef, ofte om aen andere arme gemeynten te behandigen.
-
60
- Een gelijckenisse van getrouwe rentmeesters ofte kooplieden, die neerstelick opteeckenen in hare reeckenboecken wat ende van wien sy yet ontfangen, wat sy uytgeven, ende waer toe sulcks besteet is, om goede reeckenschap te houden ende te konnen geven.
-
61
- Siet van dese stadt ende des Apostels verblijf in deselve, Actor. cap. 17.
-
62
- D. dat het my soo seer soude te doen zijn om uwe gaven die ghy my gesonden hebt.
-
63
- D. dat uw’ geloove door sulcke vruchten overvloedelick betoont worde. Ofte, dat ghy de vrucht ende vergeldinge van dese uwe mildadigheyt rijckelick mooght verkrijgen.
-
64
- D. op dat ick gelijck als in mijn reeckenboeck mach aenteeckenen sulcks van u ontfangen te hebben. Hy siet hier oock op de voorgaende gelijckenisse.
-
65
- Namelick, dat ghy my gesonden hebt: gelijck daer na verklaert wort.
-
66
- Dat is, meer als genoegh tot mijn onderhoudt, soo dat ghy niet meer en behoeft te senden, gelijck oock de volgende woorden ick ben, etc. het selve oock te kennen geven.
-
67
- Dat is, hebbe genoegh ende overvloet.
-
68
- Gr. als eenen reuck der welrieckentheyt. D’Apostel siet hier op de danck-offeren des Ouden Testaments, die voorbeelden waren van onse geestelicke danck-offeren in den Nieuwen Testamente, waer onder mede zijn de wercken der weldadigheyt tegen de Dienaren des woorts, ende de arme, die hy verklaert met dese beschrijvinge den Heere seer aengenaem te zijn, om haer daer toe meer ende meer te verwecken. Siet Hebr. cap. 13. vers 16.
-
69
- Namelick, in wien ick geloove, ende wien ick diene in sijne gemeynte.
-
70
- Namelick, alsoo alle de goederen deser werelt hem toebehooren, Psalm 24. vers 1. 1.Corinth. 10.26. Ofte, na den rijckdom sijner goetdadigheyt, Ephes. 2.4.
-
71
- D. u overvloedelick geven.
-
72
- D. al wat ghy van noode ende van doen hebt tot uwe onderhoudinge.
-
73
- D. seer heerlick ende mildadelick.
-
75
- Dat is, die onse Vader is door Christum geworden, ende wy sijne kinderen, tot welcke hy vaderlick gesint is, ende die hy vaderlick sal versorgen, Matth. 6.32. Ioan. 20. vers 17.
-
76
- Gr. tot de eeuwen der eeuwen.
-
77
- Namelick, hier tot Roomen.
-
78
- Gr. uyt, D. eenige die in het hof van den Keyser Nero hem dienen, ende van sijn huysgesin zijn. Siet Cap. 1. vers 13.
|