23
Maer ick sal hem dien 88 die u bedroeft hebben in de hant setten, 89 die tot uwe ziele seyden, Buyght u neder, dat wy over [u] gaen: ende ghy leydt uwen rugge neder als aerde, ende als een strate den genen die daer over gaen.
|
-
1
- Dit zijn de woorden Godes tot sijne Gemeynte, deselve troostende in hare droeffenisse, daer mede sy bevangen was, aensiende het kleyn getal der geloovigen.
-
2
- D. Abraham, wiens lichaem van ouderdom verstorven was, als hy de belofte ontfingh dat hy Isaac soude genereeren, Rom. 4.19. Siet Psalm 90. de aent. op vers 2.
-
3
- Dat is, door mijne sterckte voort gebracht zijt.
-
4
- Verstaet hier Sara, die onvruchtbaer was, ende wiens lichaem van ouderdom verstorven was, doe sy Isaac ontfangen heeft, Rom. 4.19.
-
5
- Dit is een verklaringe der naestvoorgaende woorden.
-
6
- De sin is, Gelijck ick Abraham ende Sara, onaengesien sy beyde stock oudt waren, tot een groot volck gemaeckt hebbe: alsoo sal ick oock mijn Kercke wonderbaerlick vermeerderen, onaengesien ghy Ioden nu een verachtsaem, ende hart gedruckt volck zijt.
-
7
- Of, doe hy [noch] eenigh was. Hebr. doe hy een was, D. doe hy noch geen kinderen, ja geen hope van kinderen te krijgen en hadde. siet Rom. 4.19.
-
8
- D. sijn volck, de Christelicke Kercke: Ofte, de gene die uyt de Babylonische gevangenisse sullen weder gekomen zijn.
-
9
-
Troosten is hier soo veel te seggen, als opbouwen, ende te rechte brengen, alle hare, T.w. Zions, woeste plaetsen. Hebr. hare woestheden. De sin is, De Heere sal in plaetse van de ongeloovige Ioden, de Heydenen roepen. Vergel. Rom. 11.11. Gal. 4. vers 27.
-
10
- D. het kleyne getal der geloovige Ioden.
-
11
- D. als den lusthof te Eden, die men het Paradijs noemt. siet Genes. 2.8. D. de Heere sal in sijne Kercke, door sijne krachtige beroepinge, de uytverkorene uyt de Heydenen planten.
-
12
- D. als het paradijs, of verstaet hier door den hof des Heeren, eenen uytermaten schoonen hof. Het is het selve dat stracks met andere woorden geseyt is.
-
13
- T.w. in de Kercke des Heeren.
-
14
- Ofte, leere, T.w. de leere des H. Euangelii, als Iesa. 2.3.
-
15
- Daer in bestaende, dat alle die in Christum gelooven, gerechtveerdight worden, ende vergevinge aller harer sonden verkrijgen. Andere, mijn recht, D. mijn leere, die ick als een recht mijnen uytverkorenen voorschrijve.
-
16
- T.w. in mijne Kercke, die de colomne ende vastigheyt der waerheyt is, 1.Tim. 3.15.
-
17
- D. tot dien eynde, op dat het de uytverkorene uyt verscheydene volckeren beschijne, die verlichtende met de salighmakende kennisse Godes. Vergel. Luce 2.32. Actor. 13.46, 47.
-
18
- D. mijne genadige verlossinge, die ick mijnen volcke door haren Salighmaker Iesum Christum, achtervolgens mijne belofte, bewijsen sal.
-
19
- D. mijne saligheyt, die ick mijnen uytverkorenen geven sal, komt te voorschijn.
-
20
- Of, sal te voorschijn komen.
-
21
- D. ick sal de volckeren door mijne Goddelicke kracht tot gehoorsaemheyt brengen.
-
22
- D. de vreemde natien. siet Ies. 41.1. ende 42.4. ende 60.9.
-
23
- D. op mijne hulpe ende bystant. siet Iesa. 53.1.
-
24
- De sin is, Hemel ende aerde sullen wel vergaen, maer het Euangelium, ende de saligheyt van Godts volck, sal eeuwighlick vast zijn. Sommige nemen het aldus: Of’er schoon soo groote, ende grouwelicke veranderingen in de werelt komen sullen, als of hemel ende aerde vergaen soude: soo sal ick nochtans mijne Kercke bewaren, ende haer geven wat ick haer belooft hebbe. Vergel. Psal. 102. vers 27. Iesa. 34.4.
-
25
- T.w. gelijck de roock, ende een kleet vergaen.
-
26
- Alsoo ond. vers 8. Voorts, zijn, Dat is, blijven. siet Psal. 37. op vers 18.
-
26
- Alsoo ond. vers 8. Voorts, zijn, Dat is, blijven. siet Psal. 37. op vers 18.
-
27
- Ofte, niet beswijcken.
-
28
- Dat is hier te seggen, de vromigheyt ende godtsaligheyt.
-
29
- D. lief hebt, ende u selven daer mede besigh houdt. Als Psalm 1.6.
-
30
- Als zijnde de regel ende het richtsnoer na het welcke sich de menschen hebben te reguleeren.
-
b
- Psalm 118.6. Onder vers 12.
-
31
- D. die u de menschen aen doen.
-
32
- T.w. der sterflicker menschen, dat is hier te seggen, der godtloosen, die uwe vyanden zijn.
-
33
- Dit is een soorte van wormkens, die in de wolle veelmaels zijn.
-
34
- D. als een wollen kleet.
-
36
- Hebr. tot geslachte der geslachten.
-
37
- Ofte, waeck op, vvaeck op. Dit spreeckt het volck Godes, Godt biddende, dat hy sijne macht wille bewijsen, ende haer verlossen, gelijck hy hare vaderen eertijts uyt Egypten verlost heeft.
-
38
- Ghy stercken arm Godes.
-
39
- D. Egypten. Ende verstaet hier Pharao met sijn gantsch heyr. Siet Psalm 87.4. ende 89.11.
-
40
- Gelijck men eenen steen uyt een steenrotze houwt. Dat is hier te seggen, Uyt het getal der levendigen met gewelt heeft uytgeruckt.
-
41
- Of, vvalvisch, D. den Koningh Pharao. Siet Psal. 74. versen 13, 14. Iesa. 27.1. Ezech. 29.3.
-
42
- Of, smerte aengedaen hebt, T.w. als ghy hem in’t roode meyr geworpen, ende verdroncken hebt, Exo. 14.27.
-
44
- D. de kinderen Israëls, die uyt der Egyptenaren handen verlost waren.
-
45
- Of, geransoeneerde, D. de gene voor dewelcke de Heere het ransoen betaelt ende alsoo verlost heeft. Eenige verstaen dit van de verlossinge uyt de Babylonische gevangenisse; andre, uyt het gewelt des duyvels; sommige, van beyde. Siet Ies. 35.10. daer staen deselve woorden die hier staen.
-
46
- T.w. als eenen schoonen krans. siet Ies. 35.10. 2.Tim. 4.8.
-
48
- Hier spreeckt de Heere wederom.
-
49
- T.w. O Zion, ghy Gemeynte der geloovigen.
-
50
- Als of de Heere seyde, Waerom zijt ghy dan soo kleynmoedigh, mijn volck? Ghy en kent gewisselick de kracht des Heeren niet, die u beschermt, dewijle ghy dus verveert zijt voor de sterffelicke menschen.
-
e
- Psal. 118.6. ende Bov. vers 7.
-
52
- Hebr. [die als] hoy sal gegeven, of, gestelt vvorden, D. die afgesneden sal worden, ende die verwelckeren ende verdorren sal gelijck het hoy. siet Iesa. 40.6. ende 1.Petr. 1.24.
-
53
- T.w. tot sijn volck, ende aensienlick. Vergel. Psalm 100.3.
-
f
- Iob 9.8. Psal. 104.2. Iesa. 40.22. ende 42.5. ende 44.24.
-
54
- Der booser menschen, des tyrans, des vervolgers: ende oock des duyvels.
-
55
- Als of hy seyde, De vervolgers (selfs de duyvels) en vermogen niet meer tegen u. Dit sal eerst ten jonghsten gerichte volkomelick volbracht worden. Andre nemen dese woorden aldus, als of de Propheet seyde, Siet ghy nu niet, dat alle de dreygementen uwer vyanden te niete zijn gegaen? Derhalven en hebt ghy geen oorsake gehadt, om dus bevreest te zijn.
-
54
- Der booser menschen, des tyrans, des vervolgers: ende oock des duyvels.
-
56
- And. die in vreemtheyt omher treckt, sal haestelick verlost vvorden, T.w. soo van de banden der tyrannen, als van de banden des duyvels, D. van sonden. Sommige verstaen dit oock van de verlossinge uyt de Babylonische gevangenisse.
-
57
- D. in de Babylonische gevangenisse, of, in de groeve of put der elende.
-
59
- Ofte, scheurt, deylt. And. bevveeght. Siet Iob 26.12. Ier. 31.35.
-
60
- Eenige meynen dat dit tot Christum, (vergel. Ies. 49.2, 3.) andere, dat het tot sijne Kercke gesproken wort.
-
61
- D. ick neme u onder mijne bewaringe.
-
62
- T.w. door de leere, die ick in uwen mont geleyt hebbe, D. om de uytverkorene te troosten, met de hope des eeuwigen levens, dat sy besitten ende genieten sullen in de nieuwe werelt. Vergel. hier mede Iesa. 65.17. ende 66. vers 22. ende 2.Petr. 3.13.
-
63
- D. tot de algemeene Kercke, als vers 3.
-
64
- Heft uwe oogen op tot Godt den Heere, ende grijpt weder een herte, ende sett u vertrouwen op sijne genadige toesegginge.
-
65
- O ghy volck Godes. siet Gal. 4. vers 26. Hebr. 12.22.
-
66
- D.die door de tyrannen hart getuchtight zijt geworden. siet Iob 21. op vers 20. Siet oock Psalm 60. de aent. op vers 5. ende 75. vers 9. Ierem. c. 25. versen 15, 16.
-
67
- D. dien ghy van de hant des Heeren ontfangen hebt.
-
68
- D. de straffen, die ghy van den toornigen Godt ontfangen hebt.
-
69
- Siet Psal. 60. op vers 5.
-
71
- D. van alle de Ioden die te Ierusalem geboren ende opgetogen zijn. Hier verhaelt de Heere den elendigen stant sijner Kercke, eer hy der selver met sijne genade ende hulpe verschenen, ende Christum in de werelt gesonden hadde; als oock den stant der selver onder de heerschappije des Antichrists, ende wreede vervolginge der tyrannen. Vergl. Matth. 9.36, etc. 2.Thess. 2.11. Apoc. 12.3.
-
72
- T.w. de stadt van Ierusalem, D. de Gemeynte, of, Kercke, of, gevangene Ioden.
-
73
- T.w. met recht troostelicke leere. Hier klaeght de Heere over de valsche leeraers, die de overhant genomen hadden, soo ten tijde des bedroefden stants der Kercke, als oock ten tijde als Christus in den vleesche verschenen is, als oock daer na ten tijde des Antichrists.
-
74
- D. die haer hulpe ende troost bewijst in ’t geestelicke. Of, die sich onderwinde haer uyt de Babylonische gevangenisse te verlossen.
-
75
- T.w. dat ghy van de vyanden zijt vervolght geweest, ende van uwe Regenten geenen troost ontfangen hebt, als vers 18. geseyt is: Maer andere meynen dattet beter past op ’t gene dat vers 20. volght.
-
76
- Ofte, wie beklaeght u? D. wie troost u? als Iob 2.11.
-
77
- De sin is, Wiens exempel sal ick by brengen, daer ick uwe elende by vergelijcke? u doende sien, datter noch andere geweest zijn, die soo hardelick gestraft zijn als ghy? And. waer mede. And. door wien sal ick u doen troosten?
-
78
- O Ierusalem, D. uwe inwoonders, ofte, uwe burgers.
-
79
- Dewijle sy van hare vyanden zijn ter neder geslagen.
-
80
- Hebr. aen het hooft aller straten, D. aen den ingangh aller straten.
-
82
- Hebr. des nets, ofte, des stricks, D. die in het nette verstrickt is, ende die derhalven hemselven niet helpen noch redden en kan.
-
83
- Der straffe, die van de grimmigheyt des Heeren komt. Dit is de oorsake harer benauwtheyt.
-
84
- D. der straffe. als bov. 50.2.
-
85
- Maer van tegenspoet ende elende: ofte verstaet hier by, maer van den beker der grimmigheyt des Heeren, als vers 17.
-
86
- Hebr. die sijn volck twisten sal. De sin is, De Heere sal sijnes volcks sake aennemen te verdedigen tegen hare vyanden.
-
87
- Als of de Heere seyde, Dewijle u niemant helpen en kan, soo wil ick u helpen.
-
88
- Ofte, smerte aengedaen hebben. And. die u verdruckt hebben.
-
89
- D. die u stoutelick ende trotselick onderdruckt hebben, soeckende u tot de aerde toe te buygen, ende teenemael te niete te maken. Figuerlicke manieren van spreken.
|