29
94 Sulcks komt oock voort van den HEERE der heyrscharen: 95 hy is wonderlick van raet, 96 hy e is groot van daet.
|
-
1
- Hebr. wee de kroone der hoovaerdije, etc. Het is een beschrijvinge van het Koninckrijcke der tien stammen Israëls, daer Samaria de hooftstadt van was, die hy hier noemt het hooft der vette valleije: om datse lagh op eenen bergh, ende beneden dien was een seer vruchtbare valleije. Siet ond. vers 3. Hos. 5.5. ende 7.10.
-
2
- D. welckes heerlicken staet (T.w. Ephraims, ofte des Koninckrijcks van Samaria) die te voren treffelick gebloeyt heeft, maer nu verwelckert, ende haest geheelick vervallen sal.
-
3
- Ofte, verwelckerende bloeme.
-
5
- Die over een seer vett dal gesett is.
-
6
- D. die van den wijn dagelicks vol en dol zijn, ende welcker hersenen van den wijn als geslagen ende gequetst zijn.
-
7
- T.w. den Koningh van Assyrien, door den welcken de Heere hadde voorgenomen, de tien stammen Israëls te straffen, ende haer lant te verderven.
-
8
- Dit beteeckent de ruïne ende ondergangh des gantschen stants des Israëlitischen Rijcks. In de stadts-poorten plechten de Overigheden te sitten ten gerichte. Ofte men kan het soo nemen, poorte des verderfs, D. een wijde openinge tot ondergangh. And. een onvveder des verderfs.
-
10
- D. met kracht. Salmanassar heeft het Koninckrijcke der tien stammen in weynigh jaren vermeestert, 2.Reg. 18.10, 11.
-
11
- Of, met voeten sullen vertreden worden de kroone, de hoovaerdije der dronckenen van Ephraim.
-
14
- Ofte, eer het somer is, D. voor haer saysoen.
-
15
- Hebr. [wanneer] de siender deselve siet, of, soo haest als hyse in sijne hant (Hebr. palm) krijght.
-
17
- Ofte, svvelght hyse in. De sin deses vers is, Dat Ephraim haestelick, ende met grooten lust van sijne vyanden sal verslonden worden.
-
18
- T.w. als de Heere sijnen toorn over de godtloose sal uytgegoten hebben.
-
19
- De Heere salse ter eere brengen, ende heerlick vercieren.
-
20
- Hebr. voor het overblijfsel.
-
21
- Of, die over het oordeel sitten sal, D. Godt sal den Rechteren ende Regenten sijnes volcks, sijnen Heyligen Geest rijckelick mede deylen, om wel te oordeelen, ende hare ondersaten wel voor te staen.
-
22
- D. Godt sal sijnen volcke oock dappere helden geven, om tegen de vyanden te strijden, ende deselve te rugge te drijven, tot aen de poorten harer vyanden toe. Alsmen de vyanden des lants tot aen en in hare eygene poorten drijven, ende daer binnen houden kan, soo houden de verdrijvers hare lantpalen vry.
-
23
- T.w. vele onder de Ioden, ofte van de stamme Iuda.
-
24
- Ofte, in den vvijn, D. sy hebben haer soo geheelick begeven tot dronckenschap, ende vleeschelicke wellusten, dat sy schier van al haer verstant berooft worden. Dit kan oock van de geestelicke dronckenschap verstaen worden, door dewelcke men in de sonden versmoort leyt, als ond. 29. vers 9. Siet Prov. 20. op vers 1.
-
25
- Ofte, Overste. Siet Genes. 41. op. vers 45.
-
26
- T.w. de valsche Propheten, als onder 29.10.
-
27
- De sin is, Gelijck sy den wijn ingesopen hebben, alsoo verslint ende verderft de wijn haer oock.
-
28
- D. de Priesters doolen in het uytleggen der Prophetien, sy keeren en draeijen deselve na hare eygene lusten ende fantasijen.
-
29
- Ofte, struyckelen in het oordeelen.
-
30
- Ofte, zijn vervult met uytbrakinge.
-
32
- Verstaet hier by: maer over al is ’t bespogen en vuyl gemaeckt, ofte, soo datter geen plaetse meer en is, T.w. die niet vuyl gemaeckt, of ontreynight en is.
-
33
- T.w. de Heere door sijne Propheten.
-
34
- T.w. der nootwendiger, of ken-weerdiger saken.
-
35
- Hebr. het gehoor. De sin is, ’t Gene dat ick Iesaia van den Heere gehoort hebbe. Of, predikinge. siet Ies. 53.1.
-
36
- De Propheet wil seggen, datse soo dol ende vol zijn van den wijn, datse zijn gelijck de kleyne kinderen, die tot geen onderwijs bequaem en zijn.
-
37
- Dit zijn Godes woorden door den mont des Propheten, ende is dit de sin, Men geeft haer het eene gebodt na het ander, ende evenwel helpt het niet. want sy zijn kinderen in het verstant, soo wel de oude, als de jonge.
-
38
- De sin is, Dewijle sich dit volck niet heeft willen onderwijsen laten door het klare woort Godes, soo sal hy op een andre wijse met haer handelen, hy sal met een onbekende sprake haer aenspreken laten, tot een straffe harer ondanckbaerheyt ende hartneckigheyt. Siet Iesa. 33.19. ende 1.Corinth. 14.21.
-
39
- D. met vreemde spraken, want men gewoon is die te belacchen, diemen niet en verstaet. and. door belacchelicke van lippen. De sin deser woorden Godes, als oock der naest-volgende, is, dat hyse met uytlantsche vyanden ende heyrlegers, welcker sprake sy niet verstaen en souden, te huys soecken wilde.
-
40
- D. een vreemde sprake.
-
41
- D. tot het welcke volck.
-
42
- T.w. de Heere, door sijne dienaren de Propheten.
-
43
- Alsoo sult ghylieden tot ruste ende vrede geraken, ende den zegen des Heeren verkrijgen, indien ghy den vermoeyden troostet, ende bystant doet. siet Ies. 1.17. Ofte, dit is de ruste, dat ghy Godts geboden houdt, ende alsoo doende sult ghy u vermoeyde vaderlant tot ruste brengen.
-
44
- De sin is, Dewijle sy des Heeren woort veracht hebben, soo sullen sy in haer onverstant gelaten worden, ende den kleynen kinderen gelijck zijn, den welcken men het eene gebodt na het andere, den eenen regel op den anderen, etc. leeren moet.
-
45
- D. op dat sy tot verderf ende allerley elende vervallen souden. want dat volghter gemeynlick op, alsmen Godes woort niet en wil aennemen.
-
46
- Hebr. ghy mannen der bespottinge: ghy heerschers deses volcks.
-
47
- Siet de aent. Gen. 15. op vers 18.
-
48
- Of, wy hebben een overlegginge met het graf, of helle gemaeckt. Dit soudemen seggen, op de hedendaeghsche maniere van spreken, wy hebben intelligentie, of correspondentie met de helle, of graf. De weelde ende hoogheyt deser werelt, maeckt de godtloose gemeenlick soo verwaent, ende soo moedigh, dat sy sich laten voorstaen, datse noch doot, noch helle hebben te vreesen, soo dat sy selfs den Almachtigen durven uytdagen ende trotsen. siet Iob 5. op vers 23. ende Iesa. cap. 5. vers 19.
-
49
- Hy meynt het heyrleger des Koninghs van Babel, dat als een watervloet het lant soude overstelpen, ende bedecken.
-
50
- And. door [het lant] passeert, of, doorgaet.
-
51
- Aldus noemt de Propheet deses volcks aenslagen, die sy meynden dat haer niet en souden mislucken.
-
d
- Psal. 118.22. Matt. 21.42. Act. 4.11. Rom. 9.33. ende 10.11. Eph. 2.20. 1.Pet. 2.6, 7, 8.
-
53
- Hebr. Ick ben ’t [die] eenen steen in Zion grondet. Christus is de rechte grontsteen Zions, D. sijner Kercke, die ons tegen den doot, helle, ende allen onheyl versekert: hy soude met rechte der Ioden troost ende toeverlaet behooren te zijn, niet hare leugenen ende huychelerije.
-
54
- Ende dienvolgens dierbaren ende kostelicken. siet 1.Petr. 2.6. (een gelijckenisse genomen van kostelicke steenen, die men door beproevinge bevint kostelick te zijn) ende bequaem ende genoeghsaem om het gebouw der gantscher Kercke te dragen. And. eenen beproef steen.
-
55
- Hebr. die gegrondet gegrondet is, D. die wel te dege gegrontvest, of gefondeert is.
-
56
- T.w. in Christum, gelijck het de Apostel verklaert 1.Petr. 2.6.
-
57
- And. Die en verhaest hem niet. Verstaet hier by, Ende derhalven en komt hy niet te schande, Rom. 5.4, 5. maer hy krijght eyndelick die salige uytkomste, die hy met gedult verwacht heeft: gerust ende wel te vreden zijnde, geenen anderen troost nochte toevlucht soeckende, dan Christum Iesum. De Apostel Paulus, Rom. 9.33. ende de Apostel Petrus, 1.Petr. 2.6. stellen voor dese woorden, Die en sal niet haesten, dese, Die en sal niet beschaemt vvorden, siende op den sin der woorden.
-
58
- Godt de Heere dreyght met dese woorden, dat hy dit volck tracteeren soude nae hare wercken. siet 2.Reg. 21. op vers 13.
-
59
-
De hagel, als oock stracks de vvateren, beteeckenen hier het krijghsheyr der Babyloniers, als bov. vers 2. Sommige duyden dit ende eenige navolgende versen oock wijders van de eyndelicke verwoestinge der Ioden door de Romeynen.
-
60
- D. den valschen toevlucht.
-
61
- Als met besemen wech keeren.
-
62
- Ofte, overvloeijen, overstelpen.
-
63
- Hebr. overpeckt, of, overkalckt worden, of, oversmeert, overstreken vvorden, D. het sal verdelght, ofte te niete gedaen worden.
-
65
- Hebr. sult ghy deselve ter vertredinge zijn.
-
66
- T.w. de overvloeijende geessel, of, hy] T.w. de vloet.
-
67
- O ghy godtloose ende halstarrige menschen.
-
68
- De sin is, Sy sal des morgens aenkomen, ende voorts den dagh ende de nacht dueren, D. sy en sal niet ophouden, maer sy sal dueren van tijt tot tijt. Hebr. in morgen in morgen.
-
69
- Hebr. het gehoor, D. het geruchte der straffen die over u gaen sullen. De sin is, Als ghylieden sult te schande gemaeckt ende geruïneert zijn, ende in Babylonien sult gevangelick wech gevoert zijn, soo sal dat eenen schrick aenjagen allen die het hooren sullen. Andre nemen het aldus, Het bloot geruchte van de aenkomste des vyants, sal u verschrickinge aenbrengen, alsoo datter noch raet noch daet, by u-lieden sal te vinden zijn.
-
70
- De sin is, Ghylieden sult gebreck en kommer lijden in de Babylonische gevangenisse. Sommige duyden het op den toevlucht ende het decksel der valsheyt, waer van versen 15, 17.
-
71
- Hebr. versamelt, T.w. met intreckinge der leden.
-
72
- Op desen bergh heeft Godt eertijts de Philistijnen door David geslagen, 2.Sam. 5.20. ende 1.Chron. 14.11.
-
73
- Ofte, hy sal beweeght worden, Dat is, hy sal zich vertoornen.
-
74
- Siet Ios. 10.10. ende 1.Chron. 14. vers 16.
-
75
- Godt is een goedertieren ende barmhertigh Godt, die langhsaem tot het straffen komt, ende derhalven in vergelijckinge van sijne vorige goedertierenheyt ende weldadigheyt, doorgaens aen sijn volck bewesen, een vreemt werck genaemt wort.
-
76
- Daer mede de Babyloniers u sullen binden. De sin is, Door de dagelicksche sonden worden uwe banden dagelicks vaster en vaster gemaeckt, maer door berouw en leetwesen slapper: Derhalven wenscht ghy verlichtinge ende ontlossinge van uwe banden, soo bekeert u tot den Heere, ende staet af van sonden.
-
77
- Of, eene besluytinge, alsoo Ies. 10. versen 22, 23. D. die by den onveranderlicken Godt vaste besloten is, ende voorseker geschieden sal.
-
78
- De sin deses vers is, Gelijck een ervaren ackerman den tijt weet, wanneer dat hy ploegen, braken, zaeijen, ende eggen sal: Alsoo weet oock Godt de Heere sijnen tijt, wanneer hy het een of het ander aen sijn Gemeynte sal voornemen ende verrichten, om de vrome te behouden, ende de boose te straffen.
-
80
- Of, voornt hy, of, maeckt hy altoos vooren?
-
81
- Hebr. haer aengesichte, T.w. der aerde, of, sijn aengesichte, T.w. des lants.
-
82
- Ofte, vitsen. Doch wat het eygentlick voor een zaet geweest is, is onseker.
-
83
- Ofte, hy werpt’er komijn in.
-
84
- Of, edelste. Hebr. gevorstede tarvve, of princelicke, vorstelicke tarvve. Aldus wort de tarwe genoemt, om dat sy Prince of Koningh, D. het voornaemste zaet onder alle zaden is.
-
86
- T.w. des zaets, ofte, aen hare] T.w. der aerde, ofte, des ackers, D. elck op sijnen acker.
-
87
- D. Godt leert hem (T.w. den lantman) doen, soo als’t behoort, hoe hy met elckerley zaet, na sijnen aert, sal omme gaen, op wat tijt dat hy het moet zaeijen ende maeijen.
-
88
- D. hoe hy behoort te doen. Het Hebreeusch woort beteeckent hier een wijse, of maniere, hoemen een yeder dingh moet doen.
-
89
- De Ioden hebben eertijts hare zaet-vruchten op verscheydene wijsen uytgedorscht, over sommigh zaet sleepten sy eenen dorschwagen, ofte dorschslede, over sommigh trocken of stieten sy een radt, sommige deden sy de ossen uyt treden, het zaet dat in blaeskens wast, sloegen sy met stocken uyt. Soo is dan dit de sin deses vers, Gelijck de ackerman niet alle zaet op eene wijse uyt en dorscht: Alsoo en straft oock Godt niet altoos op eene wijse, maer den eenen harder dan den anderen, na gelegentheyt van saken.
-
90
- Vers 27 heeft hy geseyt, wat oordeel of discretie dat de lantman gebruyckt in het uytdorsschen van die en die zaden: Hier wijst hy aen, wat discretie de lantman gebruyckt in het hanteeren der tarwe: die moet verbrijselt worden, salse bequaem gemaeckt worden om broot daer van te maken, nochtans en brijselt hyse niet door het lange ende veel dorschen ende herdorschen, want soo doende soude sy op den dorschvloer verdorven worden, ende nergens toe oorbaerlick wesen, derhalven moet de tarwe, na datse uytgedorscht is, met de meulensteenen kleyn gemalen ende verbrijselt worden: Dewijle de lantman dit wel weet ende verstaet, soo gebruyckt hy discretie ende verstant in het omme gaen met het broot-zaet. Dit oordeel, ofte verstant ende discretie komt oock van den Heere. In het Hebreeusch staet broot, voor broot-koorn, als Psal. 104.15.
-
92
- Hebr. Eeuwighlick, altoos.
-
93
- Ofte, noch het wiel sijnes wagens en breeckt het niet.
-
94
- T.w. dese lantverdervinge, daer van vers 22 gesproken is, komt oock van den Heere. siet 2.Sam. 16.10. ende 2.Reg. 18.25.
-
95
- Hebr. Hy maeckt wonderlick den raet, hy maeckt groot de daet, ofte, het vvesen. Siet de aent. Iob 5.12. ende 38.2.
-
96
- De sin is: Godt is heerlick met der daet, makende dat sijnen raet ende voornemen in het werck gestelt worde, ende als sijn wesen bekome: Hy voert alles heerlick uyt.
|